• Вакциналау науқаны қарқын алғанда, вирустың өршуіне не себеп? «Дельта» штамы несімен қауіпті? Ұжымдық иммунитет қашан қалыптасады? Вирусолог-ғалым Вакциналау науқаны қарқын алғанда вирустың өршуіне не себеп? «Дельта» штамы несімен қауіпті? Ұжымдық иммунитет қашан қалыптасады?

Азаттық радиосы Алматыдағы Микробиология және вирусология ғылыми-өндірістік орталығының Вирустар экологиясы зертханасының меңгерушісі, ветеринария ғылымдарының докторы Айдын Қыдырмановпен осы мәселелерді талқылаған екен. Коронавирус қатері халықта қатты алаңдатқан тақырып болғандықтан, біз сол сұхбаттасуды қаз-қалпында көшіріп басып отырмыз

– Кейінгі апталарда науқастар да, коронавирус жұқтырып қайтыс болғандар да көбейіп кетті. Неліктен?

– Вирусолог ретінде айтар болсам, былтыр вирус жұқтырғандардың көбінде ауру ауыр өтті. Бірақ солай болса да, олар дәрігердің бақылауынан тыс қалды. Әркім өз бетімен емделіп жатты. Емханаларға бармаған соң, науқастар есебіне кірген жоқ. Ал қазір адамның бәрін тізімге қосып жазып жатыр. Науқастар есебінің көбеюіне бірінші себеп осы болуы мүмкін.

Екіншіден, статистиканы жүргізіп отырған мамандарға сұрақ бар. Жаппай вакцина салдырып жатқан кезде, неге күніне алты, жеті мың адам ауырып жатыр? Бұрын вакциналау қарқыны төмен кезде күніне 2-3 мың ғана адам тіркелетін.

Қазір қазақстандықтар Ресейде жасалған «Спутник V» екпесін салдырып жатыр. Бұл – өте тиімді екпе, қауіпсіздік жағынан күмән жоқ. Бірақ оның бірінші компонентін салдырған адам ПТР тапсырса, нәтижесі кейде оң шығуы мүмкін. Яғни, күн сайын тіркеліп жатқан науқастардың бір бөлігі солар болуы ықтимал.

«Спутник V» құрамында зияны жоқ вирустың гені бар. Ол – коронавирустың әлсіретілген түрі. Бұл екпені салдырған адамның ағзасында коронавирусқа қарсы иммунитет қалыптастыру үшін керек.

– Тек науқас саны емес, коронавирустан қайтыс болғандар да көбейіп жатыр ғой?

– Күніне жеті мың адам вирус жұқтырса, соның жүзі қайтыс болады. Бұл – науқастардың шамамен бір пайызынан асады. Ал коронавирусты жұқтырғандардың өлімі үш пайызға дейін жетеді. Менің ойымша, өлім статистикасына енген адамдардың бәрі тікелей коронавирустан қайтыс болған жоқ. Бұрыннан басқа жері ауыратын, бірақ, вирус жұқтырған соң ауруын асқындырып алғандар болады.

Өлім-жітім есебіне қатысты талдау жоқ. Бәлкім, [дәрігерлер] үлгермей жатқан шығар. Өйткені, адам неден өлгенін білу үшін терең әрі кешенді тексеру керек: патологоаномиялық, вирусологиялық, иммуногистохимиялық, молекулалық-генетикалық әдіспен марқұмның ағзасын зерттеп, содан кейін ғана қорытынды жасауға болады.

– Билік індеттің өршуін коронавирустың «Дельта» штамымен байланыстырады. Солай болуы мүмкін бе?

– Вакциналау басталған кезде, бір жылымық пайда болып, науқастар азайғандай көрінді. Аздан соң [билік] вирус күшейді деді де, оны коронавирустың «дельта» вариантымен байланыстырды. Бірақ коронавирустың бұл түрі Қазақстанға я қыста я Үндістанда эпидемия ушыққанда (биылғы көктемде – ред.) келген болуы мүмкін. Бізде тек әлемнің басқа елдері «үнді вариантымен» күресуді бастаған кезде ғана хабарланды.

