Ақпанның 11-інде мемлекет және қоғам қайраткері Алтынбек Сәрсенбайұлының қастандықпен қаза тапқанына 13 жыл болды. Еске сала кетейік, бұл күні 2006 жылы Алтынбекпен бірге оның көмекшілері Бауыржан Байбосын мен Василий Журавлев қоса атылған еді.
Қазақстан тарихындағы осы қаралы күнді арда азаматтың әріптестері, достары мен Алтынбектің өмірін үлгі тұтар жастар еске алып, Кеңсай зиратында құран бағыштап, «Астана» мейманханасының конференц-залында еске алу жиынын өткізді. Алтынбек Сәрсенбайұлы атындағы қор (төрағасы – Төлеген Жүкеев) мұрындық болған жиында белгілі құқыққорғаушы Евгений Жовтис (13-бетті қараңыз) пен публицист Сергей Дуванов баяндама жасап, қоғам қайраткері Әміржан Қосанов, Мәскеуде құрылған «Жас тұлпардың» мүшесі болған Аймұхан Таужанов, тәуелсіз журналист Гүлжан Ерғалиева, ардагер буынның өкілдері Мұрат Нүсіп, Мақсұт Қалыбаев, Мақсұт Оразай сөз сөйледі. «Алтынбекке атылған оқ – халыққа атылған оқ» деген сөз осы жиында тағы да жаңғырды. Жиын соңында «Тарлан» саяси-интеллектуалды клубының мүшелері Абылай Сәрсенбаев пен Жолдас Орысбаев мәлімдеме жасады.
Қастандық жасалғаннан бері өткен он үш жылда не өзгерді? Ештеңе! Баяғы сол бір адамның уысындағы билік сол қалпы. Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет болып қалыптасуына елеулі үлес қосқан қайраткер Алтынбек Сәрсенбайұлының өліміне байланысты қылмыстың нақты тапсырыс берушілері мен орындаушылары әлі күнге жұмбақ күйінде қалуына байланысты бұған мемлекеттік биліктің қатысы болуы әбден мүмкін деген пікір бұл жиында ашық айтылды.
Жиналған қауым «саяси тапсырыспен қаза болған» екі азамат –Заманбек Нұрқаділов пен Алтынбек Сәрсенбайұлына Алматы қаласынан көшенің атын беру жөнінде мәселе көтерді. Ескеретін болсақ, көшенің, мектептің, ауыл-ауданның атын беруге тиісті заңнамалар ережесінің «бес жылдық мерзімі» әлдеқайда өтіп кеткен. Демек, қоғамның табандылықпен талап ететін уақыты жетті.
Газеттің бүгінгі санында біз осы еске алу жиынында елдегі қоғамдық-саяси жағдайға жан-жақты баға берген Алтынбектің ағасы – Рысбек Сәрсенбайұлының сөзін жариялап отырмыз.
«D»
Алдымен 2006 жылғы қасіретті ақпанның алдындағы еліміздің қоғамдық-саяси жағдайына тоқталайық.
Қазіргіге қарағанда, ол кезде демократия нышандары молырақ еді. 2004 жылы парламент сайлауы өтті. Бес теңтөраға басқарған, оппозициядағы (кейін екіге жарылған) «Ақ жол» партиясын және Серікболсын Әбділдин жетекшілік еткен Қазақстан Компартиясын халықтың көп бөлігі қолдады. Оппозиция «Отан», «Асар» партияларын қатты састырды. Билік қараулыққа, лас әрекеттерге, дауыс ұрлауға барды, «жеңіске» әупірімдеп әзер жетті.
Ол тұстағы тәуелсіз басылымдардың өзі бір шоғыр еді: «Республика», «Дат» жобасы, «Сөз», «Время», «Ақ жол-Қазақстан», «Жас Алаш», «Эпоха», «Азат», «Начнем с понедельника» газеттері шындықты шырқыратып жазып жататын. Қазіргі таңда оппозицияның ақпараттық күрес майданында солардан жалғыз «ДАТ» қалды. Басқаларын сотпен, күшпен жауып тастады, кейбіреулері сатылып кетті, бағытын өзгертті. Сәл кейініректе Гүлжан Ерғалиеваның газеті және интернет-жобалары турашылдығымен, батылдығымен жарқырай көрінген еді. Алайда оларды да сотпен қудалап, айыппұлмен тұншықтырды.
