Өткен аптада қоғам қайраткері Жанболат Мамайдың демократиялық партия құрамыз деген бастамасы әлеуметтік желіде қызу талқыға түсті. Болашақ партияның бағдарламасы қандай болатыны, қандай бағытта әрекет ететіні, саяси реформаларды қалай жүзеге асыру керектігін сұраған жұртпен қатар, «биліктің жобасы» деп жорамал жасағандар да бар. Осы сұрақтардың жауабын Жанболат МАМАЙДЫҢ өз аузынан есту үшін, «ДАТ» айдарының сұхбат алаңына шақырдық.
– Жанболат, сіздің саяси партия құру жөніндегі қоғамдық бастамаңыз әлеуметтік желілерде біраз әңгіме тудырып жатқанын білесіз: аяқ астынан мұндай шешімге келуіңіздің себебі қандай?
– Иә, бұл жаңалық әлеуметтік желілерде, қоғамда қызу талқыланып жатқаны рас. Бұл аяқ астынан қабылданған шешім болған жоқ. Маусым айында Ермұрат аға Бапи «ЖСДП партиясына төраға етіп, съезде ұсынамын, осыған дайынсың ба?» деген ұсыныс жасады. Сол кезден бастап, тіпті оған дейін де жан-жақты ойланып, өзіме жақын адамдармен ақылдасып, алдағы уақытта саяси күрес жолына түсемін деп белімді бекем буып, дайындалып жүрген едім. Сондықтан апыл-ғұпыл, асығыс болған шешім дегенге келе қоймас. Әріптестермен, үзеңгілестермен ақылдасу, пікірлесу біраз уақыттан бері жүріп келді. Ойлана келе, жаңадан саяси ұйым құру керек деген ортақ шешімге келдік.
Дәл қазір елімізде бірде-бір оппозициялық партия жоқтың қасы. Ең соңғы үміт – ЖСДП еді. 6 қыркүйекте болған партиядағы төңкеріс қоғамның жылт еткен үмітін өшірді. Енді ол партияға мәнсап қуған шолақ белсенділер болмаса, басқа бірде-бір дені түзу адам бара қоймас. Барғанның өзінде ЖСДП тек биліктің айдауымен, айтақтауымен жүретін саяси ұйымға айналды.
Ал енді осындай жағдайда не істейміз? Қолдан келсе, жаңадан саяси партия құрудан басқа амал жоқ. Митингілерге шығуды, қарсылық акцияларын ұйымдастыруды әрбір азаматтың құқығы деп санаймын. Бірақ сол митингілерді ұйымдастыру, күшті топтастыру үшін де ұйым керек емес пе? Қазір барлығымыз жеке-жеке топ болып, бытырап жүрміз. Неге күш қосып, бірлесіп, бірге әрекет етпеске? Міне, осы бағытта жұмыс бастау керек деп санадық. Сол себепті жаңа саяси партияның негізін қаласақ деген жоспар бар.
– Расында, егер сіз Ермұрат Бапидың бастамасымен ЖСДП-ға төраға болып сайланып, қоғамдағы саяси-әлеуметтік күштерді топтастыра алған жағдайда, елдегі партиялық қатынастарда үлкен өзгерістер болар ма еді?!
– ЖСДП-да болған жағдай жеке мені қайрап, саяси күрес жолына ашық шығуыма түрткі де болды. Ермұрат Бапи ағамыз партия басшысы болуды ұсынғанда, шындығы керек, қатты ойландым. Партия құрылтайы өтіп, Жармахан Тұяқбай төрағалықтан кеткенде, бәлкім, ЖСДП-да нақты өзгерістер бола ма деген үміт болды. Себебі дәл осы ауыс-түйіске дейін бұл партияны қатаң сынаушылардың қатарында мен де болдым. Ал Ермұрат Бапи келіп, жастарды шақырып, маған жетекшілікті ұсынғанда, шыны керек, мұны қоғам үшін бір мүмкіндік деп санадым.
Партия деген Әділет министрлігінің қағазы немесе оның материалдық құндылықтары емес. Партия – идеялас адамдардың, үзеңгілес тұлғалардың саяси бірлестігі. Егер партия қатарына мықты азаматтарды тартып, әділдік үшін күрескен тұлғаларды топтастырса, ол ықпалды саяси күшке айналары сөзсіз. Ал тіркелген партия арқылы алдағы парламент сайлауына қатысуға болады. Егер біздің ойлағанымыз іске асқанда, ЖСДП-ның парламенттік тізіміне Қазақстандағы ең беделді тұлғаларды топтастырар едік. Егер шынайы оппозициялық бағыттағы азаматтардың басын қосып, оларды біріктіргенде, «Нұр Отанның» тас-талқаны шығар еді! Сол себепті де ЖСДП-ға барып, бұл мүмкіндікті пайдаланғым келді. Бірақ билік мұның алдын алып, арандатушылары, өздерінің «сексоттары» арқылы партияда төңкеріс жасады.