Жүз вирустың шамасы жетпегенімен, мутацияға ұшыраған біреуі адам ағзасына өтіп кетіп, көбейе бастайды. Ол әрі қарай дамып, дельта, лямбда болып өзгере береді. Оған мүмкіндік бермеу үшін, екпе салдыру керек. Егер жаппай екпенің уақытын созып, жұрт керітартпалыққа салынып жүре берсе, бұл ешқашан тоқтамайды. Жылдан жылға созыла беруі де мүмкін. Оның зардабы көп.

– Коронавирус бұдан да күшейіп, басқа түрлері пайда болуы мүмкін бе?

– Күшеюі де, басқа түрлері пайда болуы да мүмкін. Елде вакцина алмағандар қаншалық көп болса, ол да соншалық көбейеді. Вирус сондай әлсіз топтардың ортасында тек күшейе түседі. Бұл вирустың қасиеті – тек қана даму, эволюция. Вирус ешқашан өз бетінше жоғалып кетпейді. Ұжымдық иммунитет қалыптастырмай, вирустан ешқашан құтыла алмаймыз. Вирусты мемлекет деңгейінде шекараны жауып қойып қана жоя аламыз. Өйткені өзімізде иммунитет күшейсе де, біз қатынас жасап отырған елдерде жағдай әртүрлі.

Және коронавирусқа қарсы вакцинаны бір рет алып қоя салуға болмайды. Өйткені, уақыт өткен сайын вакцинаның құрамын вирустың жаңа түрлеріне қарсы компонеттермен толықтыру керек. Біз қазір салдырып жатқан вакциналар былтырғы штамдарға қарсы тұрады, коронавирус мутациясының қазіргі бар түрлерінен қорғайды. Бірақ қорғаныш мерзімі бір не екі жыл ғана болуы мүмкін.

– Бүгінгі дерек бойынша, Қазақстанда коронавирусқа қарсы екпенің толық дозасын 3 миллионнан көп адам салдырған. Ұжымдық иммунитет қалыптасу үшін тұрғындардың қаншасы екпе салдыруы керек?

– Қазақстандағы 18 жасқа толмаған балалар мен екпе алуға болмайтын адамдарды қоспағанда, халықтың 70 пайызы екпе салдырса, ұжымдық иммунитет қалыптасуы мүмкін. Бірақ вакцина олардың бәріне 100 пайыз әсер етіп, вирустан қорғайды дей алмаймын. Өйткені, әркімнің иммунитеті әртүрлі. Кей адамдар әлсіз келеді. Оларға екпе әсер етпеуі де мүмкін.

– Вакцинаға қарсылық неге күшейіп кетті? Екпені міндеттеу әсер етті ме?

– Халық былтыр вирустан қорыққан, биыл вакцинадан қорқып отыр. Ол – сауатсыздық. Екпеге қарсы топтар пайда болды, олардың ішінде лидерлері бар. Жұрт мамандардың емес, әншілердің, ақындардың сөзіне сенеді. Сондықтан, мамандар жан-жақты білімін жетілдіріп, елдің алдына шығып, халықтың сұрақтарына жауап беруі керек.

Екіншіден, биліктің коронавирусқа қарсы екпені насихаттауы науқаншылыққа айналып кетті. Сондықтан, екпеге шақыруы «науқанды өткіздік» дейтін есеп беру үшін ғана сияқты. Халықтың құлағына жететіндей ізденіс жоқ па деп ойлаймын. Қазір екпені салдырмастан, «салдырдым» деп құжат сатып алып жатқандар өте көп. Бірақ олар жауапқа тартылмас үшін мойындамайды, әрине. Олардың арасында дерт жұқтырғандарды көргендер «анау вакцинадан соң өлді, вакцинадан соң вирус жұқтырды» деген ойда қалады. Бұл да жұрттың екпеге деген сенімін азайтып жатыр.