Демократиялық күштердің билікпен саясат алаңындағы алғашқы белдесуінен кейін Алтынбек мынандай тұжырым жасады:
«Осы сайлауда демократиялық оппозиция сайлаушылардың 50 пайыздан астам дауысына ие болды. Қаншама көнбіс болсақ та, біз өз жеңісімізді бүйтіп қолдан кемітуге көнбейміз, қоғамымыздың дамуына кедергі келтіріп отырған күштердің бұлай тайраңдауына жол бермейміз… Көп жылдардан бері алғаш рет әлеуметтің өз өмірлерін жақсартуға деген үміті оянып, бұл істі жүзеге асыра алатын күштер бар екеніне сенген де еді. Біз бұл сенімді саяси қуат пен шынайы саяси күшке айналдыруға тиіспіз».
Сайлау барысындағы күресте халықтың үміті оянды, сенімі артты. Енді оны саяси күшке айналдыру керек болды. Төлеген Жүкеев, Болат Әбілов, Ораз Жандосов, Алтынбек Сәрсенбайұлы өз алдарына осындай мақсат қойды. Оған Ә.Бәйменовтың сатқындығы тосқауыл бола алмады. Бұл азаматтар «Демократиялық күштердің үйлестіру кеңесін» құруға ұсыныс жасады. Кеңес құрамына саяси партиялардың жетекшілері, қоғамдық қайраткерлер, әлеуметтік белсенді азаматтар кірді. Бұл орган Қазақстандағы демократиялық күштердің альянсын жасақтап, қалыптастырды. Соның нәтижесінде алдағы президент сайлауына өздерінің бірыңғай кандидатын ұсынған «Әділетті Қазақстан үшін» қозғалысы құрылды.
Ел қамын ойлаған демократтар саяси реформа жасауды, мәжіліс сайлауының нәтижесін қайта қарауды талап етіп жатқанда, билік те қарап қалмады. Тәуелсіз газеттерді асығыс түрде жабуға кірісті. Ұлттық қауіпсіздік және сайлау туралы заңнамаға мәнісі жағынан Конституцияға қайшы түзетулер енгізді. Сайлау кезінде митингілер мен бейбіт шерулер өткізуге тыйым салды. Ондағы мақсаттары – бұқарамен жұмыс істеуге, өз үміткерлерін, бағдарламаларын таныстыруға мүмкіндікті шектеу.
2005 жылғы 25сәуірде «Независимая газета» басылымында жарияланған Алтынбектің сұхбатындағы мына бір жолдарды назарларыңызға ұсынамын:
- «Біз өз әрекеттеріміз бен ұрандарымызда ең алдымен Қазақстан халқының терең, түбегейлі міндеттерін бетке ұстаймыз. Олар сыртқы саяси да, ішкі саудалық та конъюнктураға тәуелді болмауы тиіс. Қазақстан бар, оның халқы бар және жаһандандыру жағдайындағы мемлекет пен қоғамның орнықты даму міндеттері бар. Өзінің қарақан басын сақтап қалудан басқа ештеңені ойламайтын авторитарлық режимнің бұл міндеттерді жүзеге асыра алмайтыны түсінікті. Демек, олардың шешілуі мен іс жүзінде орындалуы азаматтық қоғамның және ең алдымен елдің барлық жауапты саяси күштерінің мойнына түседі. Ал біз өзімізді сөзсіз солардың қатарына жатқызамыз».
Одан беріде үш рет парламент, сонша рет президент сайлаулары өтті. Не өзгерді? Жоғарыда айтылғандарға ой жүгіртіп, талдасақ, халық мүддесінің іске аспағанын, мемлекеттіліктің, қоғам дамуының кері кеткенін көреміз. Авторитарлық жүйе ол міндеттерді атқаруға қабілетсіз болып шықты, Алтыкен бейнелеген «Үштағанның» қамын күйттеуден әріге бармады.
