«МЕМЛЕКЕТТІК ТӨҢКЕРІС» ТУРАЛЫ МИФ

Дос КӨШІМ

• Кез кел­ген қыл­мыстық істер­дің барын­ша жыл­дам шешіліп, жау­ап­ты­лар тез ара­да жау­а­пқа тар­ты­луы – бар­лық қоғам­дағы бұл­жы­мас заң­ды­лық, талас­сыз талап болып табы­ла­ды. Тек авто­ри­тар­лық жүй­е­де елдің топа­лаңын шығарған қырғын­ды аны­қтау, жүр­гізіліп жатқан қыл­мыстық істер­дің бары­сы жөнін­де ақпа­рат беру – арнайы бел­гі­лен­ген күні ғана айты­ла­ды. 5 қаңтар­да елдің бас про­ку­ро­ры пар­ла­мент алдын­да Қаңтарға қаты­сты бер­ген есебі – осы жазыл­маған қағи­дат­тың кебі.

Қысқа­сы, билік­тің халы­ққа аны­қта­ма беруі де – мерей­той сияқты бел­гілі бір күн­ге, бұл жер­де «Қаңтар қырғы­ны­ның» бір жыл­ды­ғы­на арнайы бел­гі­лен­ген сияқты… Менің­ше, осы күн­ді бел­гіле­ген билік пар­ла­мент­те­гі тың­дау арқы­лы қазақ қоға­мы­на «біз еске алу күніне дей­ін бар­лық шын­ды­қты аштық» деп рапорт беруді мақ­сат тұтқан сияқты. Бірақ шын мәнін­де ақиқат айты­лған жоқ; «әлі аяқтал­маған тер­геу жұмыста­ры» мен халық пен қоғам­ның естуіне жат­пай­тын (!) «мем­ле­кет­тік құпия» алын­бас тас қамал­дың рөлін атқар­ды да, әр аза­мат, әрбір сая­си бағыт­тағы топ, ең басты­сы – билік пен қоғам да бір-бірінің шын­ды­ғын мой­ын­да­май­тын жеке пікір­де қал­ды. Ұсы­ны­лып оты­рған мақа­ла – менің сол тра­ге­ди­яға деген жеке пікірім.

1. Билік атыс пен жары­лы­стың ара­сын­да ең басты сұрақты ұмыт­ты­рып жібе­ру­ге күш сал­ды және ол мақ­сат­та­ры­на жет­кен де сияқты. Менің­ше, ең басты­сы – «халық көше­ге не үшін шықты?» деген сұрақ. Газ баға­сы­ның қым­бат­та­уы – себеп емес, сыл­тау ғана. Бұл – халы­қтың ашу-ыза­сын кемері­нен шығарған соңғы нүк­те. Мыл­ты­қтың оғы емес – пілтесі.

Қаңтар­дан кей­ін билік бар­лық кінәні аран­да­ту­шы­ларға, бел­гісіз (біз­дер­ге «оны Мәсі­мов біледі, бірақ оны сіз­дер­дің білу­леріңіздің қажеті жоқ» деп отыр) ұйым­да­сты­ру­шы­ларға, төң­керіс жаса­у­шы­ларға жаба оты­рып, «олар кім­дер­ді аран­дат­ты, халы­қты көше­лер мен алаң­дарға кім­дер шығар­ды?» деген сұрақты күн тәр­тібі­нен алып тастаған сияқты.

Тағы да қай­та­лай­мын: халық көше­ге өздері шықты, бірақ аран­да­ту­шы­лар мен дүр­мек­ке ерген жастар олар­дың бей­біт жиы­нын басқа жаққа бұрып, жап­пай тәр­тіп­сіздік­ке алып кет­ті. Демек, ең бірін­ші сұрақ – «Халық көше­ге неге шықты?», «Қан­дай талап­тар­мен шықты?» деген сұрақтар жау­ап­сыз қал­ды. Ең бол­ма­са, 2016 жылғы «Жер мәсе­лесі» сияқты Қоғам­дық комис­сия да құры­лған жоқ.