– Кез келген партия бірінші кезекте – нақты адамдар. Құрамыз деп отырған партияңыздың жақтастары – саяси әріптестеріңіз жөнінде айта кетсеңіз.
– Бұл партияны құрудың бастамашыл тобы қазір дайын. Оның қатарында белгілі мемлекет және қоғам қайраткері Төлеген Жүкеев бар. Ол кісінің үлкен саяси, қоғамдық тәжірибесі мол. Адал, ақ, таза адам. Кейбір жандайшаптар «Жүкеев – биліктің адамы» деген қауесет таратып жатыр. Бізге қарсы түк таппаған соң, осылай дейді енді…
Төлеген Жүкеев жоғары саяси биліктен сонау 1995 жылы, назарбаевтық жүйенің билігін нығайтатын Конституция қабылданған соң, оған наразылық ретінде елшілік қызметке кеткен адам. Артынан оппозицияның қатарына қосылып, Алтынбек Сәрсенбайұлы, Болат Әбілов және басқа да азаматтармен бірге саяси партияның басшылығында болды. Осы уақытқа дейін Төлеген Жүкеев биліктің сойылын соғып, солардың ығында болды деген бір дерек бар ма?
Сосын «бұрын билікте істеді» деген аргумент пе еді? Былай қарасаңыз, Қазақстанда бүгінгі билікке қарсы шығып отырған азаматтардың негізгі бөлігі – контрэлита өкілдері. Заманбек Нұрқаділов, Алтынбек Сәрсенбайұлы, Әкежан Қажыгелдин, Ғалымжан Жақиянов, Ораз Жандосов, Мұхтар Әбілязов, Болат Әбілов және басқа да көптеген тұлғалардың барлығы жоғары билікте, бизнесте болып, кейіннен әділетсіздікке төзбей, жүйеге қарсы шыққан жоқ па? Сонда бұл азаматтардың барлығын біз сызып тастауымыз керек пе?
Қарапайым халықтың ішінен шығып, билікті сынап жүрген азаматтардың қатары соңғы кездері ғана толығып келеді. Оның өзінде олардың қолында қаржылық мүмкіндігі жоқ, саяси, басқарушылық тәжірибесі аз. Осы аргументтің өзі-ақ Төлеген Тілекұлына жабылып жатқан жаланың негізсіз екенін көрсетеді.
Одан бөлек, біздің қатарымызда белгілі журналист Сергей Дуванов бар. Ол халыққа белгілі тұлға, оны таныстырудың өзі артық. Принципшіл, ешқашан биліктің ығына жығылмайтын, ақты – ақ, қараны – қара деп айтатын азамат. Оны билікпен келіседі, соларға қызмет етеді деу – нағыз ақымақтың ісі.
Бастамашылар қатарына құқық қорғаушы Ғалым Ағелеуов, журналист Әсел Жаңабаева қосылды. Біраз жастар, түрлі салада қызмет ететін мамандар бар. Біз партия құруды жариялаған соң, қосылуға ниет білдірген белгілі азаматтар шығып жатыр. Жақында олар да өздерінің позициясын ашық білдірмек. Қазақстанның түкпір-түкпірінен хабарласып, қолдау білдіріп жатқан азаматтар қаншама. Таяу арада, егер қаржылық мүмкіндіктер болса, облыстарға шығып, сол жақтағы белсенділермен кездеспекпіз. Егер бізді бас салып қудалап, репрессияға ұшыратпаса, біз 40 мың емес, 100 мың қолдаушы жинауға дайынбыз.
– Иә, сөз жоқ, сіздің партия құру жөніндегі бастамаңызды қолдаушылар аз емес, дегенмен скептиктер де бар: мәселен, назарбаевтық авторитарлық трансформация жағдайында саяси партияның көмегімен Қазақстанды өзгерту мүмкін емес деген пікірге қарсы не айтар едіңіз?