Ең өкініштісі – ондай міндеттердің шешілуі мен іске асырылуын өз мойнына алатын азаматтық қоғам да, жауапты саяси күштер де дәл қазір жоқ! Егер мен қателессем, айтыңыздаршы: міне, бар деп! Саяси күшін көрсетер партия немесе қозғалыс, азаматтық қоғам қане? Осы орайда мен бұрынғыдай топтасқан, ұйым ретінде әрекет жасайтын оппозициялық партия, бірлестік болмаса да, оппозициялық ниетінен қайтпаған қоғам белсенділерінің табанды қарекетін, азаматтық құқыларын қорғау үшін күресіп жүрген, тыңнан қосылған азаматтардың қатарының өсе түскенін ерекше атағым келеді.
- «Ішкі тұрақтылығы мығым, халқының әл-ауқаты үздіксіз жақсарып келе жатқан мемлекет ешкімге жалтақтамай, сыртқы саясатын еркін жүргізе алады. Егер біздің ішкі тұрақтылығымыз сыртқы мемлекеттердің қолында болса, онда Қазақстан біресе анаған, біресе мынаған жалтақтап, кіріптарлыққа түседі» деп Алтынбек Сәрсенбайұлы ескерткен еді.
Халықтың әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы жыл өткен сайын құлдырап барады. Теңгенің үнемі құнсыздануы және азық-түліктің, тауарлардың, коммуналдық төлемдердің, қызмет көрсету ақысының үсті-үстіне қымбаттауы елдің еңсесін езді. Банктерден мәжбүрліктен несие алғандар, тұрғын үйге үлескер ретінде қаражат қосып, алаяқтарға алданғандар тіпті көбейген: 6 млн 600 мың адам несиемен тіршілік етсе, соның ішінде 1 млн 500 мыңнан астамы банк алдында борышкер!
Ал Қазақстандағы банктердің иелері кім екені жұртқа аян: Отбасы мен оның айналасындағылар. Ұлттық қордағы, Жинақтаушы зейнетақы қорындағы халықтың ақшасын құрдымға кеткен банктерін құтқаруға жұмсаған биліктің ашкөздігінде шек жоқ. Қаражат қоймасын бауырына басқан айналасындағының бірі – Әділбек Жақсыбеков еді. Ол күні кеше талай жыл қызығын көрген «Цеснабанкті» нән қожасының қолына өткізіп берді. Бұлардан шығатын қорытынды: миллиондаған адам – Отбасының борышкері. Коммунист болып билікке жеткен Н.Назарбаев халықты өзіне тәуелді етіп ұстаудың капиталистік жолын осылай таңдапты.
Үкімет пен парламент жұмыссыздықтан жүнжігендердің өзін жайына қалдырмай, мойындарына салық салды. Қалаларға бейне бақылағыштар орнатып, шырт еткізіп түкірсе, сарт еткізіп «штраф» салатын заң шығарды. Көлемі жөнсіз үлкен айыппұлдан түсетін жылдық «табыс» миллиардтарды құрап жатыр. Бірақ бюджеттің қабысқан, жыртық қарынын қампайтуға ол да қауқарсыз.
Миллиардтарды доллар күйінде жалмаған ЭКСПО-ның әуресі бітпей жатып, 1,7 миллиард теңгенің басына су құятын Ұлттық зиратты (пантеон) салуға кірісті. Астанада мысырлықтарға еліктеп Пирамида тұрғызған фараон-президент әр жанұяның орташа айлық табысы 500 мың теңге деп, айды аспанға шығарды. Бұндай мазаққа жарыла жаздаған қазақтың қабағы қатулы. Ашынған жұрттың ащы дауысы Астанадан да, Алматыдан да, Ақтөбеден де, Ақтаудан да, кез келген қала мен ауылдардан да жиі естіле бастады. «Назарбаев» деп қалсаң болды, бұл жұрт балағаттай жөнеледі. «Қашанғы отырады? Кетсінші, шаршадық!» дейді.
Баласының көптігі үшін мемлекеттің қамқорлығы мен құрметіне бөленуі тиіс аналар қорланып жүр. Баспананың тауқыметін тартуды, балапандарын асырауды «Үштаған» солардың маңдайына жазып қойса не шара?! Астанадағы аядай лашықты паналаған отбасының бес перзенті шырылдап, өртеніп кетті. Періштелерді ажал құштырған өрт ашу-ызаның шоғын қоздырып, әйел қауымын күреске шығарды.
