Алпамыс БЕКТҰРҒАНОВ: ЕЛГЕ ЖЫЛЫМЫҚ КІРДІ, енді батыл да, ширақ іс керек

• Біздің бүгін­гі сұх­бат­та­сы­мыз Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның және оның Басқар­ма мүше­сі, ел ішін­де­гі бел­сен­ді қоғам­дық іс-әре­кеті үшін оттан да, сот­тан да өтіп, қия­нат­тың кесірі­нен түр­ме көр­ген аза­мат Алпа­мыс Бектұрғанов.

– Алпа­мыс аға, жуы­қта «елба­сы» заңы жой­ыл­ды ғой: елде­гі өзгерістер­ге деген үмітіңіз ұшта­ла түсті ме? Әлде бәрі де бұры­нғы­дай алда­ныш па?

– Иә, үміт бар, әрине. Бірақ түгел жой­ыл­ды деп айтуға бол­май­ды, өйт­кені Кон­сти­ту­ция мен «Пре­зи­дент тура­лы заң» бой­ын­ша, экс-пре­зи­дент­тің кепіл­дік құзыр­ла­ры қал­ды. Назар­ба­ев­тың коман­да­сы да билік­те тап­жыл­май отыр, сол күй­ін­де қал­ды. Сон­ды­қтан бұл орай­да бүгін-ертең түбір­лі өзгеріс бола­ды деп айту қиын.

– Әйт­се де, аға, ең алды­мен елдің қай­мағы сана­ла­тын ақын-жазу­шы­лар, яғни зия­лы қауым тура­сын­да сұрай­ын: бұры­нғы режим кезін­де бұй­ы­ғы тір­лік кеш­кен бұл ағай­ын­дар Назар­ба­ев­тан кей­ін бас көте­ре баста­ды ма?

– Жоқ. Мен кезін­де, есіңіз­де бол­са, ерте­ректе сіздің газет­те де интер­вью бер­дім: «Жазу­шы­лар одағы ма, жағым­паз­дар одағы ма?» деген тақы­рып­пен. Одақ сол қал­пын­да қалып отыр. Мыса­лы, мен Басқар­ма мүше­сі ретін­де сол одаққа барып, «Сара жол» деген қоғам­дық ұйым құра­мын деп айт­тым, бас­шы­лар­мен сөй­ле­стім. Ондағы­лар әуелі біз­бен неге ақыл­дас­пай­сың деді.

Енді кеше осы жігіт­тер­ден бір­деңе шыға­ды-ау деген­деріне звон­да­дым ғой: қоғам­дық-сая­си іске ара­ла­су үшін осы­лай істе­сек қай­те­ді деп. «Ойбай аға, біз ондай­ға бар­май­мыз, қосыл­май­мыз!» дей­ді. Қоғам­ның өміріне ара­ла­сып, халы­қтың жағ­дай­ы­на орай қам жаса­уға ниет­тері жоқ.

– Қай­дам, жиын-той­дың бәрін­де одақтағы­лар жапы­ры­лып жүреді ғой…

– «Той­дың гене­ра­лы» болып жүр­ген не керек? Мәсе­лен, мен біраз сұрақтар қой­дым: төрт жыл бол­ды менің басқар­ма мүше­сі болға­ны­ма, бір рет те пле­ну­мға неме­се жина­лы­сқа шақыр­ды­ң­дар ма? Өз ақшам­мен бол­са да келетін едім ғой, не бітіріп отыр­сы­ң­дар? «Заң» газеті детек­тив жан­ры­на кон­курс жари­я­лап, ақша­лай сый­лы­қтар беріп жатыр, ал сен­дер не істе­ген­деріңді мен көріп оты­рған жоқ­пын, бірақ сый­лық алып жатыр­сы­ң­дар. «Алаш» сый­лы­ғын шүлен таратқан­дай, аямай үле­стіріп жатыр­сы­ң­дар, бұл масқа­ра ғой! Бұрын сый­лы­қты еңбе­гі сің­ген адам­дар ғана алушы еді. Әр жер­ден тиіп-қашып бере­кесіз әңгі­ме айта­сы­ң­дар, олай бол­май­ды ғой. Бұрын одақтың жина­лы­сы­на Қона­ев­тың өзі келіп оты­ра­тын. Қазір әкім­шілік­тен инспек­тор да кел­мей­ді. Сон­да одақтың беделі қай­да кетті?

