- Әлеуметтік желілерде белгілі саясаткер Ғалымжан Жақияновқа қарсы шабуыл басталды. Әзірге бұл қиқудың түпкі мән-мақсаты мен желідегі жазғыруға кім түрткі болғаны белгісіз. Осы орайда біз төменде газет редакциясына келген хатты қаз-қалпында жариялап отырмыз.
Ғалымжан Жақияновты ғайбаттауға саясаткердің бір басылымға берген сұхбаты себеп болған екен (жолма-жол):
«Дариға Назарбаева саясатқа араласам десе, қолдау керек. Өйткені оның өзінің қылмыс жасағаны болмаса, оны неге саясатқа араластырмайды. Мүмкін, оның айтар пікірі бар шығар. Мүмкін, оның қазіргі Тоқаевтың жасап жатқан «суперпрезиденттік республиканы жалғастырамын» деген сөзіне қарсы пікірі бар шығар. Дариғаның өзі «елімізге демократия керек, елімізге парламенттік республика керек» деп ұран шығарса, оны біз неге қолдамаймыз?!
Бәрінің бір-ақ ойы бар. «Назарбаевтың дәуірі кетті. Осы адамдарды мемлекеттен шығарып тастайық, жолатпайық» деген сөз дұрыс емес. Біз жүйені өзгертеміз, бірақ өз адамдарымызды қуып салып, құртып жіберуге болмайды. Осы елдің азаматы болса, осы шаруаға араласуға құқығы бар азаматтардың бәрін араластыруымыз керек».
Әлеуметтік желіде шұрқан болып, шауып жүрген саясаткердің бұл сөзі «Ютуб» желісіндегі «Гиперборей» арнасының журналисі Әсем Жапишеваға берген сұхбатында (арнаның анонстық фотосуретін қараңыз) айтылған пікірден үзіп-жұлып алынған үзінді екен. Мен оқырмандарға осы сұхбатты бастан-аяқ мұқият көріп шығуға мынау сілтеме арқылы кеңес берер едім: https://www.youtube.com/watch?v=Xh4HpCd1TR4
Бұл жерде Ғалымжан Жақияновтың сөзінен трагедия іздеудің қажеті шамалы сияқты. Мәселе Дариға Назарбаеваның жеке басына байланысты емес. Ғалымжанның айтпағы – шын мәніндегі саяси бәсекелестікке жол ашу жайлы еді. Саясаткер Дариға Назарбаеваның кім екенін білмей отырған жоқ. Мүмкін, көбімізден жақсы біледі. Тек оны мысал ретінде көрсету арқылы халық алдында әбден сүйкімі кеткен Назарбаев отбасы мүшелерінің де дені сау демократиялық қоғамда саяси додаға қатысуға құқылы екендігін меңзеп отыр. Сұхбаттан кесіліп алынған сөзден кесапат іздеуге болмайды.
Мұнда демократиялық қоғамның қалай болу керектігі жөніндегі әліппелік сауатты тағы қайталап айтуға мәжбүр боламыз. Демократиялық қоғам – ол ең алдымен жеке тұлғаның кім болуына қарамастан, әділ саяси бәсекеде бақ сынасудан басталады. Сол себепті Дариға Назарбаева істі болып, сот ресми айып таққанға дейін Қазақстан азаматы ретінде саяси додаға қатысуға әбден құқылы. Сайлауда халық оған қалай дауыс береді – ол мүлде басқа әңгіме.
Бүгінде күллі қоғам болып, Назарбаевтың отбасы және оның айналасындағылардың 30 жыл бойы істеген іс-әрекеттеріне әділ құқықтық баға берілуін асыға күтудеміз. 30 жыл бойы ойына келгенін істеп келген отбасы мүшелері мен маңайындағылар және олигархтардың іс-әрекетінің ақ-қарасын айқындап, халық алдында есеп беру бүгінгі биліктің ойында болса, сөзбұйдаға салмай, іске кірісіп, нақты, әділ құқықтық баға берілуі шарт. Әрине, мақсатты түрде ешкімге де саяси қуғын-сүргін жасауға әсте болмайды. Өз бәсекелестерінен өш алу, қудалау, жалған қылмыстық іс ашып, түрмеге тоғыту, өлімге байлау – сол Назарбаевтың дәуірімен мәңгі келмеске кетуі керек! «Бір кездегі ұстазым еді, тағынан түсіп, орнын беріп еді» деп, аяушылық танытуға да болмайды. Тек сонда ғана Тоқаев мырзаның «Президент халық, тарих және ар-ұждан алдында жауап береді» деген сөзі біздің өмірімізде шынайы көрініс табатын болады.
