Ермұрат БАПИ: БІЗ ПАРТИЯНЫ қоғаммен бірлесіп ӨЗГЕРТЕМІЗ!

Соңғы пре­зи­дент­тік сай­лау заң­ды бел­ден басып, әділет­сіз өтті десек те, қоғам­ның ақыр аяғы қалың ұйқы­дан ары­луы­на әсер еткенін көп­шілік­тің өзі көр­ді, Қаза­қстан­ды өз күші­мен өзгер­ту­ге бола­ты­ны­на көз­дері жет­ті. Сол сай­ла­уда халы­қтың дауы­сын ұрлап, билі­гін сақтап қалған режим­нің уақыт­ша ұты­сы­нан гөрі, дара билік­ке, дарақы жүй­е­ге қар­сы дауыс бер­ген қоғам­ның ұты­сы әлдеқай­да басым болға­ны мәлім. 

Сол сай­ла­удан кей­ін топ-топ болып құры­лған жастар қозға­лы­ста­ры мен елде­гі сая­си күш­ке айналған тәу­ел­сіз бақы­ла­у­шы­лар да осы жеңістің бір көрінісі. Бүгін­де әне-міне жари­я­ла­нып қала­ды деген пар­ла­мент­тік сай­лау да ел наза­рын­да. Осын­дай үркін сәт­те елде­гі әзір­ге жалғыз оппо­зи­ци­я­лық сая­си күш – Жал­пы­ұлт­тық соци­ал-демо­кра­ти­я­лық пар­ти­я­сы жуы­қта алма­ты­лық тәу­ел­сіз бақы­ла­у­шы­лар­дың бір тобы­мен кез­де­су өткізді.

Тура­сын айту керек, осы кез­де­су­де бақы­ла­у­шы­лар пар­ти­я­ның «тамы­рын ұстап», жақын бола­шақта бұл ұйым қоғам­дық қозға­лы­сқа сая­си тұтқа бола ала ма деген сұраққа жау­ап іздеп кел­ді. Пар­тия төраға­сы Ермұрат Бапи да еш жал­тар­май, бақы­ла­у­шы­лар­ды маза­лаған сұрақтарға ашық және нақты-нақты жау­ап­тар бер­ді. Сұрақ-жау­ап үлгісін­де өткен осы кез­де­су­де­гі әңгі­менің ықшам­далған және редак­ци­я­ланған үлгісін оқыр­ман­дар наза­ры­на ұсы­нып отырмыз. 

Қыр­күй­ек­пен бір­ге пар­ти­я­мы­здың жаңа сая­си кам­па­ни­я­сын бастай­мыз, – деп баста­ды кез­де­су­де­гі кіріс­пе сөзін пар­тия төраға­сы Ермұрат Бапи. – Менің пар­тия төраға­лы­ғы­на сай­ланға­ны­ма 4 ай бол­ды. Оның екі айы пре­зи­дент­тік сай­лау кезеңіне дөп кел­се, кей­ін­гі екі айы жазғы дема­лы­сқа тұс­па-тұс кел­ді. Бірақ биыл мен­де дема­лыс болған жоқ. Тамы­здан бастап пар­ти­я­мы­здың ішкі ұйым­да­сты­ру және келе жатқан сая­си науқанға жоба­лар дай­ын­дау жұмыста­ры­мен айналыстық. 

Алды­мы­здағы өте жау­ап­ты сая­си науқан­ды пар­ти­я­мы­здың съезі­нен бастай­ық деп отыр­мыз. Съездің күн тәр­тібін­де­гі негіз­гі мәсе­ле – жаңарған пар­ти­я­ның ребр­эн­дин­гін жари­я­лау, елде­гі сая­си жағ­дай­ға баға беру және қоға­мға кел­ген жаңа қозға­у­шы күш­тер – жастар ұйым­да­ры­мен және бақы­ла­у­шы­лар­мен бір­лесіп, қар­сы­лық қозға­лы­сты бірі­гіп жүр­гізу­ге тал­пы­ныс жасау болып отыр. 

Біз қоға­мға пар­ти­я­мы­здың негіз­гі үш бағы­тын ұсы­нып отыр­мыз. Бірін­шісі – ЖСДП-ның сая­си плат­фор­ма­сы­на қоғам­ның мей­лін­ше қалың бұқа­ра­сын тар­ту; екін­ші бағыт – жер­гілік­ті жер­де (ауыл, аудан, шағын қала­лар­да) пар­ти­я­ның баста­уыш ұйым­да­рын ашу арқы­лы елде­гі әле­умет­тік топ­тар­ды қар­сы­лық қозға­лы­сы­на жұмыл­ды­ру; үшін­ші маңы­зды бағыт – сай­ла­уды бақы­ла­у­шы­лар­дың тұтасқан арми­я­сын құруға мұрын­дық болу. Бақы­ла­у­шы­лар­ды клас­си­ка­лық үлгі­де­гі ста­тист болу­дан қоғам­ды өзгер­ту­ге мүд­делі сая­си күш­ке айнал­ды­ру – екі тара­пқа ғана емес, бүкіл қоға­мға ауа­дай қажет мін­дет деп санаймын. 