Айт­пақ­шы, Қаңтар күн­дері халы­қа­ра­лық ұйым­дар халы­қ­пен кез­десіп, әңгі­ме­лесіп, олар­дың талап­та­рын білу­ге тыры­су керек деп кеңес бер­ген бола­тын. Тоқа­ев мыр­за «20 мың тер­рор­шы­мен» кез­де­су ақы­лға сый­май­ды деген сияқты жау­ап бер­генін біле­міз. Ал енді адам­дар қаза болып, қырғын тоқтаған­нан кей­ін, алаңға шыққан­дар­мен, аза­мат­тық қоғам­мен, тәу­ел­сіз жур­на­ли­стер­мен ауыз тол­ты­рып айта­тын кез­де­су бол­ды ма? Ондаған қала­лар­да халы­қтың көше­ге, алаңға шығуы­ның себеп­тері ашыл­ды ма? Жоқ.

2. Қаңтар қырғы­ны – халы­қтың ашу-ыза­сы­нан туған жары­лыс па, әлде бел­гілі бір күш­тер­дің арнайы дай­ын­даған мем­ле­кет­тік төң­керісі ме деген сұрақ та өзінің жау­а­бын тапқан жоқ. Билік бұған «мем­ле­кет­тік төң­керіс» деген баға бер­се, алаңға шыққан­дар «мем­ле­кет­ті басып алу үшін шыққан жоқ­пыз, халы­қтың осы билік­тен шар­шаға­нын, бұдан кей­ін осын­дай жүй­енің бол­мауы үшін бей­біт шеру­ге шықтық» дей­ді. Билік осы он екі ай бойы халы­қтың не үшін алаңға шыққа­нын аны­қта­удың, олар­дың талап-тілек­терін, ұсы­ны­ста­ры мен рені­ш­терін тал­да­удың орны­на бар­лық күш-жігер­лерін, бар­лық мем­ле­кет­тік мүм­кін­дік­тер­ді пай­да­ла­на оты­рып, «мем­ле­кет­ті басып алу үшін арнайы дай­ын­далған төң­керістің болға­ны­на» қоғам­ды сен­діру­ге тырысуда.

Қаңтар қырғы­ны­на билік­тің беретін баға­сы анық, бірақ біз әлі күн­ге дей­ін нақты дәлел­дерін көр­ген жоқ­пыз. Билік­тің қазір­гі дәлелі – төртеу:

Террористер туралы

Бас про­ку­рор пар­ла­мент қабы­рға­сын­дағы кез­де­су­де «арнайы дай­ын­далған тер­рор­шы­лар­ды» таба алмаған соң, «тер­ро­рист» деген сөздің аны­қта­ма­сын түсін­діру­ге кірісті. Оның айтуын­ша, «Қира­тып, өрте­ген, әкім­дік­тер­ді басып алған, бар­лық әре­кеті үшін олар­ды тер­ро­ри­стік акт жаса­ды деп есеп­тей­міз және әрине, біз олар­ды тер­ро­рист деп санай­мыз».

Менің білуім­ше, тер­рор­шы – зор­лық жолын қол­да­на оты­рып, өзінің сая­си, идео­ло­ги­я­лық, діни мақ­са­ты­на жетуді көз­дей­тін адам. Ал көр­шісі­нен кек алу үшін оның маши­на­сын жағып жібер­ген ада­мға «тер­ро­рист» деген айдар тағу, тер­ро­ри­стік бап бой­ын­ша жаза­ға тар­ту – заңға да, әділ­дік­ке те жатпайды.

