Страсбургте (Франция) өткен Еуропарламент отырысында депутаттар резолюция қабылдамас бұрын Қазақстандағы адам құқығы жайлы ойларын ортаға салды.
Депутаттардың дені Астана Еуропа одағы мен Қазақстан қол қойған кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісім шарттарын орындамай отырғанын сынады. Резолюция авторларының бірі, ALDE партиясының өкілі Хайди Хаутала «Қазақстанда адам құқығының жағдайы жыл сайын нашарлап барады. Еуропа одағы тез арада шара қолдануы тиіс» деді.
Резолюцияны ұсынғандардың бірі, депутат Вольф Клинцтің айтуынша, «Қазақстан мен ЕО арасындағы келісімге үш жылдан асса да, Қазақстанда адам құқығының жағдайы жақсармай тұр. Кейбір салаларда жағдай нашарлай түскен».
«Адамдарды түрмеге қамайды, қинайды. Елде сөз бостандығы жоқ. Билік саяси қарсыластарын қудалайды», – деді ол.
Еске салсақ, Қазақстан мен Еуропа одағы арасындағы кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімге 2016 жылы қол қойылған. Бүгінге дейін Еуропа одағына мүше 26 ел бұл құжатты ратификациялаған. Италия мен Голландия әлі мақұлдамады. Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев бұл келісімді 2016 жылы наурызда ратификациялады. Қазақстан – Еуропа одағымен келісімге қол қойған Орталық Азиядағы жалғыз ел.
Резолюция авторларының бірі Марк Демесмакердің сөзінше, адам құқығы мен демократия – бұл келісімнің негізгі бөлігі. Ол «Назарбаев режимі елдегі азаматтардың бостандығын шектеп отыр» деп сынады. Депутаттың пайымдауынша, елдегі қудалау, түрмедегі азаптау жайлы қайта-қайта айтылса да, «нәтиже жоқ».
Депутат Гельмут Шольц Қазақстанда билікті сынағандарды «экстремист» деп айыптап, қудалайтынын айтты.
Еуропарламент мүшесі Фабио Масимо Касталдо өз сөзінде «Қазақстан адам құқығын сақтай алмаса, Еуропа одағы үшін келісімнің қандай маңызы бар?» деп, депутаттарға сұрақ қойды. Касталдо елдегі режимде «репрессия басым» деп, журналистер және бейбіт митингіге шыққандар қудаланатынын атап көрсетті.
Депутат Хосе Игнасио Зукариа «Қазақстан постсоветтік елдер ішінен бірінші болып БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіне мүше болды. Бірақ өз азаматтарының қауіпсіздігін сақтай алмай отыр» деді. Ол Қазақстанда діни қудалау барын баса айтты.
Депутат Ана Гомеш 2018 жылы Қазақстанға барған сапарында өзімен сөйлескісі келген азаматтарды полиция ұстағанын айтты. Ол Қазақстанда жеке басқа табыну күшейгеніне алаңдайды. «Бұдан артық ел басында отырмауы тиіс динозаврлармен жұмыс істеуді тоқтатуымыз керек», – деді Европарламент депутаты Ана Гомеш.
Құжатта Қазақстандағы адам құқықтары жайлы айтылған негізгі мәселелер мыналар:
- Қазақстан Қылмыстық кодексінің 174 және 274-баптарын (ұлтаралық араздық қоздыру және жалған ақпарат тарату) қолдану арқылы белсенділер мен журналистерді қудалайды. Қазақстан билігі бұл баптарды өзгерткісі келмейді.
- Қазақстанда саяси тұтқындардың саны артқан.
- Елде тәуелсіз кәсіподақтардың құқығы бұзылады.
- 2018 жылы Қазақстан билігі БАҚ жұмысына көп шектеу қойған заңды қабылдады. Елде әлеуметтік желілер жиі бұғатталады.
- Әйелдерді зорлау үйреншікті жағдайға айналған. Елде патриархат нормалары үстемдік құрады.
Резолюцияда тәуелсіз кәсіподақ белсенділері Нұрбек Құшақбаевтың, Әмин Елеусіновтің, Лариса Харькованың, белсенділер Ардақ Әшім, Макс Боқаев, Ескендір Ерімбетов, Елена Семенова, Абловас Жұмаевтың есімдері аталады, қамауда отырған Мұхтар Жәкішевті, Макс Боқаевты, Ескендір Ерімбетовті, Сәкен Түлбаевты, Махамбет Әбжанды, Санат Бөкеновті босату керектігін айтты.
Azattyq.org