Өткен пре­зи­дент­тік сай­ла­удан қан­сы­рап шыққан билік бүгін­де аза­мат­тық қоғам­ды бөл­шек­теу сая­са­тын бұры­нғы­дан да қарқын­ды күшпен жүр­гі­зе баста­ды. Режим­нің мақ­са­ты бел­гілі: қоғам­ның топ­тасқан күш­ке айна­лып кет­пе­уі үшін жан­та­ла­су. Бұл бағыт­та олар Қаза­қстан­ның бола­шағын да, елдің еркін ертеңін де, ар-ұят­ты да ойлап оты­рған жоқ. Ақор­да­ның сая­си тех­но­лог­та­ры ел ара­сы­на іріт­кі салу үшін, қоғам­дық күш­тер­ді түр­лі пар­ти­я­ларға, әле­умет­тік-сая­си күш­тер­ге, бір-біріне қар­сы ала­у­ыз топ­тарға бөл­шек­теу ісіне кірісіп кетті. 

Бірақ елде­гі жалғыз оппо­зи­ци­я­лық пар­тия ретін­де ЖСДП өзінің қоғам­ды өзгер­ту жолын­дағы бағы­ты­нан, сая­си рито­ри­ка­сы­нан айны­май­ды. Бөл­шек­теніп кетуі мүм­кін топ­тар­дың алдын­дағы біздің арты­қ­шы­лы­ғы­мыз – біз билік­ті және оның басын­да оты­рған шен-шек­пен­дінің аты-жөнін атап, аяу­сыз сынай ала­мыз, ешкім­нің атақ-даңқы­на қара­май, сая­си рефор­ма­лар­ды талап етіп, леги­тим­ді түр­де билік­ті, пар­ла­мент­ті «басып алуға» бар күш-жігері­мізді саламыз. 

Әрине, бүгін­гі билік­ті сақтап қалу­дың моно­по­ли­я­лық заң­да­ры билеп тұрған заман­да бұл оңай шаруа емес екенін жақ­сы түсі­не­міз. Деген­мен, біз­ге бүгін ұлы мүм­кін­дік туып тұр: ол – елді өзгер­ту жолын­да оянған қалың халы­қтың ерік-жігерін бір тудың асты­на топ­та­сты­ру. Сол мүм­кін­дік­ті жіберіп алмауға бола­ты­нын өткен пре­зи­дент­тік сай­лау кезін­де тәу­ел­сіз бақы­ла­у­шы­лар көр­се­те біл­ді. Пар­тия жұмысы­ның басым бөлі­гі бақы­ла­у­шы­лар­ды сая­си күш ретін­де дай­ын­да­уға арна­лу керек. Елі­міз­де 10 мың­нан астам сай­лау учас­ке­лері бар. Сол учас­ке­лер­ді бақы­ла­у­ға ала­тын кемін­де 20 мың бақы­ла­у­шы дай­ын­да­уы­мыз керек. Бақы­ла­у­шы­лар­сыз тіп­ті сай­ла­у­ға қаты­су­дың да қажеті жоқ. Билік­тің қыса­сты­ғы сал­да­ры­нан елде­гі сай­лау комис­си­я­ла­ры­на ЖСДП-ның мүше­лері кір­гізіл­ме­ген. Сон­ды­қтан комис­си­ядағы мүшелік­тің қыз­метін атқа­ра­тын – осы тәу­ел­сіз бақы­ла­у­шы­лар болады. 

Алдағы уақыт­та пар­ти­я­мы­здың бір­не­ше сая­си жоба­сын ұсы­на­мыз. Оның ішін­де сай­ла­у­ға дай­ын­дық ретін­де «Қаза­қстан­ның 100 аза­мат­тық көш­бас­шы­сы» жоба­сы бола­ды. Бұл жоба елі­міздің бар­лық аумағын қам­ти­ды. Осы жоба­ны жүзе­ге асы­ру бары­сын­да ірік­тел­ген тұлға­лар бола­шақтағы пар­ти­я­лық тізі­мі­міздің негізін құрай­тын бола­ды. Біз бұл жоба­ны аза­мат­тық қоғам­ның тіке­лей қаты­суы­мен жүр­гі­зетін боламыз. 

Тағы бір маңы­зды мәсе­ле – пар­ти­я­мы­зды жаңғыр­ту жолын­да оның сапа­лық құра­мын жасар­ту, жастар­ды мүшелік­ке көп­теп тар­ту болып тұр. Бұл Жар­ма­хан Тұяқ­бай мыр­за­ның төраға­лы­ғы кезін­де басталған про­цесс. Қазір­гі кез­де пар­ти­я­ның басқа­ру­шы орган­да­ры­ның тең жар­ты­сы – жастар. Десек те, бұл про­це­сті енді тоқтатпаймыз. 

Өткен пре­зи­дент­тік сай­лау елде­гі сая­си жағ­дай­дың кон­фи­гу­ра­ци­я­сы мен қар­сы­лық қозға­лы­стың фор­ма­сын қат­ты өзгерт­ті. Қоғам­дағы про­те­сттік көңіл-күй­лер де жасар­ды. Қоға­мға қозға­у­шы күш ретін­де жаңа буын келіп, ескі буын­ды ығы­сты­ра баста­ды. Оны мой­ын­дау керек. Менің ойым­ша, сая­си алаң­дағы жаса­ру про­цесі дау-дамай­сыз табиғи жол­мен дамуы тиіс. Қаза­қта мақал бар: «Кеме­ші кел­се, қай­ы­қ­шы судан шыға­ды» деген. Сон­ды­қтан пар­ти­я­мы­здың аймақтағы фили­ал­да­ры­ның жетек­шілері мен сая­си кеңе­стің мүше­лерін аза­мат­тық қоғам өкіл­дері­мен кеңе­се оты­рып жасақтай­тын бола­мыз. Аза­мат­тық қоғам­дағы әртүр­лі топ­тар өз өкіл­дерін ұсын­са, олар біздің пар­ти­ядағы жеке блок болып, өз топ­та­ры­ның мүд­де­лерін қорғай­ды. Мыса­лы: көп бала­лы ана­лар, жастар буын­да­ры, бақы­ла­у­шы­лар, орал­ман­дар, ұлт пат­ри­от­та­ры, арда­гер­лер мен зей­нет­кер­лер және т.б. блок­тар құру ұсы­ны­ла­ды. Қазір біздің ел әділет­сіз заң­дар мен билік тех­но­лог­та­ры­ның қоғам­ды ыды­ра­ту жағ­дай­ын­да күн кешу­де. Сон­ды­қтан біздің атқа­ра­тын жұмысы­мыз билік­тің озбыр әре­кетіне бер­ген жау­а­бы­мыз болады. 