Айт­пақ­шы, бас про­ку­рор­дың «әртүр­лі ақпа­рат, соның ішін­де аза­мат­тар­дан шетел­дік қыл­мыс­кер­лер бар екен­ді­гі, оның ішін­де шет тіл­дер­де – қырғыз, өзбек, әртүр­лі тіл­дер­де сөй­лей­тіні айтыл­ды» деген сөзінің де қисы­ны жоқ деп біле­мін. (Бұл – цита­та. Өкініш­ке орай, қазақ тілін­де өз ойын түсінік­ті етіп жет­кі­зе алмай­тын лау­а­зым­ды тұлға­лар жет­кілік­ті – Д.К.). Бұл жер­де бас про­ку­рор мыр­за сот­тың шеші­мі шық­пай тұрып, ешкім­ді де «қыл­мыс­кер» деп ата­уға бол­май­ты­нын ұмы­тып кет­кен сияқты.

Екін­ші­ден, өзге тіл­дер­де сөй­ле­ген адам­дар­дың бар екен­ді­гі – тер­рор­шы­лар­дың сол тіл­де сөй­лей­тін мем­ле­кет­тен кел­геніне дәлел бола алмай­ты­ны анық. Ал біз­ге, пре­зи­дент­тің айтуы­на қараған­да, Қаңтар кезін­де аттан­дап жет­кіз­ген «тер­ро­ри­стер» – арнайы дай­ын­далған, шетел асып, сан түр­лі елдер­ден кел­ген, бір орта­лы­ққа бағы­нған, жос­пар­лы түр­де жұмыс істе­ген қару­лы күш бола­тын. Менің­ше, олар­ды оншақты диви­зи­ядан тұра­тын армия десе де бола­ды. (Егер Алма­ты­ның өзіне 20 000 содыр кір­се, қалған жеті қала­дағы содыр­лар­ды қосқан­да, кемі 50 000 адам бола­ры анық).

Алай­да халы­ққа ұсы­нған бұл жалған ақпа­ратт­ты дәлел­де­у­ге билік­тің де, оның идео­ло­ги­я­лық қол­ба­ла­сы – мем­ле­кет­тік БАҚ-тың да шама­сы жет­пе­ді. «Қолға түсіп» халы­қтың алды­на шыға­ры­лған, өзінің шетел­ден «жал­да­нып кел­генін мой­ын­даған жалғыз содыр» – көр­ші Қырғыз елінің аза­ма­ты, таны­мал музы­кант болып шықты. (Айта кету керек, көр­ші елдің жазы­қ­сыз аза­ма­тын ұрып-соғып, өтірік айтқы­зған тәр­тіп орган­да­ры да, бұл жалған ақпа­рат­ты теле­ар­наға бер­ген­дер де, оны халы­ққа жай­ған ТВ-арна­лар да әлі жау­ап бер­ген жоқ, әділ жаза­ла­рын алған жоқ!).

Мемлекеттік төңкеріс туралы

Менің ойым­ша, қазір­гі ашық мәлі­мет­тер­ге сүй­ен­сек, ешқан­дай мем­ле­кет­тік төң­керіс болған жоқ. Мем­ле­кет­тік билік­ті қару­мен басып алу бағы­тын­дағы ешқан­дай іс-шара­ны көр­ген жоқ­пыз. Халық билік­ке деген көзқа­ра­сын көр­сет­ті, көше­ге шықты, шеру жаса­ды, ал билік оларға қар­сы өздерінің талай сын­нан өткен тәсілін қол­дан­ды. Ол тәсіл – бей­біт шеруді, бей­біт жиын­ды тәр­тіп­сіздік пен басбұ­зар­лы­ққа, тонау мен қира­туға бағыт­тап, бұрып жібе­ру деп ата­ла­тын арнайы операция.

Айта кету керек, бұл тәсіл Жаңаө­зен­де де орын алды. Әрине, бұн­дай аран­да­ту­шы топ­тар алдын ала дай­ын­ды­қтан өте­ді, олар­дың қата­ры­на қыл­мыстық топ­тар­дың өкіл­дерін де, билік­ке қар­сы діни бағыт­тағы топ­тар­ды да қоса­ды. Арнайы дай­ын­далған топ­тар­дың бар екені анық, бірақ олар мем­ле­кет­ті басып алу үшін көше­ге шыққан жоқ, бей­біт шеруді қан­ды қырғы­нға ұла­сты­ру үшін шықты деп ойлаймын.