Көп жағдайда билік те, халық та большевиктерден қалған тұтас қоғамды «дос пен дұшпанға» жіктейтін жаңсақ бір ұғымның жетегінде кетіп, демократиялық құндылықтардан жаза басып жатады. Назарбаевтың дәуірінде де санаға сіңген осы бір ескі сарқыншақ ұғымның елесі кезіп жүрді. Егер біз осы құндылықтармен қоғамды жікке бөлетін болсақ, демократия ешқашан орнамайды. Заң алдында барлық адамның құқығы бірдей дейтін қасиетті қағида әдірем қалады.
Рас, Назарбаевтың отбасы 30 жыл бойы қазақ қоғамын ашса – алақанында, жұмса – жұдырығында ұстап, ұлттық байлығымызды теспей сорып келді. Қоғамдағы әділетсіздік – ең алдымен адамдардың сайлау және сайлану құқығын шектеуден басталды. Назарбаев және оның төңірегіндегілер нағыз демократияның ұрлық жасауға жол бермейтіндігін жақсы түсінді. Сол себепті демократиялық құндылықтарға өлердей өшігіп, оны басып-жаншу үйреншікті жағдайға айналды.
Егер Жаңа Қазақстанда президент Тоқаевтың өзі ұран етіп жүрген әділетті қоғам орнатқымыз келсе, істі әділ сайлау, адал саяси бәсекелестікке жол ашудан бастауға тиіспіз. Бұл жерде Қазақстан азаматтарын, ол кім болса да, адал саяси және экономикалық бәсекелестіктен шеттетуге әсте болмайды. Күллі қоғамның билікке деген күдік-күмәні де осыдан басталады.
Қазір қоғамда күдік-күмән мен алаңдауға негіз боларлық жағдаяттар жетіп артылады. Айталық, бұрынғы режимнің дәуірінде ескіше басқару тәсілдеріне дағдыланған «Назарбаевтың өнімдері» билік басында әлі де тапжылмай отыр. Соған сәйкес жемқорлық та тыйылар емес. «Еститін үкімет» деп мың жерден ұрандатқынымызбен, Тоқаевтың өзін жаңсақ ойларға жетелеп, қоғамда ел президенті туралы жағымсыз пікір қалыптастыру үрдісі белең алып барады.
Әрине, суперпрезиденттік билікте бұл жағдайдан сақтана алмайсың. Бұл – биліктің ұшар басынан басқарылатын қоғамның ортақ ауруы. Ендігі үміт – парламент пен әр деңгейдегі мәслихаттардың адал сайлануы, еркін бұқаралық ақпарат құралдары және әділ сайлау жүйесі мен бәсекеге қабілетті партиялардың өмірге келуіне жол ашатын кемелді құқықтық жүйе қалыптастыру. Егер президент Тоқаевтың билігі халықтың осы қарапайым талаптарын орындауға құлық танытпаса немесе «басқарылатын демократия» дегендей ескі басқару жүйесін таңдаса, Жаңа Қазақстаннан үміт үзе беруге болады. Онда Қазақстан халқы басқа күрес жолын таңдауға мәжбүр болады. Бұл – Қаңтар қасіретінің тағы да қайталанар сәті алыс емес деген сөз. Құдай осыдан сақтасын!
Рақым АЙЫПҰЛЫ
Редакциядан: Газеттің жуықтағы нөмірлерінің бірінде елге етене танымал саясаткер Ғалымжан Жақияновтың өзі сұхбат беруге уәде етті. Онда біз қазіргі билік пен қоғамға қатысты тақырыптарды кең ауқымда талқылайтын боламыз.