– Ондай пікірлерді де естіп жатырмын. Арнайы дайындалған «тролльдар фабрикасы» біздің елде де бар екенін білемін. Солардың көпшілігін біздің бастамаға қарсы пайдаланып, ақпараттық шабуылдар жасап жатыр. Олардың мақсаты – қоғамдық күштер бір ұйымның төңірегіне бірігіп, күшейіп кетпесін деген ой.
Саяси күрес – ауқымды, кешенді жұмыс. Митингілерге шығу, саяси тұтқындарды қорғау, балама заң жобаларын дайындау, халықтың көзін ашу, шындықты жеткізу, үгіт-насихат жұмыстарымен айналысу – бұл саяси күрестің бір бөлігі ғана. Оны түгелдей бір адам не болмаса шағын бір топ атқара алмайды. Естеріңізде, 2009 жылға дейін елде 4 бірдей оппозициялық саяси партия болды. Олардың айналасына қаншама белсенділер, азаматтық қоғам өкілдері, журналистер топтасты. Барлығы жиылып, митингіге шыққан кездері болды. Қазір соның бірі жоқ. Ал енді осындай кезде елде жаңа саяси партия құра алсақ – бұл біздің емес, бүкіл қоғамның жетістігі, жемісі болмай ма?!
Біз жақсы түсініп отырмыз: қаншама қол жинап, барлық жұмысты атқарсақ та, Ақорда мен «Кітапхана» айла-амалдарды тауып, партияны тіркемеудің жолын жасайды. Бірақ қазіргі заман бұрынғыдан өзгерек. Егер осы партияны тіркетуді халықтың өзі талап етіп, билікті мәжбүрлеуге дейін барса, әрине, жағдай басқаша болады.
Бұл бір жағынан бүгінгі қоғамның жағдайына сынақ болмақ. Саяси күресті, қоғамдық қызметті жүйелеп, бір ұйымға біріктіре аламыз ба, жоқ па? Осы сұраққа жауап табылатын процесс болмақ. Одан кейін бұл партияны құрудың өзі үлкен саяси жұмыс. Қаншама азаматтармен кездесеміз, мәселелерді талқылаймыз. Қаншама халықты оятып, саясатқа көңілін бұрамыз. Тіпті тіркемеген күннің өзінде біз жұмысымызды жалғастыра бермекпіз. Кезінде «Алға» партиясы неше жыл тіркелмей жүрді. Сол сияқты тіркеу басты мәселе емес. Негізгі шаруа – саяси күрес, елде демократиялық реформалар, өзгерістер жасауға түрткі болу.
– Ал сіз құратын партияның билікпен қандай да бір өтпелі жағдайда ымыраға баруы мүмкін бе?
– Біз ешқандай ымырасыз күреске шыққан адамдармыз! Әрине, бұл жерде билік бізді осы бастан репрессияға ұшыратуы мүмкін. Бірақ егер олар мұндай әрекетке барса, халық бізге қорған болады деп сенеміз. Ымырашылдықтың арты не болғанын жақсы білеміз. Бұл билікке ешқандай сенім жоқ. Сондықтан билікпен келісуге біз бармаймыз!
– Сіздің бұл бастамаңызға күдік келтірушілердің көпшілігі атышулы «ДВК» мен Мұхтар Әбілязовтың жақтастары екенін аңғару қиын емес. Дегенмен, бүгінгі таңда биліктің басын ауыртқан сақинаға айналған бұл қозғалысқа көзқарасыңыз қандай болып қалмақ?
– Саяси партия құратынымыз туралы мәлімдеме жасағанда, бірден айттық: бүгінгі саяси жүйеге қарсы күресіп жүрген азаматтар мен ұйымдардың барлығы да біздің одақтасымыз деп. Мұхтар Әбілязов көп жылдан бері бүгінгі билікке қарсы күресіп жүрген азамат. Оның ұйымын «экстремистік» деп танығанын біз кезінде айыптадық. Себебі олар шын мәнінде экстремизмге не терроризмге үндеп жүрген азаматтар емес. Олар өткізетін митингілердің барлығы бейбіт түрде өтуде. Сондықтан Әбілязовтың жақтастарын қудалауға біз түбегейлі қарсымыз, оларды қылмыскер санамаймыз.
Біздің ұстанымымыз – бүгінгі билікпен күресіп жүрген азаматтар мен ұйымдарға қарсы шықпаймыз, сынамаймыз. Біз тек қана билікпен күресіп, саяси режимнің былығын ашамыз. Ал күдік келтірушілерге айтарымыз: өзіміздің адал, ашық екенімізді алдағы уақытта көрсетеміз. Біз тек қана мәлімдеме жасап үлгердік, болашақта үлкен жұмыс күтіп тұр.
