Ауыл шаруашылықтың сұрақтары

Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сы­ның азық-түлік қорға­луын негіз­гі кезек­ке сақтау астық өндірісінің қалып­та­су дәре­же­сіне бай­ла­ны­сты екенін атап өткен жөн. Ол азық-түлік қорын қалып­та­сты­ру­дың, мал шару­а­шы­лы­ғы мен қай­та өңдеу инду­стри­я­сы сала­ла­ры­ның өні­мін өндіруді ұлғай­ту­дың негізі болып саналады,оның қалып­та­су дәре­же­сіне Қаза­қстан­ның қар­жы­лық тұрақты­лы­ғы, сенім­ділі­гі мен дер­бес­ті­гі айтар­лы­қтай тәуелді.

Бұл азық-түлік қорын құру­дың, Қаза­қстан­ның эко­но­ми­ка­лық тұрақты­лы­ғы, қауіп­сізді­гі мен тәу­ел­сізді­гі көбіне даму дең­гей­іне бай­ла­ны­сты мал шару­а­шы­лы­ғы мен өңдеу өнер­кәсібінің өнім­дерін өндіруді арт­ты­ру­дың негізі болып табылады.

Сала­ның қазір­гі жағ­дайы, астық өндірісін қалып­та­сты­ру­дың астық өндірісін дамы­ту­дың әле­умет­тік желісінің көме­гі­мен астық нары­ғын­да стра­те­ги­я­лық көш­бас­шы­лы­ққа қол жет­кі­зудің мүм­кін. Дүни­е­жүзілік астық сауда­сын­да айла­кер көш­бас­шы­лы­қты жүзе­ге асы­ру­дың мүм­кін. қар­жы­лық қаты­на­стар­дың жетіл­ме­ген­ді­гіне, ресур­стық негіздің әлсіре­уіне және қарқын­ды­лы­қтың төмен­де­уіне бай­ла­ны­сты. Бұл жағ­дай­да асты­қтың эко­но­ми­ка­лық және экс­порт­тық қажет­тілік­терін қанағат­тан­ды­ру, аграр­лық шару­а­шы­лы­қтың өнім­ділі­гін арт­ты­ру үшін астық өндірісінің инно­ва­ци­я­лық қалып­та­суы бол­маған жағ­дай­да Интен­си­фи­ка­ция дең­гей­інің төмен­де­уіне ықтимал.

Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сы­ның асты­ққа деген ұлт­тық эко­но­ми­ка­лық және экс­порт­тық қажет­тілік­терін қанағат­тан­ды­ру үшін қажет­ті мүм­кін­дік­тері бар екеніне қара­ма­стан, жал­пы ауыл шару­а­шы­лы­ғы­ның тиім­ділі­гін арт­ты­ру астық өндірісінің инно­ва­ци­я­лық дамуын­сыз мүм­кін емес. Қазір­гі уақыт­та ауыл шару­а­шы­лы­ғы мен ауыл шару­а­шы­лы­ғы өні­мінің экс­пор­ты­ның тиім­ділі­гін арт­ты­ру экс­тен­сив­ті өсу мүм­кін­дік­тері­мен шек­те­леді және астық өндірісі Озық өндірістік тех­но­ло­ги­я­лар­ды пай­да­ла­ну сала­сын­дағы көш­бас­шы­лар­дың бірі болған жағ­дай­да ғана қол жет­кізу­ге болады.

Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сын­дағы жана ино­ва­ци­я­лық  тех­но­ло­ги­я­лар­ды қол­да­ну арқы­лы өндірістің жал­пы құл­ды­ра­уы және нары­қтағы бәсе­ке­лес ком­па­ни­я­лар­дың қыз­меті тура­лы ақпа­рат­тың бол­мауы про­бле­ма­ла­ры­мен күр­де­лене түседі. Көп­те­ген фир­ма­лар­дың мақ­са­ты­мен өзін-өзі өмір сүру және мате­ри­ал­дық про­бле­ма­лар­ды жеңу маңы­зды мін­дет болып сана­ла­ды, өйт­кені көп­те­ген фир­ма­лар өздерінің қабілет­сіздік­терін арт­ты­ра­ды. Мұн­дай нұсқа­лар­да, бір өлке­мен бір­ге, фир­ма­лар­дың бәсе­ке­ге қабілет­тілі­гін баға­лау өте қиын бола­ды, ал екін­ші жағы­нан, бәсе­ке­ле­стік­тің едәуір дәре­же­сін орын­дау үшін оның мүм­кін­дік­терін зерт­теп, ком­па­ни­я­ның бәсе­ке­ге қабілет­тілі­гінің бар­лық шар­тта­рын баға­лау керек, әйт­пе­се оларға қар­сы стра­те­ги­я­ны құру мүм­кін емес. фир­ма­ның кей­ін­гі қалып­та­суы. Нәти­же­сін­де ино­ва­ци­я­лық тех­но­ло­ги­я­лар­ды басқа­ру тұжы­рым­да­ма­сы одан әрі өмір сүрудің және ком­па­ни­я­лар­дың қалып­та­суы­ның басты шар­ты болып табылды.