Олар­дың іс-қимы­лы басталған уақыт­та біздің миы­мы­здың қыр­ты­сын­дағы «тобыр пси­хо­ло­ги­я­сы» іске қосы­ла­ды да, бей­біт шеру­ге шыққан жастар­дың бір бөлі­гі «аттанға» қалай ілесіп кет­кен­дерін өздері де біл­мей қала­ды. Қаңтар­да билік тара­пы осы топ­ты «Таяу Шығы­стан, Ауған­стан­нан және Орта Азия елдері­нен кел­ген», арнайы дай­ын­ды­қтан өткен, билік­ті басып алу­ды мақ­сат еткен тер­рор­лық күш деп көр­се­ту­ге тыры­сты. «Алма­ты­ның жанын­дағы әске­ри десант­тық бөлім­де әлі де соғыс болып жатыр» деген пре­зи­дент­тің мәлім­де­месі есі­міз­де шығар.

Неге екені бел­гісіз, «билік­ті басып алып, мем­ле­кет­тік төң­керіс жаса­уды мақ­сат еткен қару­лы күш (бес-алты диви­зия) стра­те­ги­я­лық объ­ек­тілер­ді емес, үш-төрт әкім­шілік пен билік пар­ти­я­сы­ның ғима­рат­та­рын ғана «басып алды»… Осы жер­де өткен ғасыр­дың басын­да Ресей­де­гі пат­ша үкі­метін құла­ту үшін қару­лы көтеріліс­ке шыққан боль­ше­вик­тер­дің бас­шы­сы, соғыс өнері­нен хаба­ры жоқ Ленин­нің өзінің «ең басты­сы – көпір­лер­ді, вок­зал­дар, пошта мен теле­граф­ты алу қажет» дегені есі­міз­ге түседі.

Әрине, «Нұр Отан­ның» (қазір «Ама­нат» деп ата­ла­ды) халы­ққа жағым­сыз билік­ке тіке­лей қаты­сы бар екенін жоққа шыға­руға бол­май­ды, бірақ оны «стра­те­ги­я­лық объ­ект» деп ешкім­ді сен­ді­ре алмай­сыз. Ең бол­ма­са, әкім­шілік­ті басып алған­нан соң, қақ­па­ны іші­нен бекітіп, «билік ауы­спа­са, біз де бұл жер­ден кет­пей­міз» деген талап та қоймапты.

Таңқа­лар­лық тағы бір мәсе­ле – билік­ті басып алуға ниет еткен бел­гісіз күш­тер­дің сегіз қала­да қан­ды қақты­ғыс жасап, билік­тің «басты қама­лы» Аста­на­ны жай­ы­на қал­ды­рға­ны бол­ды. Жоға­ры­дағы есі­міз­ге түсір­ген Ленин марқұм­ның билік­ті алу үшін, көп ойла­нып жат­пай, билік орна­ласқан Қысқы сарай­ға шабуыл жасаға­нын біле­міз. Ал біздің «билік­ті төң­керіп таста­у­шы­лар» дүкен­дер мен дүң­гір­шік­тер­ге басып кіру­ден аса алмады.

Мәсімов пен оның орынбасарлары туралы

Енді «мем­ле­кет­ті қару­лы жол­мен басып алуға тал­пы­нған» Мәсі­мов пен ҰҚК-нің басқа да бас­шы­ла­ры­на келей­ік. Әрине, жоға­ры­дағы айты­лған «аран­да­ту­шы топ­тар­ды» дай­ын­дау да, олар­ды бей­біт шеруді басбұ­зар­лы­ққа бұрып алып кету­ге пай­да­ла­ну да осы орган­ның жұмысы екен­ді­гін­де күмән жоқ. Билік те, ҰҚК-де осы үшін халық алдын­да кінәлі. Мәсі­мов пен оның орын­ба­сар­ла­ры осы істері үшін жау­ап беру­лері керек еді. Бірақ ондай жағ­дай­да осы тәсіл­ді жақ­сы білетін және сол тәсіл­ді қол­да­нуға мүм­кін­дік бер­ген билік­тің те жау­ап­ты екен­ді­гі сөз­сіз. Сон­ды­қтан да олар «басты жауы­здың» рөліне Мәсі­мо­вті лай­ық деп тапқан сияқты.