– Скептиктердің ойы белгілі: «Партия құру деген бастаманың өзі бүгінгі әділетсіз заңдарды мойындап, биліктің өзіне ыңғайластырып жасап алған ойын шарттарын қабылдаудың көрінісі» деген пікірмен келіспеуге болмас…
– Бүгінгі заңдарды ешкім де мойындап жатқан жоқ. Сондықтан бірқатар заңдарға өзгеріс енгізуді де талап етіп отырмыз. «Саяси партиялар туралы», «Сайлау туралы», «БАҚ туралы», «Бейбіт шерулер мен митингілер туралы» заңдардың барлығына түбегейлі өзгерістер енгізу қажет. Тіпті Қазақстанда жаңа Конституция қабылдау керек деген ойдамыз. Сол жолда біз барымызды салып, елде демократиялық реформалар жүргізуді талап етеміз.
Ал енді бұл ойын шарттарына көніп отырамыз деген бос сөз. Себебі біз айттық: тіркесе де, тіркемесе де, біз өз қызметімізді жалғастыра береміз. Бірақ қажетті процедураларды өтеміз. Құрылтай да өткіземіз, қол да жинаймыз. Ал содан кейін тіркемесе, халыққа, халықаралық ұйымдарға жүгінеміз.
Түк істемей, «авторитарлы елде ештеңе құрылмайды», «қолымыздан ештеңе келмейді» деп отыра беру – үлкен қателік! Егер ондай ұстаныммен өмір сүрсек, алдағы 10-20 түгілі, 50-60 жылда да түк өзгермейді. Демократияны ешкім табаққа тартып, алдымызға алып келмейді. Демократия үшін күресу керек, саяси тартысқа түсіп, жеңіске ұмтылу керек. Онсыз демократиялық өзгерістер болмайды. Осыны түсіну қажет. Егер сіз айтқан қисынға салсақ, өткен президент сайлауының да қажеті жоқ еді. Ол да биліктің заңымен, сценарийімен ұйымдастырылған жоқ па? Бірақ бақылаушылардың, қоғамдық күштердің арқасында билік өз алаңында тас-талқан болып жеңілді. Өзі ұйымдастырған сайлауда өзі ұтылды. Мұндайды көз алдымызға елестету мүмкін бе еді? Егер Қосанов табандылық танытып, сайлаушыларының даусын қорғағанда, не болар еді? Дәл қазір басқа елде, демократиялық Қазақстанда өмір сүріп отырар ма едік?! Сондықтан бар мүмкіндікті пайдаланып, қолдан келгеннің барлығын жасап, өзгеріс күнін жақындата беруіміз керек.
– Осы орайда, мүмкін, «көшенің» потенциалын пайдалана отырып, бірінші кезекте саяси ойын шарттарын өзгертіп алып, тек сосын ғана партиялық додаға араласу керек деген саяси радикалды пікірді жоққа шығара аласыз ба?
– Ол пікірдің де жаны бар. Партия құрмай, ұйым жасақтамай, бірден көшеге шақыруға да болады. Бірақ бір адам шақырса қалай, тұтас ұйымның өкілдері шығып, шақырса қалай болады? Бір адам шақырса, халық көп шыға ма, саяси ұйымға біріккен үлкен оппозициялық күш митингіге шықса, дүмпу зор бола ма? Бір адамды билік оп-оңай қамап тастайды. Ал тұтас саяси ұйымның мүшелерін қамап тастау жеңіл шаруа емес. Саяси партия – кез келген қарсылықтың ордасы, орталығы болмақ. Орнығып, күшімізді жинап, бірлесіп алған соң, әрине, біз де өз сөзімізді айтамыз. «Көшенің» потенциалын жақсы түсініп, біліп отырмыз. Адамдардың көңіл-күйін, пікірін де көріп, зерттедік. Әлеуметтік желілердің мүмкіндігін пайдалануды ұмытпаймыз. Себебі қарсылықтың потенциалы дәл осы әлеуметтік желіде шоғырланған.
– Қазақстандағы азаматтық қоғамның дамуына тұсау болып отырған авторитарлық жүйенің жасанды заң талаптары дәурен құрып тұрған шақта демократиялық партияны мемлекеттік тіркеуден өткізе алатыныңызға сенімдісіз бе?