Нұргүл ТАПАЕВА

Бұл екі арада

ТАЖАЛ ТАҒЫ ДА 135 адамның ӨМІРІН ЖАЛМАДЫ

• Қазақстанда 16 тамыз күні коронавирус жұқтырған 135 кісінің өлімі тіркелді. Оның ішінде 19 адам «ковидтектес пневмониядан» көз жұмған. Бұл туралы денсаулық сақтау министрлігі хабарлады.

Бір Алматының өзінде аурудан 34 адам қайтыс болған. Қала коронавирус жұқтырғандар бойынша да алда келеді. Кейінгі екі аптада онда күн сайын 1,4-1,5 мың науқас тіркеліп отыр.

Шымкент қаласында 16 адам, Нұр-Сұлтанда – 12, Қарағанды облысында – 13, Атырау облысында – 13, Ақмола облысында 11 адам көз жұмған.

Осылайша, індет басталғалы коронавирус жұқтырған 11 978 адам қайтыс болған. Оның ішінде 4111 адам «ковидтектес пневмониядан» көз жұмған.

Билік «ковидтектес пневмония» (КВИ-) есебін былтыр 1 тамыздан бастап жүргізе бастаған. Оған дейінгі маусым-шілде айларында елде пневмонияға шалдығу күрт артып, өлім-жітім артып кеткен. Бірақ денсаулық сақтау министрлігі ПТР тесті теріс нәтиже көрсеткен деп оларды коронавирус статистикасына қоспай қойды.

Сонымен қатар билік коронавирус жұқтырған, бірақ «өзге аурудан қайтыс болды» деген екі мыңнан астам адамды да коронавирус статистикасына қоспайды.

Елде 29 шілдеден бастап Covid науқастары арасында күн сайын 100-ден қайтыс болып жатыр. 4 тамыз күні бір тәулікте 158 адам өмірден озды. Екі күннен соң тағы да осы көрсеткіш тіркелді.

Мамандар аурудың бұлай өршуін коронавирустың «дельта» вариантымен байланыстырады. Алғаш рет Үндістанда анықталған бұл вариант Қазақстанда маусымның соңында тіркелді.

Қазір қолданыста бар Covid вакциналарының «дельтадан» қорғайтыны айтылады. Вакцина салуды 1 ақпанда бастаған Қазақстанда 4,8 миллион адам екпені толық алған. Бұдан бөлек 1,3 миллион адам екпенің бірінші компонентін алып, екіншісін күтіп отыр.

Azattyq.org

Көңіл айту

«ДАТ» баспагерлік медиа-жобасының редакциялық ұжымы қазақстандық белгілі спорт тілшісі, танымал телекомментатор

АМАНГЕЛДІ СЕЙІТХАНОВТЫҢ

коронавирус індетінен мезгілсіз қайтыс болуына байланысты, марқұмның отбасына, туған-туыстарына, жора-жолдастары мен барша қазақстандық журналистер қауымына қайғырып көңіл айтады. Топырағың торқа болсын, қайран әріптес!

«ДАТ» баспагерлік медиа-жобасының редакциялық ұжымы Қазақстан тележурналистикасының танымал ардагері

ҚАЛЫБЕК АТЖАННЫҢ

мезгілсіз қайтыс болуына байланысты, марқұмның отбасының, туған-туысқандарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

«ДАТ» баспагерлік медиа-жобасының редакциялық ұжымы газетіміздің жанашыры, «Шеврон» компаниясының БАҚ-пен байланыс координаторы

Айнұр СЫДЫҚОВАНЫҢ

мезгілсіз қайтыс болуына байланысты, марқұмның отбасының, туған-туысқандарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

«ДАТ» баспагерлік медиа-жобасының редакциялық ұжымы белгілі тележурналист, Қазақстан Журналистер одағы сыйлығының лауреаты Иманбай Жұбаевқа келіншегі

Маржан Әбдірайымқызының

мезгілсіз қайтыс болуына байланысты, қайғырып көңіл айтады.