Шыдамның да шегі бар. Бұл өрт шыдамның түгесілген белгісі болды. Осындай халық наразылығынан қорқып, үрей үстінде үстемдік құрған биліктің сыртқа жалтақтап, алақан жайып отырғаны да рас. Ресей мен Қытайдың көңілін табу үшін, қаншама жеріміз бен қазба байлығымызды үлестіргенін бір Құдай біледі. Кіріптарлық деген осы. Оны «инвестиция тарту», «бірлескен кәсіпорын салу» деген жаттанды жарылқаумен ақтай алмайды.
Кеңестер Одағы баяғыда құрдымға кеткен. Тәуелсіздікке қолымыз жеткен. Алайда қазақ мемлекетінің тізгіні қолдарына тигендер ежелгі отарлаушының ықпалында қалып қойды. Кіндігі бірге байланып туғандай, Ресейден ажырағысы келмеді. Бұл аздай, шығыстағы аждаһаның аузына өзі барып түсті. Қытайға кіріптарлықтың көкесін қазірдің өзінде сезініп отырмыз. Билік басындағылардың жемқорлығын, сатқындығын, өзбілермендігін, даңққұмарлығын – барлық осал тұсын пайдаланып, Қытай жымысқы жоспарларын жеделдете іске асырып жатыр.
Алдымен ондаған миллиард доллар қарыз беріп, тәуменді етті. Мұнай мен газға қожа болып, құбырларын тартып, аса бағалы металдарды сыртқа таситындары, ресми деректегі 1200-ден астам қытай жобасын іске асырғаны аздай, енді қытай кәсіпорындарын қазақ жеріне көшіруге кірісті. Қытайдың даму банкі 20 миллиард долларды «қазақстандық» 32 жобаға жұмсайтыны мәлім болды.
Өткен жылдың соңында парламент Қазақстан–Қытай келісім-шартын бекітіп, қысық көзді көршіні жарылқап тастады: елімізге кірген қытай бизнесмендері енді мемлекетімізге салық төлеуден босатылды! Әлемнің дені дұрыс бірде-бір мемлекеті дәл осындай ессіздікке бармайды! Бұл дегеніңіз қара қытайдың қаптауына ерекше қамқорлық жасап, жол ашып беру, ұлттық мүддені сату, тәуелсіздікке, мемлекеттілікке қауіп төндіру!
Қазақстандағы, бірақ басқа елдердің мүддесіне жұмыс жасайтын кәсіпорындар, табиғи қазба байлығымыз, минералды шикізаттарымыз экономикамызды дамытпайды, халқымыздың әл-ауқатын арттырмайды, қорғанысымызды күшейтпейді! Осыны түсінетін және мұндайға тосқауыл жасайтын уақыт жетті. Нағыз демократия осындайда керек. Қазақ билігі тәуелсіздікпен бірге келген, тамырланып, орныға бастаған демократия өскіндерін таптап, жаншып тастады.
Енді не істемек керек? Қол қусырып, қарап отыру, Отанға төнген қауіпті сезінбеу – қылмыспен тең. Ертеңгі ұрпақ алдында, азаматтық ар алдында!
«Қазақты кедейшіліктен құтқарудың жолы – демократия».Иә, Алтыкен дәл осылай деді Семей жақтағы бір газетке берген сұхбатында.
«Себебі, – деді ол – Қазақ халқының несібесі – мұнай мен газды, одан түскен табысты Қазақстан халқына әділ бөлудің бірден-бір жолы – тек демократиялық құрылым. Басқадай құрылым жағдайында мұны орындаудың мүмкін еместігіне көзіміз жетті».
Халқы кедейшіліктің не екенін білмейтін, керісінше, шалқып өмір сүретін демократиялық елдерге қараңыз. Зейнеткерлер тобын салыстырайық. Исландияның еңбек демалысындағы «шал мен кемпірі» 4274 АҚШ доллары көлемінде зейнетақы алады, бұл – 1 млн 600 мың теңге. Ал Қазақстандағы зейнетақы – 216 доллар – 81 430 теңге, исландиялықтардан 20 есе төмен! Бұл көрсеткіш Нидерландыда – 4488 (1 млн 690 мың теңге), Люксембургта – 4356 (1 млн 640 мың теңге), Данияда – 3903 (1 млн 470 мың теңге), Австрияда – 3575 (1 млн 340 мың теңге), Швейцарияда – 3140 (1 млн 180 мың теңге), Бельгия мен Норвегияда – 2600-ден (980 мың теңгеден) астам, Италия мен Финляндияда – 2500 доллар (940 мың теңге). Демек, айырмасы: 10–20 есе!