– Деген­мен, Назар­ба­ев сауы­сқан­нан сақ қылып тастаған зия­лы қауым елба­сысы қай­тып келе ме деп әлі де жасқа­на­тын сияқты. Басқа­сын қай­дам, ауы­зды­ға сөз бер­мей­тін сол қауым «сой­ып айтып­ты» деген­ді есті­медік. «Сұх­бат берей­ін деп едім…» деп, біздің газет­ке жары­са келетін қоғам бел­сен­ділері ара­сын­да бір­де-бір ақын-жазу­шы жоқ…

­– Олар «біз сая­сат­пен айна­лы­спай­мыз» дей­ді. Ал сая­сат жазу­шы­лар­мен айна­лы­сып отыр. Қалың бұқа­ра бол­са, «зия­лы қауым­ның өзі қай­да, сөзі қай­да» деп, күтіп отыр. Өйт­кені халы­қтан бере­ке қашты, Назар­ба­ев­тың біз­ге жасаған бір «жақ­сы­лы­ғы» осы. Елді жүз-жүз­ге, ру-руға, топ-топқа бөліп кет­ті, қазір­гі ырың-жырың жағ­дай­ы­мыз өте қиын.

Мен жасым 75-ке кел­се де, «Сара жол» деген ұйым құрып, ел-жұрт­тың басын бірік­тірей­ік деп жүр­мін. Ертең неме­ре­лерім сұрай­ды ғой: «Ата, біздің жағ­дай­ы­мыз қиын болған­да не істеп, не амал қыл­дың?» деп. Мен сон­да не айтам? «Еркек тоқты» керек бол­са, мені шал­сын, жаным құр­бан, онсыз да көретін жер­дің бәрін көріп кел­дім ғой.

Ал мен Назар­ба­ев­ты қай­тып келеді деп ойла­май­мын, бірақ Тоқа­ев­тың айна­ла­сын қор­шап оты­рған­ның бәрі – соның кадр­ла­ры. Пре­зи­дент­тің аяқ-қолы бай­ла­у­лы. Ол бір­деңе істе­гісі келеді, бірақ демеу болар коман­да жоқ. Елші, дипло­мат­тар­да қан­дай коман­да болу­шы еді? Олар бір елге барып, елшілі­гін жасай­ды, минист­лік­те оты­рған­дар­дың да әрбіре­уінің дипло­ма­ти­я­лық қыз­меті бар. Ал ел басқа­руға, халы­қтың жағ­дай­ын түзе­у­ге мықты эко­но­ми­стер, мене­джер­лер, заң­гер­лер, басқа да маман­дар керек. Тоқа­ев солар­ды үкі­мет­тік коман­да­сы­на ала алмай отыр ғой. Қан­дай алдыр­ма­сы кедер­гі болып оты­рға­нын түсінбеймін.

– Жуы­қта пре­зи­дент Тоқа­ев бір топ өнер мен мәде­ни­ет қай­рат­кер­леріне Мем­ле­кет­тік сти­пен­дия бер­ді ғой. Сол тізім­де сіз сияқты про­вин­ци­яда жүр­ген ақын-жазу­шы бар ма?