Бізді бірік­тіретін жалғыз идея – қоғам­ды өзгер­ту­ге деген ерен ерік-жігері­міз. Осы иде­я­ның төңіре­гін­де бір жұды­рық бола білуі­міз қажет. Ал егер билік­тің ырқы­на көніп, жік­те­лу­ге, әле­умет­тік сепа­ра­тизм­ге бой алдыр­сақ, алға қой­ған мақ­сат­та­ры­мы­зға жете алмай­мыз. Билік бізді жол орта­да быт-шыт қылады. 

Мен­де­гі соңғы мәлі­мет­тер бой­ын­ша, ҰҚСК-нің шеші­мі­мен елде бір­не­ше пар­тия пай­да болуы мүм­кін. Біздің бүгін­гі ырың-жырың жағ­дай­ы­мыз сақта­ла­тын бол­са, бұл пар­ти­я­лар оппо­зи­ци­я­лық алаң­ды бөл­шек­тей­ді. Менің сая­си алаң­да билік­ке қар­сы­лы­ғым­ды біл­діріп келе жатқа­ны­ма 22 жыл бол­ды. Аза­мат­тық қоғам ішін­де билік­тің қалай жік сала­ты­нын жақ­сы біле­мін. Төрт пар­ти­я­ны құруға қаты­стым және сол төрт пар­ти­я­ның құла­у­ы­на да куә болдым. 

Енді­гі кезек­те біздің пар­ти­я­ның бола­шағы, оның қар­сы­лық қозға­лы­сын­дағы іс-әре­кеті аза­мат­тық қоға­мға тіке­лей бай­ла­ны­сты. Аза­мат­тық қоғам­ды бір жұды­ры­ққа жинай алсақ, онда пар­ти­я­мы­здың бола­шағы бар деген сөз. Пар­ти­я­ның өзі жеке-дара ешнәр­се жасай алмай­ды. Қаза­қстан­ды өзгер­те­міз, әділет­ті қоғам құра­мыз деп, ерік-жігері бұрқы­рап тұрған аза­мат­тар­дың қол­да­уы­мен ғана нағыз сая­си күш бола аламыз. 

Ербол ДҮЙСЕНБИН, тәу­ел­сіз бақылаушы: 

– Менің сіз­ге бір­не­ше сұрағым бар. Сай­ла­удың өткізілетіні тура­лы хабар­ды күт­пей-ақ, сай­лау комис­си­я­ла­ры­ның құра­мы­на мүше болып кіру­ге мүм­кін­дік бар ма? 

Авто­ри­тар­лы жүй­е­мен ком­про­мис­сіз жұмыс жасау мүм­кін еме­сті­гіне көзі­міз жет­ті. Сіз билік­пен қан­дай дең­гей­де ымы­рас­ыз күресіп, қай жер­ге дей­ін бара ала­сыз? Ертең арты­ңы­здан ерген адам­дар­ды «лақты­рып», Қоса­нов секіл­ді «пара­шют­пен секіріп» кет­пей­сіз бе? 

ЖСДП мен бақы­ла­у­шы­лар ара­сын­дағы қарым-қаты­на­стың жік-ара­сын ашып бер­сеңіз. Пар­ти­я­ның жұмысы­на бақы­ла­у­шы­лар­дың ара­ла­суы қан­дай дең­гей­де болмақ? 

Ермұрат БАПИ:

– Сай­лау комис­си­я­ла­ры­на пар­тия өкіл­дерін мүшелік­ке кір­гі­зу мүм­кін­ді­гі тура­лы айтар бол­сам, әрине, біз билік пен «ЦИК»-тен комис­сия құра­мын қай­та қара­уды, ЖСДП мүше­сін комис­си­яға кір­гі­зуді талап ете­міз. Бұл біздің ара­мы­зда талқы­лан­бай­тын және оның орын­да­луын билік­тен табан­ды талап ететін про­цесс бола­ды. Егер пар­ла­мент­тік сай­ла­у­ға ЖСДП-дан басқа «Нұр Отан», «Ақ жол», «КНПК» және тағы басқа пар­ти­я­лар қосы­лып жат­са, ең бірін­ші әділет прин­ци­пі – осы пар­ти­я­лар­дың мүше­лері комис­сия құра­мын­да болуы қажет. Егер бізді тағы да мүшелік­ке кір­гіз­бе­се, онда сай­ла­удың баста­ма­сы­ның өзі әділет­сіз бол­мақ. Жеме-жем­ге кел­ген­де, біз бұл мәсе­лені әлем­дік дең­гей­ге шыға­ра­мыз. Еуро­одақ, Еуро­пар­ла­мент және АҚШ кон­гресінің алдын­да көте­ре­міз. Сай­лау бастал­май жатып орын алған әділет­сіздік­ті әлем­дік қауым­да­сты­қтың және халы­қтың сана­сы­на сала­мыз. Қар­сы­лы­қтың (про­тест) көкесі сон­да бола­ды! Тіп­ті алаңға шыға­руға дей­ін бара­мыз. Бұл мәсе­ле­де біздің заң­ды тала­бы­мыз орын­дал­май жат­са, қол қусы­рып отыр­май­ты­ны­мыз айдан анық. Егер біздің пар­ти­я­ны сай­лау комис­си­я­ла­ры­ның құра­мы­на кір­гіз­бе­се, съезд шақы­рып, сай­ла­у­ға қаты­спай­мыз деген шешім шыға­руы­мыз, иә бол­ма­са, Аста­на­дағы Орта­лық сай­лау комис­си­я­сын мың­даған адам қор­ша­уға алу­ла­ры әбден мүм­кін. Біз бұл мүм­кін­дік­ті жоққа шыға­ра алмаймыз! 

