ЖАҒАЛАУДАҒЫ аты мен заты басқа ЖЕР ТЕЛІМДЕРІ

15 қыр­күй­ек күні мәжілісмен Бақыт­жан Базар­бек Facebook парақ­ша­сын­да Балқаш-Ала­көл бас­сейн­дік инспек­ци­я­сы­нан алған ресми жау­а­бын жари­я­ла­ды. Онда Қап­шағай су қой­ма­сы­ның жаға­ла­у­ын­дағы жеке адам­дарға кезін­де беріл­ген 82 жер телі­мі сөз бол­ды. Атал­мыш инспек­ция бер­ген жау­а­пқа қараған­да, ол жер­лер­дің кемін­де бір бөлі­гі Қаза­қстанға кеңі­нен таны­мал тұлға­лар­дың қолы­на тиген. Orda.kz тіл­шісі олар­дың кім екенін аны­қтап көрді.

Ең дау­лы есім­дер­дің бірі – М.Н. Әбіқа­ев. Қазір инспек­ция осы тұлғаға қаты­сты тек­се­ру жүр­гізіп жатыр. Бұл – бұры­нғы ҰҚК төраға­сы әрі сена­тор Нұр­тай Әбіқа­ев­тың ұлы Марат Әбіқа­ев. Ол құжат бой­ын­ша «Лугов­ской жылқы зауы­ты­ның» иесі деп сана­ла­ды. Бұл тура­лы Orda.kz жуыр­да жазған болатын.

Балқаш-Ала­көл бас­сейн­дік инспек­ци­я­сы­ның жау­а­бы­на сәй­кес, Марат Әбіқа­ев­тың аты­на 03055006407 деген кадастр­лық нөмірі бар жер телі­мі тір­кел­ген. Ашық кадастр­лық кар­та дере­гіне сүй­ен­сек, бұл – 60 сотық аумақ, ресми түр­де «дема­лыс базасы».

Алай­да Google Earth спут­ник­тік сурет­теріне қараған­да, ол жер дема­лыс орны­на емес, қай­ық стан­ци­я­сы­на көбірек ұқсай­ды: ішін­де қой­ма, мұна­ра­лар бар. Тіп­ті кар­та­дағы ата­уы да күл­кілі. Ғары­штан түсіріл­ген сурет­тер­де Әбіқа­ев­тың жерін су қорғау аймағы­нан бөліп тұрған қор­шау жоқ. Ал қай­ы­қтар мен қалқа­лар жаға­ла­удың әр тұсы­на қойылған.

Депу­татқа жол­данған жау­ап­та тағы бір бел­гілі адам­ның аты тіке­лей атал­маған. Бірақ Бақыт­жан Базар­бек­тің Forbes тізі­мін­де­гі оли­гарх­тар­ды мең­зе­генін аңға­руға бола­ды. Әңгі­ме – 2025 жылғы Forbes тізі­мін­де № 43 орын­да тұрған Яков Цхай тура­лы. Оның «Достар» атты ком­па­ни­я­сы Қап­шағай жаға­сын­да жал­пы аумағы 15 гек­тар­дан аса­тын екі жер телі­міне иелік ете­ді. БАБИ (Балқаш-Ала­көл бас­сейн инспек­ци­я­сы) мәлі­метін­ше, про­ку­ра­ту­ра ол телім­дер бой­ын­ша мен­шік құқы­ғын жарам­сыз деп тану жөнін­де сотқа талап қоюға әзір­леніп жатыр.

Бұл орын­ды да Әбіқа­ев­тың жері секіл­ді «дема­лыс база­сы» деп көр­сет­кен. Спут­ник­те­гі сурет­тер­ге қара­сақ, бұл телім шыны­мен дема­лыс орны­на ұқсай­ды: екі тұрғын үй, шару­а­шы­лық құры­лы­ста­ры, бір­не­ше қой­ма, бас­сейн, тоған­дар мен бір­не­ше пирс бар. Деген­мен, онда Яков Цхай мен оның туы­ста­ры­нан басқа кім дема­ла­ты­ны беймәлім.