– Жоқ. Өйт­кені «ауыл­дағы­ның аузы сасық» деген мақал бар. Біз­дер­ді жан­да­ры алқы­мға кел­ген­де, керек кезін­де іздей­ді. Ал «садақа» үле­стіретін уақыт­та біз наза­рдан тыс қала­мыз. Әрине, әкім­шілік­ке, бас­шы­ларға жақын­да­ры­на беретін шығар, оны айта алмай­мын, көр­ген-есті­генім жоқ. Біз­де халық мұңын айтқан­дарға сый­лық бер­мей­ді. Олар, әрине, пре­зи­дент­ке, билік­ке, үкі­мет­ке қар­сы емес. Бірақ олар – өгей. Тіп­ті ізіне ит қосып қоюы да мүмкін.

– Алпе­ке, деген­мен сіз сол про­вин­ци­яда жүр­сеңіз де, қоғам өміріне жана­шыр­лық әлпет­пен «Сара жол» рес­пуб­ли­ка­лық қоғам­дық ұйым құрған екен­сіз. Ол не ұйым, мақ­сат-мүд­десі қандай?

– Ең бірін­ші мақ­са­ты­мыз – халы­қтың бір­лі­гі. «Бір­лік бол­май – тір­лік жоқ». Мен неге өңір­ден бастап отыр­мын? Өңір өзгер­мей, өмір өзгер­мей­ді. Бұл акси­о­ма. Ал өңір­ді өзгер­ту үшін, алды­мен өзі­мізді өзгер­туі­міз керек. Пиғыл, ниет, көзқа­ра­сы­мы­зды өзгер­туі­міз керек. Ақша, бай­лық деп, дүниенің соңы­на түсіп кет­тік. Енді елге мой­ын бұра­тын кез кел­ді. Ең басты­сы – осы ыды­рап жүр­ген халы­қты бірі­гу­ге, ауы­з­бір­шілік­ке шақы­руы­мыз керек. Мен деген жігіт­тер­дің басын қосуы­мыз керек. «Сара жол» деп оты­рға­ны­мыз халы­ққа да, билік­ке де сара жол керек, еке­уінің орта­сын қоса­тын алтын көпір керек. Сол көпір­дің қызы­ғын ел болып көр­сек деген ой бар. Мақ­сат сол.

Содан кей­ін әле­умет­тік, тіл, жер, су, жұмыс халы­қтың бір­лі­гінің арқа­сын­да шешіледі. Бұрын ата-баба­лар кезін­де про­ку­рор, судья деген болған жоқ, ақсақал­дар кеңесіне жүгі­ну­ші едік қой. Қазір «ОПГ» қай­да – әкім­шілік­те, про­ку­ра­ту­ра­да, сот­та, поли­ци­яда. Жағ­дай­ын айтып, шеру­ге шыққан­дар­ды ит қосып қуа­ды. Бұл масқа­ра ғой!

Мұның бар­лы­ғын Тоқа­ев істетіп оты­рған жоқ, соның маңай­ын­дағы әлі де «жылы орын­да­ры­нан» кет­кісі кел­мей­тін шене­унік­тер мен «сабо­таж­ник бюро­крат­тар» істеп отыр.

– Ал Қаңтар қай­дан шықты, аға?

– Қаңтар оқиға­сын­да да Тоқа­ев бекер­ден-бекер «атуға» бұй­рық бер­ген жоқ. Қысы­л­та­яң туған­да, ол жер­де мен де, сен де жоқ, қат­ты қинал­ды. Не само­лет­ке оты­рып кетуі керек, не халы­қ­пен бір­ге қалу керек еді. Ол өлтір­се де мен дай­ын деп, халы­қ­пен бір­ге қал­ды. Бірақ өлтіру­ге олар­дың дәті бар­ма­ды. Десек те қыру­ар халы­қты, жас сәби­лер­ді құр­бан­ды­ққа шал­ды. Сөй­тіп, беделіңді түсіріп, абы­рой­ы­ң­ды айран­дай төгем деп, қас­көй­лер соны жасап кет­ті. Қазір пре­зи­дент­ке қиын боп тұр. Бірін­ші­ден, халы­қтың бір­лі­гі жоқты­ғы­нан, екін­ші­ден, жанын­дағы коман­да­ның бұры­нғы қалып­та қалуынан.