Бай­ла­ны­сты ара­лық 2020 жыл­дан бастап 2022 жылға сәй­кес астық өрке­ни­ет­терінің тұқым­дық аймағы 3019 гек­тар­дан 3699 гек­тарға дей­ін өсті, ұлғаю 690 га жина­ды, ең үлкені өсім жақын тұқым учас­ке­лерін жина­ды бидай. Тал­данған ара­лы­ққа бай­ла­ны­сты өсу 380 га жина­ды, тұқым алқап­та­ры­ның өсуі дән­ді өрке­ни­ет­тер­дің бар­лық түр­леріне сәй­кес жүзе­ге асы­ры­ла­тын­ды­ғын атап өту керек.

Дән­ді дақыл­дар сұлы, қарақұ­мық, бұр­шақ және арпа берік болып қала­ды. Арпа тұқым­да­ры және сұлы негізі­нен кон­цен­трат­тық мақ­сат­тар­да қол­да­ны­ла­ды соны­мен қатар эко­но­ми­ка эко­но­ми­ка­сын­да маңы­зды емес. Бидай дақыл­да­ры кез-кел­ген жыл­мен бір­ге айтар­лы­қтай өзге­реді, бұл ең қажет­ті базар­лық өрке­ни­ет­тер­дің бірі болып саналады.

Сапа менедж­мен­тінің тиім­ділі­гі көп­те­ген фак­тор­ларға бай­ла­ны­сты, мысалы:

Көш­бас­шы­лық және көш­бас­шы­лық. Ком­па­ния бас­шы­лы­ғы өнім­нің неме­се қыз­мет­тің сапа­сын жақ­сар­туға толы­ғы­мен мүд­делі болуы керек және инно­ва­ци­я­лар мен өзгерістер­ді енгізу­ге дай­ын болуы керек.

Қыз­мет­кер­лер­ді оқы­ту және дамы­ту. Қыз­мет­кер­лер сау­ат­ты оқы­ты­луы керек және тұты­ну­шы­ның талап­та­ры­на сай болу үшін өнім­дер­мен қалай жұмыс істеу керекті­гін білуі керек.

Сапа­ны басқа­ру жүй­есі. Жүйе бар­лық талап­тар мен сапа стан­дарт­та­рын еске­ре оты­рып, тиім­ді ұйым­да­сты­ры­луы және жұмыс істе­уі керек.

Деректер­ді тал­дау және бақы­лау. Сапа менедж­мен­ті жүй­есі нәти­же­лер­ді үне­мі қадаға­лап оты­руы керек және оның сапа­сын жақ­сар­ту үшін про­це­сті үздіксіз оңтай­лан­ды­руы керек.

Сапа­ны бақы­лау. Про­це­сті және жұмыстар­ды авто­мат­ты түр­де тек­се­ру тиім­дірек, өйт­кені олар кез­дей­соқ назар аудар­мауға бола­тын қателік­тер­ден ары­луға мүм­кін­дік береді.

Үздіксіз жақ­сар­ту. Жүйе үне­мі жетіл­діріліп, про­це­стің өзге­руіне және тұты­ну­шы­лар­дың талап­та­ры­на бей­ім­де­луі керек.

Тұты­ну­шы­ға назар ауда­ры­ңыз. Тұты­ну­шы­лық қажет­тілік­тер­ге назар ауда­ра­тын және оларға уақты­лы жау­ап беретін ком­па­ни­я­лар көбі­не­се олар­дың нақты нары­ғы мен тұты­ну­шы­лық қажет­тілік­теріне бай­ла­ны­сты сәт­ті нәти­же көрсетеді.

Жоға­ры­да аталған тар­мақтарға сәй­кес ауыл шара­у­шы­лы­ғы сала­сын­да жұмыс істей­тін ком­па­ни­я­лар тиім­ді және сапа­лы басқа­руға ие болар еді.

                                                                                                                                                           SHIKA