Енді балаларға берілетін жәрдемақыны салыстырып байқайық. Финляндияда бірінші балаға – 94,88 евро – 46 681 теңге, екіншісіне – 104,84 евро – 44 952 теңге, үшіншісіне – 133,79 евро – 57 365 теңге, ал одан кейінгілерге – 172,69 евро – 74 044 теңге әр ай сайын төленеді. Францияда екінші балаға – 131,16 евро – 56 237 теңге, үшіншісіне – 299,20 евро – 128 287 теңге, одан кейінгілеріне – 168 евро – 72 033 теңге төленеді.
Әлеуметтік төлемақылардың жоғарыдағы елдерде Қазақстаннан 4–10 есе көп екенін білгенде, неліктен бұлай дейтін сұрақ еріксіз туындайды. Әрі қорланасың, намысың да келеді: олардың балалары – бала да, біздікі – бақа ма деп, әлде біздегі аналар қадірсіз бе деп! Мұнайы, газы, алтыны және басқа да бағалы металдары, көмірі, ураны туралы аузын толтырып мақтана айтып, инвесторларды Қазақстанға шақырғыш мәңгілік президенті – тұңғыш президенті – елбасы бар мемлекеттің сыйқын қараңыз: осындай «кемеңгер» басшының халқы кедейліктен арып-ашып жүр.
Мұның бәрінің негізгі себебі – демократияның жоқтығында. Демократия орныққан, сайлаулары таза өтіп, билігі ауысып тұратын, азаматтардың құқығы қорғалатын, ой еркіндігіне, сөз бостандығына қысым жасалмайтын елдердің әлеуметтік мысалын жоғарыда келтірдік. Тәуелсіз сот, шынайы көппартиялы парламент жасақтаған үкімет болса, халықтың ұпайы түгенделеді. Алтыкеннің халық өз несібесіне ие болуы үшін, демократиялық құрылымдар қажет дегені сондықтан.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы президенттің жолдауларында «демократия», «саяси реформа», «қоғамдық телеарна» дейтін сөздер айтылып қалушы еді. Мемлекеттілікті қалыптастырудың дұрыс бағыт алуына сол кездегі саяси элитаның, тәуелсіз БАҚ-тың, салмағы басым саясаткер, министр Алтынбек Сәрсенбайұлының ұстанымы оңды ықпал еткені даусыз. Президент барлық билікті өз қолында ұстау мақсатын көздеді. Мұның қоғам, мемлекет үшін үлкен қатер екендігін А. Сәрсенбайұлы ашық мәлімдеді. Демократиялық бағытты Н.Назарбаев қаламады. Екеуінің арасында келіспеушіліктер туды. Қасынан саяси қарсыластың табылғаны және оның райынан қайтпайтыны Н.Назарбаевты үрейлендірді.
Ол тіпті өзін биліктен тайдыруға, мемлекеттік төңкеріс жасауға әрекеттенген ҰҚК төрағасының орынбасары Рахат Әлиевті жақтап шықты. Оның арамза пиғылын іске асыртпай тастаған адамды –Қауіпсіздік кеңесінің хатшысын, яғни Алтынбек Сәрсенбайұлын елшілікке жіберіп, үлкен саясаттан шеттетті. Демократияшыл «жас түркілерді» жау санады, қаскөй күйеу баласын кешіріп, соны ортақ дұшпандарына қолшоқпар етті.