Екін­ші сұрағы­ңыз – ком­про­мисс, билік­пен ымы­раға бару мәсе­лесі. Қоса­но­втан кей­ін, бұл сіз­дер­ді қат­ты толған­ды­ра­тын сұрақ екенін сезіп отыр­мын. Бір­ден айтай­ын, егер мен билік­пен ком­про­мис­ске барға­ным­да, онда Тоқа­ев­тың сенім комис­си­я­сы­на кіретін едім. Маған билік­тің бір емес, үш ада­мы кел­ді. Мен үзіл­ді-кесіл­ді «отказ» бердім.

Бай­қа­саңы­здар, ҰҚСК-нің құра­мын­да бір­де-бір пар­ти­я­ның жетек­шісі жоқ. Себебі билік соңғы сәт­ке дей­ін менің келісі­мім­ді күт­ті. Мен комис­сия құра­мы­на кіру­ден бас тар­тқан соң, ел ара­сын­да «ЖСДП төраға­сы келісім комис­си­я­сын­да неге жоқ?» деген сұрақ тумау үшін, елде­гі басқа пар­ти­я­лар­дың жетек­шілері Тоқа­ев­тың комис­си­я­сы­на кіргізілмеді. 

Мен бұл жөнін­де кезін­де әле­умет­тік желілер­де жаз­баған, ел-жұр­тқа хабар бер­ме­ген себебім – ҰҚСК құра­мы­на кір­ген жеке­ле­ген аза­мат­тар­ды сый­ла­дым, олар­дың қоға­мға өзгеріс әке­лудің диа­лог­тық жолын қалаған ерік-жігер­леріне күдік кел­тір­гім кел­меді. Олар­мен жаға жыр­ты­сып, «маған пәлен­ше­лер келіп, шақы­рып жатыр, мен бол­сам қар­сы бол­дым» деген әңгі­ме – попу­лизм болып кете­ді. Әліп­тің артын бақтым. 

Егер біз қазір­дің өзін­де билік­пен ком­про­мис­ске барып, сай­ла­у­ға солар­дың ойын шар­ты­мен қаты­са­мыз дей­тін бол­сақ, әрине, билік оған қуа­на­ды. Бірақ өйтіп сай­ла­у­ға бар­май-ақ қой­ған жақ­сы. Ел-жұрт­ты алдап, пар­ла­мент­ке 10–15 депу­та­ты­мы­зды кір­гіз­бей-ақ қоялық! 

Иә, біз ком­про­мис­ске баруы­мыз мүм­кін, өйт­кені сая­сат­тың өзі ком­про­мис­стер­ден тұра­ды: бірақ ол үшін біз билік­пен тең дәре­же­де сөй­ле­сетін­дей пози­ци­яға қол жет­кізіп алып қана ымы­раға бара ала­мыз. Оның өзін­де – қоғам қажет сана­са ғана. 

Мен билік­ке барып, маған Қоса­но­вқа бер­ген 15% дауы­сты берің­дер десем, олар­мен ымы­ра жаса­суға бола­ды. Бірақ біздің пар­ла­мент­тің қазір­гі жағ­дай­ын­да 15% ештеңе шешпей­ді. Онда сай­ла­у­ға бару­дың қажеті қан­ша?! Біз қоғам­ның қоға­дай жапы­ры­лған қол­да­уы­мен бұл сай­ла­уда кемін­де 51 пай­ыз дауыс алуы­мыз керек! 

Әрине, мен де кезін­де билік басын­да жүр­ген біраз аза­мат­тар­мен жұмыс істе­дім. Тіп­ті Ерлан Карин­ді сая­сат­кер ретін­де бірін­ші болып елге шығарған біздің газет. Ерлан Алма­ты­да қатар­дағы сая­сат­та­ну­шы болып жүр­ген кезін­де «ДАТ» газеті оның өткір ана­ли­ти­ка­сын жари­я­лап тұр­ды. Кей­ін­нен билік оны оппо­зи­ци­я­лық алаң­нан алып кет­ті. Сон­ды­қтан билік жақтағы жігіт­тер­дің біразы­мен ада­ми, аға­лық-бауыр­лық қарым-қаты­на­сым бар. Бірақ ол сая­си ком­про­мис­стің дәре­же­сі емес. Мысал үшін, Дар­хан Кале­та­ев біздің ауыл­дың бала­сы. «Мен – оппо­зи­ци­яда­мын, сен – билік­тесің» деп, Дар­хан­мен бет жыр­ты­спай­мын ғой, ада­ми тұрғы­дан алған­да. Иә, сая­си тұрғы­да – біз қар­сы­лас­пыз. Сон­ды­қтан Путин пат­ша «мухи отдель­но, кот­ле­ты отдель­но» демек­ші, біз­дер­дің адам­гер­шілік қаты­на­сы­мыз бір бөлек, сая­си ұста­ны­мы­м­ыз бір бөлек. 