Мен детек­тив жазу­шы­мын. Қасым-Жомарт­тың әкесі Кемел аға маған «жазу­шы бол» деп, бата­сын бер­ген. Ол кез­де орта­мы­зда біз­ге ақыл айта­тын жана­шыр аза­мат­та­ры­мыз бар еді. Ал қазір ше, ақыл айта­ды деген ақсақал­да­ры­мы­здың бәрі әкім­дер­дің таба­нын жалап, жағым­паз­да­нып жүр.

– Ал сіз ел ішін­де жүр­сіз ғой: мем­ле­кет­тік медиа мен билік­тің бағы­ны­сын­дағы БАҚ бет­терін­де «ауыл­дағы ағай­ын­ның жағ­дайы түзеліп келеді» деген пікір­ге алып-қосар не ойы­ңыз бар?

– Бірін­ші­ден, сол «медиа» тура­лы айтайын.Мен мем­ле­кет­тік басы­лым­да жұмыс істе­дім. Өзім жур­на­лист­пін. 1996–98 жыл­да­ры Маңғы­стау облы­стық теле­ком­па­ни­я­сын басқар­дым. Біздің кезі­міз­де­гі жур­на­ли­сти­ка мен қазір­гі жур­на­ли­сти­ка екі бір­дей бағыт­та. Қазір жур­на­ли­стер­дің сөз сап­та­уы мен ісі толған есеп болып кет­ті, пре­мия, сый дәметіп жүреді. Жағым­паз­данғыш. Думан Мұха­мед­кәрім, Қой­шы­бек Мүба­рак, Дина­ра Елу­ба­е­ва, тағы басқа жур­на­ли­стер оппо­зи­ци­яға кел­ді. Олар жақ­сы­лы­қтан шыққан жоқ, әбден азып-тозып, озбыр билік­ке жұмыс істе­мей­міз деп кетті.

Егер Тоқа­ев елдің басын бірік­тіретін, ұлт­тық мүд­дені басты мақ­сатқа айнал­ды­ра­тын идео­ло­гия жасай­мын десе, бүкіл мем­ле­кет­тік басы­лым­дар мен теле­ра­ди­о­ның бәрін өзгер­туі керек. Мен пре­зи­дент­ке хат жазып, бүгін­гі БАҚ-ты басқа­руға қоғам­шыл аза­мат­тар­ды алы­ңыз дедім. Билік пен елдің ара­сын жақын­да­та­тын ұлт­тық идео­ло­гия керек дей­тін бол­са, ақпа­ратқа еңбе­гі сің­ген, жал­тақта­май­тын, адал, шын­шыл, тәжіри­белі жур­на­ли­стер­ді, талант­ты жастар­ды қыз­мет­ке тар­ту керек.

– Ал ел ішін­де­гі жағ­дай қалай? Сол билік­шіл БАҚ айтып, жазып жүр­ген­дей, жақ­са­рып келе ме?

– Қай­дан жақ­сар­сын?! Біздің Орал­да 10 жұмыр­тқа 800 тең­ге бол­ды. Бұл не деген сұм­дық?! Қашан халы­қты алқым­нан алған баға­ны ауы­зды­қтай­мыз? Бала­сын көтеріп, көше­де қай­ыр сұрап жүр­ген­дер көп. Әле­умет­тік мәсе­ле, меди­ци­на деген тіп­ті төмен­деп кет­ті. Нан сұрап, қай­ыр тілеп жүр­ген­дер де көп.