2001 жылғы дүрбелеңде мемлекетті басқарушы өзінің қисық жолына біртіндеп бет бұрды. Оның таңдауы – отбасының мүддесін алға шығарған авторитарлық билік жүйесін құру екені кейін толық айқындалды. 2005 жылы сайлау алдында Р.Әлиевті Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары етіп тағайындады. Осыған байланысты Алтыкен былай деді:
«Бұл – жұртшылықтың көзін ашты – президенттің ашық демократиялық мемлекет құру жөніндегі ұрандарының жалаң сөзге айналуын алдын ала әшкерелеп қойды. Президент өзінің қоғамдық пікірмен санасқысы келмейтінін және өзі үшін отбасы мүшелерінің басты тіреу болып табылатындығын ұқтырды. Қазақстандағы элита арасындағы дағдарыс енді тек қана асқына береді…»
Сайлау қоғамның демократияны жақтайтынын және сол арқылы биліктің ауыспалы, халық алдында есепті болуын қалайтынын көрсетті. Содан бастап «демократия» деген ұғым Назарбаевтың көңіл қошын бұзатын құбыжыққа айналды. Демократияға бет бұрып, бейбіт жиындар, жаппай наразылықтар арқылы өзгерісті бастаған елдерді жамандауы, қазақстандықтарды шошындыруы да сондықтан.
Президент ЕҚЫҰ-ға басшылық етуге ынтызарлық кезінде, рас, ара-тұра демократия, мәселен, оның оңай орнай салмасы, Американың өзі бүгінгі демократияға жету үшін екі жүз жыл жүргені туралы аңыздарды сәндікке айтатын. Кейін мүлде қойған секілді. Таяуда, жастар жылын жариялаған жиында, немерелері мен шөберелері құралпас жеткіндерге: «Батысқа ілесеміз деп, демократ боламыз деп, оның бәрін (үлкенді, әйелді сыйлауды) ұмытып кетуіміздің жағдайы жоқ», – деді. Бұл оның демократ болсаң, ата-бабамыздың салтын ұмытасың дегені ме? Бүгінгі жастарға демократияны жағымсыз тұрғыда осылай ұғындыратын «автократ атадан» не күтеміз?!
Бұл – жастарды демократиядан безіндіру, ол туралы теріс түсінік қалыптастыру! Міне, ол Қазақстанда демократияның салтанат құрғанынан өлердей қорқатынын тағы білдіріп алды. «Шал болсаң, мал болмайсың» деген осы. Керітартпалықтың нәтижесі мынадай: Қазақстан демократия рейтінгісі бойынша 167 елдің арасында 144-орында тұр.
«Алтынбекке атылған оқ – халыққа қарсы атылған оқ». Зиялы ағаларымыздың бұл сөзі шындық еді. Алтынбек – халықтың перзенті, халықтың мүддесін ойлаған, соны қорғаған баһадүр батыры. Бүгінде ол оқтың демократияға да қарсы атылғанын көріп отырмыз. Жағдайын жақсартуды, лайықты еңбек ақы төлеуді талап еткені үшін Жаңаөзен мұнайшыларын, оларды қолдағаны үшін Шетпе тұрғындарын атуға саяси шешім қабылдаған билік басындағылар ештеңеден тайынбайды. Өйткені азаматтардың өз құқықтарын қорғауына, саяси өзгеріске, билікті бейбіт жолмен өзгертуге жол бермеудің таңдап алынған тәсілі – оқ ату, күш қолдану, сотпен жазалау.
«Назарбаев режимінің оқшантайында тек күштеу тәсілдері ғана қалды» деген сөзді, «Билік қылмыстық сипат алған кезде қылмыс билікке айналып шыға келеді» деген сөзді Алтыкен қандай дәл айтқан.
2016 жыл патриоттарды соттау, жазалау, қуғындау жылына айналды. «Жер сатылмасын, шетелдіктерге жалға берілмесін!» деп, ата-бабадан ұрпақтарға мұраға қалдырылған жерді қорғағандарды билік қылмыскер санады. Атырауда Макс Боқаев пен Талғат Аян мыңдаған адамды алаңға митингіге шақырды. Конституциялық құқығын пайдаланғаны, жерімізді қорғағаны үшін бас бостандығынан айырылды. Республика бойынша өткен рұхсат етілмеген митингілерге, пикеттерге, шерулерге қатысты, ұйымдастырды деген айыптармен жүздеген адам әкімшілік жазаға тартылды.