Ал ЖСДП мен бақы­ла­у­шы­лар ара­сын­дағы қаты­нас тура­лы айт­сам, осы­ған дей­ін өздеріңіз сияқты бақы­ла­у­шы­лар­дың төрт тобы­мен кез­де­су өткіздім. Оның ішін­де Аста­на, Шым­кент, Қызы­лор­да, Алма­ты және СҚО-ның өкіл­дері бол­ды. Солар­дың бар­лы­ғы­на айтқа­ным бір сөз – сай­ла­у­ға бақы­ла­у­шы­лар­сыз бар­май­мыз! Сай­ла­уда халы­қтың біз­ге бер­ген дауы­ста­рын қорғап қалу үшін, біз­ге бақы­ла­у­шы­лар арми­я­сы керек. 20 мың бақы­ла­у­шы дай­ын­дау оңай іс бол­маған­мен, бұл қол­дан келетін іс. Бұл жер­де біз­ге аза­мат­тық қоғам­ның бүгін­гі қар­сы­лық қозға­лы­сы, елде­гі өзгеріс­ке деген ерік-жігері сеп­ті­гін тигізеді. 

Оның үстіне сіз­дер жәй ғана ста­ти­сти­ка­лық бақы­ла­у­шы емес­сіз­дер, сіз­дер сая­сат­кер бақы­ла­у­шы­сыздар. Өйт­кені сіз­дер қоғам­ды өзгер­ту­ге мүд­делісіз­дер. Сон­ды­қтан біз осын­дай сая­си күшті пар­тия құра­мын­да көр­гі­міз келеді. Егер бақы­ла­у­шы­лар­дың бар­лық тобы бірі­гіп, пар­тия төраға­сы­ның орын­ба­сар­лы­ғы­на бір адам­ды ұсын­са, оны да қабыл­дай­мыз. Бақы­ла­у­шы­лар­дың тағы бір өкілін пар­ти­я­ның сая­си кеңесіне қабыл­да­уға дай­ын­быз. Өйт­кені бәрі­міз­ге ортақ мүд­де – Қаза­қстан­ның мүд­десі, біз­де бөлі­сетін ештеңе жоқ. Осы тұрғы­да біз сіз­дер­мен тіл табы­са­ты­ны­мы­зға сенімдімін. 

Жуы­қта, пар­тия съезі өтісі­мен, бір­не­ше аймақтағы фили­ал бас­шы­лы­ғын жаңа­дан сай­лай­мыз. Сол аймақтағы жиын­да­ры­мы­зға бақы­ла­у­шы­лар­ды да, жер­гілік­ті аза­мат­тық қоғам өкіл­дерін де шақы­ра­мыз. Келіңіз­дер. Егер сіз­дер­дің ұсы­ны­ста­ры­ңыз дәлел­ді болып, сол аймаққа таны­мал, арты­нан халы­қты ерте ала­тын тұлға бола­тын бол­са, мен сіз­дер­дің ұсы­ны­ста­ры­ңы­зды қабыл­да­уға дай­ы­н­мын. Біз пар­ти­я­мы­здың реб­рен­дин­гін қоғам­мен сана­са оты­рып жаса­уға мүдделіміз. 

Хамит ТҮКЕЕВ, тәу­ел­сіз бақылаушы: 

– Пар­ти­я­ла­ры­ңы­здың қан­ша фили­а­лы бар және онда жұмыс атқа­рып жатқан бел­сен­ділер­дің саны неше? Пар­ти­я­ла­ры­ңы­здың қара­жат мәсе­лесі қалай шешіл­ген және ол қара­жат көзі қан­дай? Сіздің Әмір­жан Қоса­но­вқа қаты­сты пікіріңіз қандай?

Ермұрат БАПИ:

– Бүгін­гі таң­да пар­ти­я­мы­зда 17 фили­ал және 2 өкіл­дік бар. Пар­ти­я­ны тір­ке­у­ге бер­ген кез­ден бері жиналған мүше­міздің есебі – 146 мың. Бірақ бұл соңғы 13 жыл­дың есебі. Оған кей­ін­нен ешкім реви­зия жасаған жоқ. Оның ішін­де, бәл­кім, о дүни­елік болып кет­кен неме­се мем­ле­кет­тік қыз­метт­ке ауы­сқан адам­дар да бар шығар. Оны білмейміз. 

Білетіні­міз – пар­тия маңын­дағы актив. Ол пар­ти­я­ның негіз­гі күші. Біз ірі елді мекен­дер­де өкіл­дік­тер құру жұмысын бастап кет­тік. Қазір­дің өзін­де тестік жоба ретін­де Түр­кістан облы­сы­ның әр ауда­нын­да өкіл­дік­тер құрып жатырмыз. 

Ал қар­жы мәсе­лесі біздің ең жан­ды жері­міз. Өйт­кені біздің пар­ти­яда мүшелік жар­на жоқ. Біз жар­на жинай­тын­дай «Нұр Отан» емес­піз. Пар­тия мүшлерінің басым бөлі­гінің тұрақты жұмысы жоқ. Өздерін-өзі асы­рап жүр­ген қара­пай­ым адамдар. 

Оппо­зи­ци­я­лық пар­ти­яға билік­ке нара­зы­лар келеді. Ал ол нара­зы­лар қай­дан пай­да бол­ды?! Жұмыс­сыздық пен әділет­сіздік­тен! Жұмыс­сыз адам­нан пар­ти­я­лық жар­на жинау мүм­кін бе? 