Жал­пы, үкі­мет отстав­каға кетуі керек еді. Мына азық-түлік баға­сы­ның шары­қтап тұрға­ны – үкі­мет­тің дәр­мен­сізді­гі­нен. Қым­бат­шы­лық күн сай­ын асқы­нып бара­ды. Кеше Қара­шы­ға­нақта 500 адам ере­уіл­ге шықты, мұның бәрі жақ­сы­лық емес. Маңғы­ста­удың, Жеті­бай­дың мұнай­шы­ла­ры да көтеріліп жатыр. Айна­лып кел­ген­де, мұнай­дан ақша тауып отыр­мыз дей­міз, ал сол мұнай­ды өндіріп жатқан мұнай­шы­лар­дың жағ­дайы мүш­кіл бола­тын бол­са, елде қан­дай эко­но­ми­ка­лық өзгеріс болуы мүмкін?

– Деген­мен, аға, пре­зи­дент Тоқа­ев­тың баста­ма­сы­мен мұғалім­дер­дің, дәрі­гер­лер­дің жалақы­сы мен халы­қтың ең төмен­гі жалақы дең­гейі көтеріліп, әйел­дер­дің пен­си­яға шығу жасы қысқа­рып, елба­сы тура­лы заң жой­ы­лып, басқа да әле­умет­тік-тұр­мыстық жеңіл­дік­тер жаса­ла бастаған соң, ел ішін­де­гі халы­қтың бүгін­гі билік­ке деген көзқа­ра­сы­нан жылы­мы­қтың лебі сезі­ле ме?

– Сезіледі. Бірақ қорқы­ныш та бар. Жақ­сы жетістік­ке жету үшін, Тоқа­ев­та мықты эко­но­ми­ка­лық коман­да болуы керек. Елде қан­дай эко­но­ми­стер, қан­дай біл­гір, кере­мет сая­сат­кер­лер бар, солар­ды неге пре­зи­дент жаны­на алмай­ды? Ала алмай отыр, себебі билік­те­гі бюро­крат­тар мен оли­гарх­тар олар­ды пре­зи­дент­тің жаны­на жолат­пай­ды. Оларға жақ­сы­лар­дың қажеті жоқ, тұр десе – тұрып, отыр десе – оты­ра­тын жал­пақ­ше­шей­лер керек.

Деген­мен ел-жұрт жақ­сы­лы­қтан үміт­ті. Елге жылы­мық кір­ді. Енді тек батыл да, ширақ іс керек. Пре­зи­дент­ке деген сенім бар. Пре­зи­дент Тоқа­ев­тың ими­джін­де Қаңтар­дың ызға­ры қал­са да, өзгері­стен үміт­ті халы­қтың оған деген сені­мі жой­ы­лып кет­кен жоқ.

Бірақ пре­зи­дент­тің жақ­сы баста­ма­ла­ры кібір­тік­теп, әрең деген­де жүріп жатыр. Неге? Себебі Назар­ба­ев­тан қалған ескі коман­да сабо­таж жасап отыр. Мыса­лы, кеше сенатқа сай­лау өтті, мықты жігіт­тер депу­тат­ты­ққа бар­са екен деп тіледік. Біздің елден БҚО әкі­мінің орын­ба­са­ры сенатқа кет­ті, ол жігіт ауыл шару­а­шы­лы­ғын­да жұмыс істе­ген, біраз әкім болған жігіт, мини­стр­лік­те коми­тет басқарған жігіт.

– Аға, Сенат­тағы бір­лі-жарым жігіт­тер төң­керіп тастай­ды, жағ­дай­ды өзгер­те­ді деп ойлай­сыз ба?

– Амал нешік, билік­ке барған, депу­тат болған жігіт­тер­ден басқа қан­дай үміті­міз бар? Халық болып, алаңға шығып, жағ­дай­ды нара­зы­лы­қ­пен өзгер­те алма­сақ, басқа не істей ала­мыз? Енді сол сияқты елдің жағ­дай­ын іштен көр­ген жігіт­тер бір­деңе жасай­ды-ау деп үміт­те­нем. Ауыл­да 10 бала­сы бар, бір отба­сын­да жалғыз ғана адам жұмыс істей­тін үйлер бар. Осын­дай ауыр жағ­дай­ды көр­ген, өздері де ауыл­дан шыққан жігіт­тер­дің ел-жұр­ты­на жаны ашы­ма­са, онда біздің елді­гі­міз де, халы­қты­ғы­мыз да құры­ған шығар?