Бірін­ші­ден, Кеңес кезеңі­нен бастап халы­қтың ми қыр­ты­сын­да «КГБ»-ның халы­ққа қар­сы жасаған сан түр­лі іс-әре­кет­тері жат­та­лып, қат­та­лып қал­ды және осы отыз жыл бойы бұл коми­тет сол бағыт­тағы жұмыста­рын жалға­сты­ру­мен болға­ны бел­гілі. Қысқа­сы, олар мем­ле­кет­тің қауіп­сізді­гі­нен бұрын, билік­тің қауіп­сізді­гін қорғаға­ны анық.

Екін­ші­ден, қаза­қтар­дың басым көп­шілі­гін­де Мәсі­мо­втің жеке басы­на нега­тив­ті көзқа­рас қалып­тасқа­ны да талас­сыз мәсе­ле. Үшін­ші­ден, бұн­дай дең­гей­де­гі «мем­ле­кет­тік төң­керісті» ұйым­да­сты­ру (Таяу Шығы­стан, Ауған­стан­нан, Орта Азия елдері­нен содыр­лар­ды алып келу, олар­ды арнайы лагерь­лер­де дай­ын­ды­қтан өткі­зу, сон­ша­ма уақыт «икс» саға­тын күту, тәр­тіп­сіздік аяқта­лар кез­де ұйым­дасқан түр­де ұшақ­пен Алма­ты­дан қашып кету, қыл­мыстық топ­тар мен ради­кал­ды діни топ­тар­ды пай­да­ла­ну, т.т.) тек осы­лар­дың қолы­нан келетіні белгілі.

Төр­тін­ші және ең басты­сы – олар­ды жау­а­пқа тар­тқан уақыт­та қоға­мға ешқан­дай дәлел, дерек ұсы­ну­дың қажеті жоқ. Бар­лы­ғы да «мем­ле­кет­тік құпия» деген сөздің таса­сын­да қала­ды… Ең қызы­ғы – егер Мәсі­мов пен оның орын­ба­сар­ла­ры­на «мем­ле­кет­ке опа­сыздық жаса­ды» деген айып тағы­лып тұр­са, демек, оның білетін бар­лық «құпия ақпа­рат­та­ры» баяғы­да-ақ басқа елдің, оны сатып алған елдің қолын­да екені анық қой.

Айт­пақ­шы, «госиз­ме­на» деген сөз ресми түр­де айтыл­ды, бірақ қай елдің пай­да­сы үшін өзінің елін сат­ты деген сұрақ жау­ап­сыз қалды. 

Кеңес Одағы кезін­де «госиз­ме­на­мен» қолға түс­кен опа­сыздар­дың қай елге жұмыс жасаға­ны ашық айты­ла­тын. (Мынау – «Аме­ри­ка­ның шпи­о­ны», ал мынау бол­са «Англи­яға жұмыс жасаған» деген сияқты). Кей­де ол ел оны мой­ын­да­май, қар­сы нота жол­дай­тын, ал біздің елі­міз халы­қа­ра­лық дең­гей­де дәлел­ді деректер жари­я­лап, қай ел үшін опа­сыздық жасалға­нын дәлел­де­у­ге тырысатын.