Елде қалып­тасқан тұрғы­дан алып қарай­тын бол­сақ, бар­лық пар­ти­я­лар оли­гар­хи­я­лық неме­се билік­тің пар­ти­я­ла­ры. Біздің арты­мы­зда оли­гарх та, билік­тің ада­мы да жоқ. ЖСДП-ның артын­да Әке­жан Қажы­гел­дин, я бол­ма­са Бер­гей Рысқа­ли­ев тұр деген әңгі­ме­лер – билік­тің шығарған сөзі. Егер олар қар­жы­лай көмек бер­ген­де, біз соңғы төрт айда тым құры­ған­да көп бала­лы ана­лар мәсе­лесіне қаты­сты рес­пуб­ли­ка­лық қоғам­дық тың­дау өткі­зер едік қой. Пар­ти­яға «Бірін­ші Алма­ты» жақтан офис іздеп, сар­саңға түс­пей­тін едік. 

Иә, Қажы­гел­дин менің әріп­тесім: артық-кемі жоқ. Ол кісі­мен мен 25 жыл­дан бері үзең­гілес­пін, оны біл­гір, ана­ли­ти­ка­сы кере­мет, білік­ті эко­но­мист ретін­де тани­мын және аза­мат ретін­де сый­лай­мын. Осы пар­ти­яға жетек­шілік­ке кел­ген кезім­де, әріп­те­стік­ке шақы­рған ең бірін­ші ада­мым Қажы­гел­дин болды. 

Біз­де оли­гар­хи­я­лық неме­се басқа­дай деме­уші жоқ. Бірақ біз ондай аза­мат­тарға мүд­делі­міз. Қоғам­ды өзгерт­кісі келетін, пар­ти­яға көмек біл­дірем деген аза­мат­тар табы­лып жат­са, әрине, біз олар­дың көме­гін қабыл­дап, пар­тия қазы­на­сы­ның негізін қала­у­ға дай­ын­быз. Деген­мен, пар­ти­я­ның бүгін­гі басты деме­ушісі, негіз­гі «қар­жы­сы», ол – халы­қтың энер­ги­я­сы мен күші. Мыса­лы, пре­зи­дент­тік сай­ла­уда сіз­дер қар­жы­сыз-ақ кере­мет бақы­ла­у­шы­лар топ­та­рын құра біл­діңіз­дер. Сон­ды­қтан біздің ең басты ресур­сы­мыз – халы­қтың қол­да­уы бол­мақ. Әрине, біз қар­жы жағы­нан «Нұр Отан­ды» ешқа­шан басып озбай­мыз. Бірақ халы­қтың қол­да­уы жағы­нан біз алдамыз. 

Қоса­но­вқа кел­сек, мен оны 1983 жыл­дан бері біле­мін. Мен Каз­ГУ-дың жур­на­ли­сти­ка факуль­тетінің 4‑курсында оқып жүр­ген­де, ол оқуға жаңа­дан келіп түс­кен жігіт бола­тын. Мек­теп қабы­рға­сы­нан ком­со­мол­да бел­сен­ді жігіт болған­ды­қтан, оны өзі­ме студ­со­вет төраға­сы­ның орын­ба­са­ры етіп алдым. Өзім жатақ­ха­на­ның сту­дент­тер кеңесінің төраға­сы бол­дым. Кей­ін Қажы­гел­дин пре­мьер-министр болған шақта тағы да үзең­гілес бол­дық. 1998 жылы оппо­зи­ци­яға да бір­ге кет­тік. Сол кез­ден бастап, мынау кей­ін­гі пре­зи­дент­тік сай­ла­у­ға дей­ін бір­ге жүр­дік. 26 сәуір­де мен пар­ти­яға төраға болып сай­лан­дым, ал Қоса­нов сол күні пре­зи­дент­тік­ке үміт­кер болып ұсы­ныл­ды. Сол күн­нен бастап сая­си жолы­мыз ажы­ра­ды. Мен көмек­шілері арқы­лы Әмір­жанға бір­не­ше ұсы­ныс жасағам. Мыса­лы, Була­ев ауы­лын­да халы­қ­пен кез­де­суі өте­ді деген­ді есті­ген­де, «Алма­ты­ға кел, еке­уміз Арбат­ты бой­лап жүріп өтей­ік, халы­қ­пен көше­де кез­де­су­лер ұйым­да­сты­рай­ық. Ол сенің Була­е­вы­ң­нан мың есе нәти­желі бола­ды» деген ұсы­ны­сым­ды еле­меді. Сол сияқты құс фаб­ри­ка­сы­на барып, ол кім­ді қарық қыла­тын сөз айт­пақ болды? 

Қол жинау кезін­де маған екі әске­ри адам келіп жолы­қты. Қол­да­рын­да кан­ди­дат­тың аты-жөні көр­сетіл­ме­ген, бірақ қол жиналған тізім­дер бар. Тоқа­ев бол­са, жазып қояр еді ғой. Олар тізім­ге Қоса­но­вты кей­ін­нен жазған. Тіп­ті Әмір­жан­ның 120 мың қол жинаға­ны­на менің күмәнім бар. Мен­де­гі ақпа­рат бой­ын­ша, Алма­ты­ның өзі­нен 8 мың ғана қол жиналған. Сол кез­де Қоса­но­втың билік­пен ымы­раға кел­генін түсіндім. 