Деген­мен кеше 30 жастағы жігіт­тер­ді билік­ке, мини­стр­лік­тер­ге бас­шы қылып оты­рғы­зып қой­ды. Ол да жақ­сы болар. Бірақ эко­ло­гия мини­стрі қылып 30 жастағы қыз бала­ны оты­рғы­зып қой­ды. Көр­ме­ген ада­мым, кім екені бел­гісіз. Кеңес өкі­метін жаман дей­міз, бірақ ол кез­де 40–50-ден асқан, тәжіри­белі, еңбек­те піс­кен адам­дар­ды бас­шы­лы­ққа қоя­тын еді. Біз­ге «Бола­шақ­пен» оқы­ды деп Бәй­бек­ті әкім қылып қой­ды, ол не істе­ді? Ішіп-жеді, қашып кет­ті, ал қазір қай­да жүр?

– Аға, сіз өзіңіз де сенатқа сай­ла­у­ға түс­кен екен­сіз ғой. Нәти­же­сі не болды?

– Мен сай­ла­у­ға қаты­суға жастар шыға­тын шығар деп күт­тім. Өзім білетін қарым­ды, білік­ті жас жігіт­терім бар еді, солар сай­ла­у­ға бар­са, көмек жасай­ын деп күт­тім. Бірақ ешқай­сысы­ның ынта­сы бол­ма­ды. Бәл­кім, сіз айтқан­дай, жалғыз сенат не тын­ды­ра­ды деп ойлаған шығар.

Сосын қоғам­дық орта­дан ешкім шық­паған соң, 4 қаңтар­да ары­зым­ды бер­дім. Негізі 14-не дей­ін өтініш қабыл­да­нуы тиіс болған. Сөйт­сем, мен кеші­гіп қалып­пын, сенат сай­ла­у­ын­да дауыс беретін жер­гілік­ті депу­тат­тар өз үміт­кер­лерін күнібұрын таң­дап алған екен. Комис­си­ядағы­лар: «Аға, сіз кеші­гіп қал­ды­ңыз…» деген­дей әңгі­ме айт­ты. Соны­мен не керек, маған дауыс беретін депу­тат қал­мап­ты. Жер­гілік­ті билік алдын ала тиісті депу­тат­тар­ды тиісті үміт­кер­лер­ге бөліп бер­ген сияқты. Маған жет­пей қалды.

– Ал енді сол про­вин­ци­яға қай­тып айна­лып келер бол­сақ, ел ішін­де­гі ақын-жазу­шы­лар­дың кіта­бын мем­ле­кет­тік тап­сы­ры­спен шыға­ру мәсе­лесін­де ауыл-аймақтағы шығар­ма­шы­лық иелері кен­де­шілік көріп жүр­ген жоқ па?

– Мен Жазу­шы­лар одағы­ның Батыс Қаза­қстан өңір­лік бөлім­ше­сін 15 жыл басқар­дым. Менің кезім­де жағ­дай қиын еді. Бес облыс – Қызы­лор­да, Ақтө­бе, Орал, Аты­рау, Маңғы­ста­уды бірік­тір­ген бөлім­ше­де хат­шы бол­дым. Мұнай­шы жігіт­тер бар еді, соларға арқа сүй­едім. Жер­гілік­ті жазу­шы­лар­дың кітап­та­рын солар­дың көме­гі­мен шығар­дық. Бұл 1995–2008 жыл­дар­дың ара­лы­ғы, жазу­шы түгілі, елдің жағ­дайы қиын кез еді, үкі­мет­тен көмек бол­ма­ды. Сон­ды­қтан біздің өңір­ден мем­ле­кет­тік тап­сы­ры­спен кітап шығарған жазу­шы жоқ.