Forbes басы­лы­мы­ның баға­ла­у­ын­ша, Яков Цхай­дың бай­лы­ғы 236 мил­ли­он дол­лар. Биз­нес­мен бір­не­ше ком­па­ни­яға, соның ішін­де «Достар-Инвест» арқы­лы ол «Достар-Комерц» ком­па­ни­я­сы­ның бір бөлі­гіне иелік ете­ді. Ал «Достар-Комерц­тің» қара­мағын­да – Алма­ты­дағы «Көк базар» бар. Бұл серік­те­стік­тің екін­ші құры­л­тай­шы­сы – Тимур мен Дина­ра Құлы­ба­ев­тарға тиесілі Mercury Properties компаниясы.

Бақыт­жан Базар­бек­ке жол­данған ресми жау­ап­та аты едәуір жасы­ры­лған тағы бір­не­ше таны­мал есім бар. Про­ку­ра­ту­ра қазір «Кор­по­ра­ция Алма­лы» ЖШС-не жер­ді беру жөнін­де­гі келісім­ді жарам­сыз деп тану үшін де талап арыз әзір­леп жатыр. Бұл серік­те­стік­тің құры­л­тай­шы­сы – «Кор­по­ра­ция Наурыз» ЖШС. Ол 1999 жылы құры­лған, содан бер­гі 26 жыл ішін­де құры­л­тай­шы­ла­ры сан рет өзгер­ген. Бірақ Kompra.kz сер­висінің дере­гіне сүй­ен­сек, 2004 жыл­дан 2022 жылға дей­ін оның құры­л­тай­шы­ла­ры­ның қата­рын­да оли­гарх Вла­ди­мир Жұман­ба­ев­тың Vertex Holding ком­па­ни­я­сы тұрақты түр­де болған.

Жұман­ба­ев ком­па­ни­я­сы­ның «әріп­те­стері» әуелі Loxten Company Limited, кей­ін соған ұқсас ата­удағы Loxten Anstalt бол­ды. Ал 2020 жыл­дан бастап олар­дың орнын нидер­лан­ди­я­лық Noord Holland Trading Company B.V. басты. Ком­па­ния Нидер­лан­ди­яда тір­кел­гені­мен, оның иелері Нұр­сұл­тан Назар­ба­ев пен оли­гарх Вла­ди­мир Ким деген сыбыс бар. 2024 жыл­дан бастап «Кор­по­ра­ция Науры­здың» құры­л­тай­шы­ла­ры қата­ры­нан Vertex Holding алы­нып таста­лып, оның орны­на «Евра­зия Строй LLP» шыққан. Бірақ оның жалғыз құры­л­тай­шы­сы – бәрібір сол Noord Holland Trading Company B.V.

Ал «Кор­по­ра­ция Алма­лы» ком­па­ни­я­сы­на қан­дай телім­дер тиесілі? Алға­шқы­сы – 13 гек­тар жер. Ол Қап­шағай су электр стан­са­сы­ның қар­сы бетін­де­гі жаға­ла­уда орна­ласқан. Пішіні най­за­ға ұқсай­ды. Google Earth кар­та­сы­нан бұл аумақта тіке­лей су жиегін­де салы­нған зәулім үй, бау-бақ­ша мен қай­ық айлағы анық көрі­неді. Айт­пақ­шы, зәулім үй шағын шыға­нақта көз­ден таса­да тұр. Су қой­ма­сы мен қалаға қараған­дағы тама­ша көріністі осы үйден көру­ге бола­ды. Бұл жер­ді ресми түр­де «Қап­шағай рези­ден­ци­я­сын күтіп-ұстау» деп көрсеткен.

Екін­ші телім­нің аумағы – 300 гек­тар. Ол Қап­шағай­дың оңтүстік жаға­ла­у­ын­да. Алғаш қараған­да – қаңы­раған дала іспет­ті. Бірақ жақын­нан қара­саңыз, Назар­ба­ев­тар әулеті ерекше ұна­та­тын қора-қоп­сы, атқо­ра­лар мен шағын иппо­дро­мға ұқсас құры­лы­стар­ды көру­ге бола­ды. Бұл жер­де ресми түр­де – «шаруа қожа­лы­ғы­мен айна­лы­са­ды» деп жазылған.

Егер Бақыт­жан Базар­бек өз сау­а­лын көк­тем­де жол­даған­да, бәл­кім, оған Нұр­сұл­тан Назар­ба­ев­тың құда­сы Асқар Құлы­ба­евқа тиесілі телім де ата­лар еді. Бірақ Қап­шағай жаға­ла­у­ын­дағы жер­ді одан мамыр айын­да-ақ сот шеші­мі бой­ын­ша тар­тып алды.

Дидар ҚАЙРАТ