Тіп­ті біз өз тара­пы­мы­здан қол­дау бол­сын деп, шта­б­тан тізім­нің блан­ка­сын алып, туы­ста­ры­мы­здың бәрі­нен қол жинап шықтық. Мен­де­гі бүкіл бір тізім Бапи­ев­тарға тол­ды. Алай­да сол күні (5 мамыр болуы керек) кеш­ке хабар кел­ді: бол­ды тір­ке­уден өтті, тізім­дер қажет емес деп. Сол қол жинаған тізім­ді өзі­ме естелік­ке қал­дыр­дым. Бірақ сол кез­де мен үнде­мей қал­дым. Егер мен сай­лау кезін­де осы­ны жай­ып салып, Қоса­но­вқа қар­сы шыққа­ным­да, бірін­ші болып мені бақы­ла­у­шы­лар бас салар еді. Бірақ мен сіз­дер­ге Қоса­нов­пен абай болы­ң­дар деп ымдап бел­гі беріп тұр­дым. Өйт­кені мен оны жақ­сы біле­мін. Ең өкіні­штісі – Әмір­жан осы қылы­ғы­мен біздің бәрі­міз­ге күйе жағып кет­ті. Өйт­кені біз «Жаңа Қаза­қстан» фору­мын­да бір­ге едік. Серік­жан Мам­бе­та­лин Қоса­но­вты наси­хат­та­уға жеке ара­ла­сты. Брюс­сель­ге, АҚШ-қа апар­ды. Менің авто­көлі­гім­ді тіз­гін­деп, Серік­жан Қоса­нов­пен бір­ге елі­міздің өңір­лерін ара­лап, 6 мың км жүріп өтті. Сон­ды­қтан Қоса­нов бізді жер­мен жек­сен етіп, күйе жақты деп айтуға бола­ды. Сол күй­е­міз­ден әлі күн­ге дей­ін ары­ла алмай жүр­міз. Иә, Әмір­жан қате­ле­с­кен шығар, мүм­кін, оған қысым жасаған шығар. Қалай бол­са да, ол өзінің сая­си бола­шағы­на бал­та шапты. 

Ерлан АЙТИМБЕТОВ, тәу­ел­сіз бақылаушы: 

1. ЖСДП бақы­ла­у­шы­лар­дың жұмысы­на қан­дай сеп­ті­гін тигі­зе ала­ды? 2. Пар­тия мүше­лерінің пар­тия жұмысы­на ықпа­лын күшей­ту­ге бағыт­талған өзгерістер пар­тия жарғы­сы­на ене ме? 3. Пар­ти­я­ның сая­си кеңесі 24 адам­нан құралған. Оның 17-сі өңір­лер­ден бол­са, 7‑і жұмыс бағы­ты бой­ын­ша. Осы 7 адам қалай ірік­те­леді? 4. Қаза­қстан­ның бар­лық 87 қала­сын­да пар­тия фили­ал­да­ры мен өкіл­дік­тері құры­ла ма? 5. ЖСДП-ның елі­міздің өзге пар­ти­я­ла­ры­мен әріп­те­стік қарым-қаты­на­сы бар ма? 6. Бұры­нғы оппо­зи­ция неге аза­мат­тық қоғам­ды бірік­ті­ре алма­ды? 7. Мұх­тар Әбі­ля­зов тура­лы пікіріңіз қандай? 

Ермұрат БАПИ:   

1. Біз қазір­гі уақыт­та бақы­ла­у­шы­лар жүй­есін құра­тын екі халы­қа­ра­лық гран­тқа жоба-ұсы­ныс өткіздік. Оны алу-алмауы­мыз екіта­лай. Қалай бол­са да, осы жұмысқа қар­жы таба­ты­ны­мы­зға сенім­ді­мін. Ол ақша пар­ти­яға емес, бақы­ла­у­шы­лар дай­ын­дай­тын тре­нинг­тер­ге жұм­са­ла­ды. Бұған қоса, жаңа айтып өткенім­дей, бақы­ла­у­шы­лар үшін пар­тия төраға­сы­ның орын­ба­са­ры мен сая­си кеңе­стен бір-бір орын беру­ге дайынбыз. 

2. Пар­ти­я­ның қатар­дағы мүше­лері өз сұрақта­ры мен мәсе­ле­лерін фили­ал мен өкіл­дік­тің алдын­да көте­ру­ге құқы­лы. Тіп­ті пар­ти­я­мы­здың кез кел­ген мүше­сі әле­умет­тік желілер арқы­лы тіке­лей мені­мен бай­ла­ны­са ала­ды. Кез кел­ген мәсе­лені пар­ти­я­ның сая­си кеңесін­де талқы­ла­у­ға кең мүм­кін­дік бар. 

3. 7–8 қыр­күй­ек­тен бастап біз өңір­лер­ге шығып, пар­тия фили­ал­да­ры­ның бас­шы­ла­рын қай­та­дан сай­лау жұмысын бастай­мыз. Егер жер­гілік­ті жер­дің аза­мат­тық қоға­мы тара­пы­нан үміт­кер ұсы­ны­ла­тын бол­са, бұл мәсе­лені талқы­ла­у­ға дайынбыз.

4. Жоға­ры­да айт­тым, бар­лық ірі қала­лар мен аудан орта­лы­қта­рын­да өкіл­дік­тер ашуға кірісіп жатыр­мыз. Бұл үрдіс бірер айға созы­ла­тын пар­ти­я­лық науқан болады.

5. Біз өзге ұйым­дар­мен бір­лес­кен жұмысы­мы­зды Аза­мат­тық баста­ма­лар коа­ли­ци­я­сы­на қосы­луы­мы­здан баста­дық. Өзге пар­ти­я­лар­мен: «Нұр Отан», «Ақ жол», «Бір­лік», «Ауыл» және ком­му­ни­стік пар­ти­я­лар­мен еш арақа­ты­на­сы­мыз жоқ. Біздің өз жолы­мыз бар, олар­мен әріп­те­стік орна­та­тын себеп көріп тұрған жоқ­пын. Егер олар біз­бен әріп­тес болғы­сы кел­се, алды­мен елде­гі қар­сы­лық қозға­лы­сы­на қосы­лу­ла­ры керек.