– Иә, «Алға» партиясының тағдыры солай болды – тіркелмеді. Анығы – тіркетпеді. Себебі партияны тіркеу – министрліктің құзіретінде емес, жоғары биліктің, бүгінгі назарбаевтық «Кітапхананың» қолындағы шаруа. Бірақ біз партияны тіркету үшін қолымыздан келгенше күрестің барлық түріне шығамыз. Бүгін уақыт өзгерді. Азаматтардың белсенділігі, әлеуметтік желілердің, сіз айтқан «көшенің» потенциалы жоғары. Осы себепті біздің де шынайы оппозициялық партия құруға мүмкіндігіміз бар деп санаймын.
– Нарық жағдайындағы Қазақстанда партия құру және оның жұмысын жүргізу қомақты қаржыны талап етеді. Саяси алаңға бизнес өкілдері келмейінше, бұл мәселе шешілмейтініне де көз жетті. Ал сіз партияның қаржылық әріптестігін қалай шешуді ойластырып отырсыз?
– Иә, бұл біз үшін ең күрделі мәселе. Дәл қазір біз кішігірім кеңсе аштық. Ол Алматы қаласында, 8-ықшамаудан, 4 «а» үй, 405-кабинетте орналасқан. Шағын ғана жерде бірнеше адам отырмыз. Бізді қолдайтын азаматтар осы жерге келуіне, бізбен пікір алмасуына болады. Одан бөлек, мен жеке телефонымды берейін: 8-702-169-59-29. Сіздердің газеттеріңіздің танымалдылығын пайдаланып, бізді қолдағысы келетін азаматтарды шақырғым келіп отыр.
Ал енді қаржыға байланысты айтсам, бізге қолдауын білдіруге дайын азаматтар жоқ емес. Олар Қазақстанның азаматтары, осы елде тұрады, орта және шағын кәсіпкерлер. Партия құрамыз деген мәлімдемеден соң тағы да бірнеше адам хабарласып, аз-маз көмектерін беруге дайын екенін айтты. Осылайша, там-тұмдап қаржы жинап жатырмыз. Біздің кеңсемізде бірнеше адам ерікті түрде қызмет етуде. Облыстарға шыққанда да сондай азаматтарды іздейміз. Қомақты қаржыны талап ететіндей бізде әзірге шығын жоқ. Ақпараттық саладағы жұмысты әлеуметтік желіде жасап жатырмыз. Менің өзімнің табыс көзім – «Политондағы» және бірқатар жобалардағы қызметім. Барлығы ашық, белгілі дүние. Әзірге біреуге ақша төлеп, қызмет қыл дейтіндей талабымыз жоқ.
– Қазақстанның бүгінгі жағдайы «либерал», «социалист», «демократ» немесе «ұлтшыл» болып, сан түрлі партиялардың сайлаушылар дауысына таласатын кезеңнен әлі тым алшақ екені түсінікті. Қазіргі шешетін негізгі мәселе – біртұтас күш болып, авторитарлық жүйенің тамырын үзіп, демократиялық даму процесіне бет бұру. Бұдан маңызды нәрсе жоқ. Осындай жағдайда биліктің технологтары протестік алаңды бөлшектеу үшін, қоғамды партиялық пәтерлерге бөліп жіберуді мақсат тұтып отыр деген пікірге қандай алып-қосарыңыз бар?
– Біз бірден барлық күштерге үндеу жасадық: бірігейік, бірге болайық деп. Осы күндері бақылаушылар тобымен де, «Республика» қозғалысының жетекшілерімен де, «Оян, Қазақстанмен» де, азаматтық қоғам өкілдерімен де кездестік. Олармен түсіністікке келіп, «бөлінетін, сайлаушылардың дауысына таласатын жағдай жоқ, бірге болайық» деген мәмілеге келдік. Сондықтан бүгінгі жағдайда, авторитарлы режим тұсында, бөлінетін, жан-жаққа бытырайтын, әр жаққа тартатын жағдайымыз жоқ. Мақсатымыз бір. Егер барлығымыз бірігуіміз керектей жағдай болса, міндетті түрде бас қосамыз.
Бірақ партияның көптігі бірлікке кесірін тигізеді дегенге қосылмаймын. 2008 жылдары Болат Әбілов бастаған «Азат» партиясы барлық саяси күштерге үндеу жасап, бір партияға қосылайық, бірігейік деген болатын. Сол кезде коммунистер мен «алғалықтар» бірігудің қажеті жоқ, бір партия болсақ, бізді тез құртады, әртүрлі саяси ұйымда болсақ, биліктің қудалауы қиын деген аргумент келтірген еді. Одан кейін «Азат» пен ЖСДП бірігіп, «Коммунистік партия» мен «Алға» бұл процестен сырт қалды.