Менің­ше, Мәсі­мо­втың ісін­де бұл да бол­май­тын сияқты… Онсыз да пре­зи­ден­ті «мына елдер­ден содыр­лар кел­ді» деп алып, кей­ін сол елдер­ден «біздің аза­мат­тар­дың қаты­сқа­нын дәлел­деп берің­дер» деген ресми сау­алға жау­ап бере алмай оты­рған Қаза­қстан билі­гі Кәрім іні­міздің қай ел үшін «изме­наға» барға­нын айт­пай­ты­ны анық. (ҚР Қыл­мыстық кодексі. 175-бап. Мем­ле­кет­ке опа­сыздық жасау, яғни Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сы аза­ма­ты­ның қару­лы қақты­ғыс уақы­тын­да жау жағы­на өтіп кетуі­нен, сол сияқты тың­шы­лық жаса­уы­нан, мем­ле­кет­тік құпи­я­лар­ды шет мем­ле­кет­ке, халы­қа­ра­лық неме­се шетел­дік ұйы­мға, не олар­дың өкіл­деріне беруі­нен, сол сияқты Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сы­ның ұлт­тық мүд­де­леріне қар­сы бағыт­талған әре­кет­ті жүр­гізу­ге, оның өзге де көмек көр­се­туі­нен көрін­ген қасақа­на іс-әре­кет). Менің­ше, Қаза­қстан билі­гіне осы бап­тағы көр­сетіл­ген «изме­на­ның» болға­нын қоғам­ның алдын­да нақты деректер­мен дәлел­деп шығуы­на тура келеді.

«Мемлекеттік құпия» туралы

Екін­ші­ден, біз­де, жемқор­лық жай­лаған елде мем­ле­кет­тік құпия қал­ды ма екен? Егер «Қаза­қ­гейт» соты бой­ын­ша пре­зи­ден­ті­міздің (Н. Назар­ба­ев –Ред.) өзі Аме­ри­ка аза­ма­ты­ның «сый­лы­қта­рын» алып, оны­мен бар­лық ақпа­рат­пен бөлісіп оты­рға­ны аны­қтал­са, қай­дағы мем­ле­кет­тік құпиялық?!

Айт­пақ­шы, кезін­де бар­лық құпи­я­ның қожай­ы­ны болып оты­рған Ұлт­тық қауіп­сіздік коми­тетінің (ҰҚК) төраға­сы Әлнұр Мұса­ев мыр­за­ның қазір қашып, шетел­де жүр­генін ескер­сек, «мем­ле­кет­тік құпия» тура­лы сөз қозғау артық сияқты. Қысқа­сы, кеше­гі қан­ды Қаңтар­дың 1999 жылы 15 науры­зда қабыл­даған «Мем­ле­кет­тік құпия тура­лы» заңын­да көр­сетіл­ген, құпи­я­лы­ққа жата­тын «әске­ри, эко­но­ми­ка­лық, ғылы­ми-тех­ни­ка­лық, сыр­тқы эко­ни­ми­ка­лық, сыр­тқы сая­си, бар­лау және қар­сы бар­лау» мәсе­лесіне ешқан­дай қаты­сы жоқ деп ойлай­мын. Билік құпи­я­лы­қтың таса­сы­на тығы­лғы­сы келеді – олар­дың бұдан басқа ама­лы да жоқ. Сон­ды­қтан Мәсі­мов соты­ның ашық болуы неме­се бел­гілі бір оты­ры­ста­ры­на ғана шек­теу жаса­луы – аса маңы­зды қажет­тілік болып табылады.

Мем­ле­кет­тің жоға­ры лау­а­зым­ды тұлға­сы сая­си-қоғам­дық бағыт­тағы қыл­мыстық жау­а­пқа тар­ты­лған­да, сөз жоқ, соның қасын­да болған билік иелерінің де күдік­ке ілі­нері – талас­сыз мәсе­ле. Сон­ды­қтан Мәсі­мов соты­ның ашық болуы – егер олар кінәсіз бол­са, билік иелеріне қажет деп ойлай­мын. Ал сот­тың жабық жағ­дай­да өтуі – күді­гі­мізді күшей­те түседі. «Олар оның аузын жауып отыр, демек, олар­дың да қолы таза емес», неме­се «бұлар жабық сот арқы­лы қоғам­нан нені жасы­рғы­сы келеді» деген ой-пікір­лер орын ала­ды. Өкініш­ке орай, қазір жабық сот жүріп жатыр, деген­мен сот аяқталған соң, Мәсі­мо­втің жур­на­ли­стер­мен кез­де­суіне, сұх­бат беруіне толық мүм­кін­дік беріледі деп ойлаймын.