Қазір одақтың Батыс бөлім­ше­сін Бауы­р­жан Қалиол­ла деген бала­мыз басқа­рып отыр. Ақын­дар айты­сы­на қаты­са­тын кере­мет жігіт. Расын айт­сам, Жазу­шы­лар одағы­ның 50 пай­ыз жұмысын сол атқа­рып отыр. Біздің Батыс Қаза­қстан облы­сын­да жазу­шы­лар, әртістер, ақын­дар бәрі бірі­гіп, бір орта болып жұмыс істеп жүр. Лай­ым солай бола берсін!

– Ал сіздің «гос­за­каз­бен» кіта­бы­ңыз шықты ма?

– Жоқ! Бәрі өз ақшам­мен шықты. Қазір «Бақ пен сор» деген три­ло­гия жазып жатыр­мын. Бұл таза сая­си детек­тив. Жоға­ры­да өзіңіз қой­ған сұрақтар да, менің жау­ап­та­рым да – бәрі осы­ның ішін­де. Мен қазір оны мем­ле­кет­тік тап­сы­ры­спен шыға­тын кітап ретін­де ұсы­на алмай­мын. Қабыл­да­май­ды. Өйт­кені оның ішін­де түр­ме­де оты­рып, ашы­нып жазған дүни­е­лерім бар.

– Айт­пақ­шы, аға, сіз түр­ме­ге не үшін отырдыңыз?

– Бір жыл­да­ры­Бақты­ғо­жа Ізмұ­хан­бе­тов біз­ге әкім болып кел­ді. Бұрын министр болған жігіт, елдің ақсақал­да­ры «Жай­ық бой­ы­ның бала­сы кел­ді!» деп қат­ты қуан­ды. Бірақ бұл кісі кел­ген­нен кей­ін, ақша­лы жер­дің бәріне өзінің адам­да­рын қой­ды. Ақы­ры үстері­нен қыл­мысты істер қозғал­ды. Сосын мен оған мына­ны қой­саң­шы, теле­ви­де­ни­е­ге шығып, халы­ққа жағ­дай­ды айтай­ық дедім. «Жоқ, шық­пай­мын» деді. «Шық­па­саң, мен пресс-кон­фе­рен­ция берем» дедім. Амал жоқ, бас­пасөз мәс­ли­ха­тын жина­дым. Оны жер­гілік­ті тәу­ел­сіз теле­ка­нал түсір­ді, 1 сағат­тық сюжет бол­ды. Мен газет­тер­де, интер­нет­те ашық жазы­лып жүр­ген жағ­дай­ды айттым.

Мен әкім­нің кеңес­шісі, аппа­рат­тың ішін­де оты­рған адам­мын ғой. Содан әкім менің үстім­нен жала жабыл­ды, намысы­ма тиді деп, сотқа арыз бер­ді. Ол кез­де мен Аста­на­да ауру­ха­на­да жатқам, содан Қара­са­е­ва деген судья теле­фон соқты: «Аға, әкім сізді өзіне жала жап­ты деп арыз бер­ді. Келіңіз­ші, көп бол­са айып­пұлын төлеп кетер­сіз», – деді. «Жарай­ды, барай­ын, заңға бағы­на­мын» деп, ауру­ха­на қаға­зын жап­ты­рып, 1 тамы­зда кел­дім. Бұл 2009 жыл еді. Үйге түн­гі сағат 2‑де кел­сем, есік алдын­да бір қыз отыр. «Аға, сіз Бек­тұрға­нов­сыз ба?». «Иә, мен». «Мен сіз­ге сот­тан шақыр­ту әкел­дім» деді. Түн жамы­лып келетінім­ді біліп, әкім мені алдын ала күт­тіріп қой­ған ғой.