Ал қазір кейбіреулер «әртүрлі партияның керегі жоқ, бір ұйымда болайық» деп айтады. Өз басым Белла Орынбетова жетекшілік ететін «Республиканың», «Оян»-дықтардың, бір-бір саяси партияға айналғанын қалаймын. Көп партия болсын, саяси өмір қызып, қазанында қайнайтындай жағдай туындасын. Оның зияны жоқ деп санаймын. Көрші Қырғызстанда дәл қазір 200-ден астам тіркелген партия бар. Оның 20 шақтысы белсенді түрде саяси өмірге араласып отыр. Ал бізде «Нұр Отаннан» басқа саяси партия жоқ. Қалғандары оның фракциялары. Ал бұл тыныштық бұзылып, саяси өмір тірілсе, бұл қоғамға қажет процесс емес пе?
Сосын партияға мүше болу – митингіге шығуға тыйым салады деген түсінік жоқ қой. Олар бір-біріне кереғар, қайшы дүниелер емес. Жалпы, оппозицияның тарихына үңілсеңіз, барлығы бір ұйымға бірігіп, бір партияда жүрген кездері болған емес. Тіпті оның керегі де жоқ. Ресей оппозициясына қараңыз: барлығы бір партияның ішінде отыр ма? Жоқ. Мәселе – ортақ құндылықтарда, ортақ мақсатта. Егер сол ортақ құндылықтарды қорғау керек болса, міндетті түрде бірігеміз. Бірге боламыз. Ал барлығы бір күнде біріге салып, бір ғимараттың ішінде отыру – шарт емес.
– Жуықта президент Тоқаев өз жарлығымен өзінің өкілетті құзыретін назарбаевтық Қауіпсіздік кеңесімен бөліскені белгілі болды. Мәселен, Қауіпсіздік кеңесінің келісімінсіз бірқатар жоғары лауазымды тұлғаларды Тоқаевтың жеке өзі тағайындай алмайтын саяси жағдай қалыптасты. Бұл жағдайды сіз қалай бағалайсыз?
– Президенттік билікке келгелі бері Тоқаевты «жиһаз» дейтіндер бар. Сол «жиһаздық» қалпынан танбай, өзінің қолына де-юре берілген билікті де-факто күшке айналдыра алмай отырғанын көрсетеді бұл. Өткенде Назарбаевтың эфирге шығып, елде «қос билік жүйесі жоқ» дегенінен аңғарғаным – Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы билікті әлі де уысынан шығармай, шығарғысы келмей, өзі билеп-төстеп отырғанын көрсеткісі келді. Онсыз да бақылауында ұстап отырған Тоқаевты тіпті төмендетіп, барлық маңызды тағайындауларды Назарбаевпен кеңесетіндей етіп жасау – бар билік кімнің қолында екенін анық көрсетті.
Тоқаевтың қол-аяғы тұсаулы, құзыретінде нақты билігі жоқ «қуыршақ» басшы екенін көріп отырмыз. Ендігі сұрақ – Тоқаев осындай шарасыз күйде, қолынан түк келмей, президенттік орынды «жылытып» отырған адам ретінде кете ме, әлде тарихта өзінің орнын ойып алып, мінезін көрсете ала ма? Қазіргі қарқынына қарағанда, оның бұған адами, саяси ерік-жігері жетпейтін тәрізді.
Егер бір сілкініп, халықтың жағына шықса, Тоқаевтың өзгеріс жасайтын мүмкіндігі бар. Былай қарағанда, президенттің Қауіпсіздік кеңесінің төрағасымен ақылдасатын, барлық тағайындауларды кеңесетін жағдайы жоқ. Президент – сайланған, халықтың даусымен билікке келген тұлға. Әрине, формалды түрде болсын. Ал Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы бар болғаны қолдан жазылған заңмен ойластырылған қызмет. Сондықтан президенттің, егер қаласа, Қауіпсіздік кеңесін таратып жіберуге де құзыреті бар. Бірақ оған адамның күш-жігері, мінезі болуы керек. Әзірге Тоқаевтан ондай батылдықты көре алмай отырмыз.
– Ендеше іске сәт, Жанболат мырза! Саяси күрес жолындағы бастамаға сәттілік тілейміз!
Бақытгүл МӘКІМБАЙ,
«DAT»