Тағы бір көңіл ауда­ра­тын мәсе­ле. Егер ҰҚК мем­ле­кет­тік төң­керіс жасап, билік­ті басып алғы­сы кел­се, менің ойым­ша, бұн­дай хаос пен бей­бе­ре­кет­сіздік­ке, қан­ды қырғы­нға бар­мас еді. Бұлар­ды «жамы­лғы мен қан­жар­дың» май­тал­ман­да­ры деп бекер айт­пай­ды. Олар – бар­лық іс-әре­кет­терінің жымын біл­дір­мей жасай­тын орган. Ал қазір­гі ғылым мен тех­ни­ка­ның мүм­кін­ді­гін ескер­сек, олар­дың қол­да­рын­да сан түр­лі қару, сан түр­лі мүм­кін­дік бар. Бір там­шы қан шығар­май-ақ мем­ле­кеті басып алып, бір сәт­те төң­керіс жасау – олар үшін аса бір қиын жұмыс емес.

Ең басты­сы – төң­кері­стен кей­ін облы­стың бас­шы­ла­ры мен мини­стр­лер­ге «сен­дер өз орын­да­ры­ң­да қала­сы­ң­дар» деуді ұмыт­па­са болға­ны. Құдай бетін аулақ қыл­сын, бірақ сон­дай төң­керіс жүзе­ге аса қал­са, Қаза­қстан­дағы әрбір облы­стың әкі­мі халық жасағын жинап, оларға қару беріп, «Кон­сти­ту­ци­я­лық тәр­тіп­ті қал­пы­на кел­тіре­міз!» деген ұран­мен Аста­наға аттан­ба­сы анық.

Назарбаевтың не соның жақындарының жасаған төңкерісі

Кей­бір сая­сат­та­ну­шы­лар­дың пікірін­ше, Қаңтар қырғы­ны­ның ұйым­да­сты­ру­шы­ла­ры – «нұрк­лан­дар» болуы мүм­кін. Бұл болжам да сын көтер­мей­ді. Бірін­ші­ден, Тоқа­ев мыр­за қаңтарға дей­ін не Назар­ба­евқа, не оның жақын­да­ры­на қырын қараған жоқ. Оли­гарх­тар­мен сөз­ге келіп, оларға қысым жасаған емес. Өзі айтқан­дай, Назар­ба­ев­тың салып бер­ген жолын жалға­сты­рып, «Назар­ба­ев моделінің» мәң­гілік үстем­дік құруы­на қыз­мет етті. Осын­дай пре­зи­дент­ті «төң­керіп тастау» Назар­ба­евқа не оның қасын­дағы­ларға не береді? Қажеті қанша?

Егер қыл­мыс жасалған­да, «бұл қыл­мыс кім­ге тиім­ді» деген сұрақ туа­ты­нын есі­міз­ге алсақ, Тоқа­ев­ты тақтан тай­ды­ру­дың «нұрк­лан­дар» үшін ешқан­дай қажет­ті­гі жоғын еріксіз мой­ын­дай­мыз. Менің ойым­ша, мәде­ни­ет­ті, аза­мат­ты­ғы бар Қасым-Жомарт аға­мыз өзін осын­дай дең­гей­ге жеткіз­ген Нұр­сұл­тан аға­мы­зға қар­сы шығып, жақ­сы­лы­ққа – жаман­дық жаса­май­ды. Ондай екі­жүзділік­ке ешқа­шан бармайды.