Ертесіне сотқа бар­дым. Жур­на­ли­стер де кел­ді. Сөйт­сем, мені кеңес­шілік­тен алып тастап­ты, ауру­ха­на­да жат­сам да, еш себеп­сіз кетіп қал­ды деп, мені жұмыстан шығарған. Содан не керек, бас-аяғы екі күн­де бір жылға сот­та­ды да жібер­ді. Әртүр­лі газет­те маған жала­мен мақа­ла­лар шығарған. Мен айт­тым: кон­фе­рен­ци­я­ны түсір­ген теле­ви­де­ние, соны қараң­дар деп. Оның ішін­де ондай айты­лған сөз жоқ. Сөй­тіп мені бір жылға сот­тап жіберді.

Алты айдан кей­ін түр­ме­ден шығуым керек еді, артым­нан тағы бір іс ашып­ты. Бұдан бұрын мен Жазу­шы­лар одағы­ның төраға­сы ретін­де Нұр­лан Ора­за­лин­ге хат жазғам, «үш жазу­шы­ның кіта­бы келіп тұр, соны сатып алсаңыз» деп. Содан мәс­ли­хат бюд­жет­тен ақша бөліп, үше­уміз де кіта­бы­мы­зды алдық. Маған 120 мың тең­гені артық беріп­ті. Содан сен қыз­метіңді пай­да­ланған­сың деп, әртүр­лі жала­мен мені тағы 3 жылға қама­ды. Сөй­тіп, түр­ме­ден шық­пай, әкім Бақты­ғо­жа тағай­ын­даған «жазам­ды» әрі қарай жалға­стыр­дым. Аяғын­да түр­ме­ден пен­си­яға шықтым.

– Жаза­ны толық өте­діңіз бе?

– Мен енді бұрын сот­тал­маған адам­мын, үштен бірін өте­дім, 1 жыл 2 ай отырдым.

– Ал аға, сұх­бат­тың соңын­да менің сұрақта­рым­нан тыс тағы не айтқы­ңыз келеді, көкей­іңіз­де айтыл­май жүр­ген тағы да қан­дай ойлар бар?

– Көкей­ім­де­гі нәр­се – тар­шы­лы­қтан тары­ққан, қым­бат­шы­лы­қтан қиналған елді көр­сем, жүре­гім жылай­ды. Жазу­шы­мын ғой. Халы­қтың арқа­сын­да өмір сүріп жүр­міз. Халы­қ­сыз біз ешкім емес­піз. Кіта­бы­мы­зды халық оқи­ды. Енде­ше сол халы­қтың жағ­дай­ын неге ойламасқа?

Сон­ды­қтан елдің бір­лі­гіне, ертеңіне көз жібе­ретін бол­сақ, ұрпағы­мы­здың жағ­дайы қалай бола­ды? Қазақ деген ұлт бола ма? Қаза­қстан деген елдің қауіп­сізді­гі сақта­ла ма? Мені толған­ды­рып жүр­ген мәсе­ле – осы. Халы­қтың мұңы қай-қай­сы­мы­зға да бата­ды. Баға­ның көтеріл­гені әсіре­се бала­лы үйлер­ге қиын тиіп жатыр. «ДАТ» газетіне елдің көзқа­ра­сы дұрыс, осы қалып­пен жұмыс істей берің­дер. Басы­лым­нан жалғыз оқи­тын газеті­міз осы! Мем­ле­кет­тен қар­жы бөліп, сіз­дер­ді қамқор­лы­ғы­на алуы керек еді…

– Пәлі, Алпа-аға, «қызыл­көз» газет­ке билік қалай қамқор­лық жасай­ды?! Біз­ге сіз сияқты жана­шыр ағай­ын­дар­дың көме­гі жет­кілік­ті. Редак­ци­ядағы жазы­лу бөлі­мінің жігіт­тері айт­ты: он бес адам­ды газет­ке жаз­ды­рған екен­сіз, сіз­ге көп рақ­мет! Жет­пісті жел­ке­ле­ген шағы­ңы­зда елдің қамын күйт­теп жүр­ген ықы­ла­сы­ңы­зды Құдай қол­да­сын! Аман болыңыз!

Ермұрат БАПИ