6. Бұған дей­ін оппо­зи­ци­я­ның аза­мат­тық қоғам­ды бірік­ті­ре алмау себебі – жал­пы қаза­қстан­дық қоғам­ның өзі кеші­гіп, соңғы пре­зи­дент­тік сай­ла­уда ғана ояна баста­ды. Оған неба­ры 4 ай ғана бол­ды. 1998 жыл­дан бері Қажы­гел­дин бастаған «РНПК»-дан бастап, кей­ін­нен Алтын­бек Сар­сен­ба­ев, Болат Әбі­лов, Ғалым­жан Жақи­я­нов, Төлен Тоқ­та­сын, Мұх­тар Әбі­ля­зов және т.б. сая­сат­кер­лер қоғам­ды тәуір-ақ оятуға тыры­сты. 2008–2010 жыл­дарға дей­ін қан­ша­ма митин­гілер өткіздік. Бірақ одан еш нәти­же шық­па­ды. Оның көп­те­ген себеп­тері бол­ды. Ал енді пай­да болған жаңа толқын­ның, бақы­ла­у­шы­лар мен Қаза­қстан халқы­ның көме­гі­мен қоғам­ды бірік­тіру­ге бола­ды деген­ге сені­мім мол. 

7. Әбі­ля­зов­ке кел­сек, өз басым оның аза­мат­тық басын сый­лай­мын. Оны­мен жеке таны­сты­ғым бар екенін де жасыр­май­мын: 2009 жылға дей­ін бір­не­ше рет Лон­донға барып кез­дескем… Мұх­тар­дың мықты мате­ма­тик, шах­мат­шы және биз­нес-мене­джер екенін ұмыт­пай­ық. Естеріңіз­де бол­са, 90-жыл­да­ры кіші­гірім «Әлем бан­кінің» негізін­де Мұх­тар құрған «БТА-банк» ТМД елдері ара­сын­да 6‑орындағы ірі банк­ке айнал­ды. Ресей мен Укра­и­на­ның алпа­уыт қар­жы құры­лым­да­ры тұрған­да, бұн­дай жетістік­ке жету екінің бірінің қолы­нан келе бермейді. 

«ДВК» бой­ын­ша да, оны қаза­қстан­дық сот «экс­тре­ми­стік ұйым» деп таны­са да, мен Мұх­тар­дың баста­ма­сын қол­дай­мын. Оның жасап жатқан жұмысы қоға­мға қажет­ті про­це­стің негіз­гі бір бөлі­гі. Мұх­тар жеке басын қауіп­ті тәу­е­кел­ге тігіп оты­рған да шығар. Бірақ рево­лю­ция құр­бан­сыз бол­май­ты­нын ол да сезеді… Ол бір­бет­кей және ойлаға­ны­нан тай­ын­бай­тын адам. 

Әсет ОҢАЛБАЕВ, тәу­ел­сіз бақылаушы:

– ЖСДП жастар буы­ны­на не ұсы­на ала­ды және пар­ти­яға қалай кіру­ге болады? 

Ермұрат БАПИ:

– Сай­лау біте салы­сы­мен, біз жастар­ды пар­ти­яға тар­ту жұмысын бастап кет­тік. Қата­ры­мы­зға Жан­бо­лат Мамай мен Әсет Мата­ев секіл­ді бір топ жастар кел­ді. Билік­тің білім сала­сын­дағы қиям­пұрыс әре­кет­теріне қар­сы шығып жүр­ген Айман Сағи­дол­ла бастаған бір топ мұғалім­дер пар­ти­я­мы­зға кірді. 

Біз «пар­ти­я­ның жастар қана­ты» деген ұғым­ды клас­си­ка­лық үлгі­де қол­данғы­мыз кел­мей­ді. Біздің мақ­са­ты­мыз – пар­ти­я­ның басым көп­шілі­гін жастар­дан құру. Бүгін­де қоғам­ды өзгер­ту үшін көтеріл­ген­дер­дің дені – 25–45 жас ара­сын­дағы қыз-жігіт­тер! Біз жастар­дың бұрқы­раған энер­ги­я­сы мен өзгеріс­ке деген ерік-жігеріне сүй­е­не­міз. Пар­ти­я­мы­здың аймақтағы жетек­шілерін жасар­тай­ық деп оты­рға­ным да сон­ды­қтан. Алда өтетін съез­де 40 жастан аспаған жігіт­тер­ді пар­ти­я­ның Сая­си кеңесіне мүшелік­ке ұсы­на­мыз. Сол кез­де пар­ти­я­ны жасар­ту тура­лы ниеті­міздің мығым екенін көресіз­дер. Съез­ден кей­ін аймақтағы фили­ал­да­ры­мыз ашық есік күнін ұйым­да­сты­рып, пар­ти­яға жаңа мүше­лер қабыл­дау жұмысын бастай­ды. Одан бөлек, пар­ти­яға онлайн режим түрін­де кіруді қарас­ты­ра­мыз. Қысқа­сы, біз­де пар­тия мен қоғам­ды бір сая­си плат­фор­маға топ­та­сты­ру жөнін­де­гі жос­пар­лар көп. Бұй­ырт­са, соның алға­шқы­ла­ры 6 қыр­күй­ек­тен бастап қоға­мға жол тартады.

Сұх­бат­та­су мәтінін дайындаған – 

Аза­мат ШОРМАНХАНҰЛЫ,

«D»