2018 жылы ҚДТ-ны сот шешімімен экстремистік ұйым санап, оның бағдарламасын қолдағандарды, әлеуметтік желілерде пікір таратқандарды қуғындау, экстремистік, террорлық әрекеттерді насихаттады деген сылтаумен қылмыстық істі қолдан жасау, көк шар, ақ киім кигендерді күштік құрылымдардың көлікке жүкше тиеу «науқандары» қызу жүрді. Назарбаев – Әбілязов арасындағы бітіспес майданның құрбандығына ұшыраған мыңдаған азамат қудаланды, тергелді, тексерілді, аңдуға алынды. Мұндай масқара тірлікке жүздеген миллион теңге қаражат кетті. Полиция, прокуратура, сот түкке тұрмас істі көбікше көпіртіп, құмырысқадан динозавр жасап әлектенді.
Бұл арада ұрылар мен қарақшылар, баукеспелер, алаяқтар еркіндікте білгендерін істеді. Әлемге әйгілі мәнерлеп сырғанаушыны қаныпезерлер көлік айнасы үшін тапа-тал түсте пышақтап кетті. Ел даңқы енді масқара қылмыспен шықты.
Демократияны тұншықтыру саясаты, онымен жанталаса алысу әлі де жүріп жатыр. ҰҚК, ІІМ, прокуратура, сот қоғам ішіндегі белсенді азаматтарды, тіпті көп балалы аналар мен қарт кісілерді де қуғындап, жазалауға арланбайтын болды! Біз құқық қорлаушылардың заңсыздығынан зардап шегіп жатқан Макс Боқаевты, Алмат Жұмағұловты, Кенжебек Әбішевті, Оралбек Омыровты, Қайырлы Омаровты, Абловас Жұмаевты бостандыққа шығаруды биліктен үздіксіз талап етуіміз керек.
Биліктің қылмысқа, ал қылмыстың билікке айналған келбетін ашатын ресми деректерге көңіл бөліңіз. 1995 жылдан бүгінге дейін 70-тен астам жоғары лауазымды қызметкер қылмыс жасады деген айыппен сотталған екен! Бұлар үкіметті, министрліктерді, облыстар мен қалаларды, ұлттық компанияларды басқару үшін президент жарлығымен тағайындалғандар. Нұрсұлтан Назарбаевтың сенген адамдары. Олардың ішінде премьер-министр лауазымын атқарған екі тұлға, ұлттық қауіпсіздікті басқарған үш адам бар.
Шығарылған үкімдердегі қылмыстарының жалпы сипаты мынандай: ірі көлемде пара алу және беру, қызметтік міндетін асыра пайдалану, ұйымдасқан қылмыстық топ құру, мемлекеттің қаражатын талан-таражға салу, билікті күштеп тартып алуға әрекеттену, мемлекеттік құпияны жария ету, отанға сатқындық жасау, адам ұрлауға және өлтіруге тапсырыс беру. Қазақ валютасымен жүз миллиондап, миллиардтап залал келтіргендер де, АҚШ валютасымен жүз мыңдап пара алғандар да жазаға тартылды. Басында ұзақ мерзім көрсетілгенімен, кейін рахымшылық жариялап, қысқарта келе, екі-үш, төрт-бес жылда – сиыр ұрлап сотталғандармен қатар түрмеден босатылды. Бас прокурордың орынбасары болған заңды білетін кісіні былай қойғанда, заңды қолданып, үкім шығаратын Жоғарғы соттың алты бірдей судьясы да түрмеге жабылды. Біз тіпті аудандар мен ауылдарда топырлап торға түсетіндердің есебін қоспадық. Президенттің өз әкімшілігінің, яғни біріншінің дәл қасында «шпион» жүрген соң не сұрайсыз?!
Қысқасы, мемлекетімізді қылмыс жасауға бейімділер, асап қалуға, сатып жіберіп, жеке пайда табуға құштарлар басқаратын сияқты. Сондайларды айналасына жинап алған президенттің өзі ғой!
Жақында қожайын бағыныштыларын қатты қорлады. «Қорқақсыңдар. Тізелерің дірілдеп, шешім қабылдай алмайсыңдар» деп зекіді. Қорықпай көрсін, қолдарынан жетелеп апарып, «сот комбинатына» тапсыра салсын. Жемқорлар ордасына айналған биліктен халық қажыды. Өзгерісті күтетіндігі де содан! Бәріміз сол күнге бірге жетейік!
