- Исатайдан айырылып, аңырап қалған сыңармын…
Махамбет
- «ДАТ» газетінде жұмыс істеген жылдары «әкеміз бен анамыздай» болған Ермұрат аға мен Бақытгүл апайымызға амандасып қайту – талайдан бері ойда жүрген. Бұл ниетімізді білген Ермұрат аға: «Бақыт апайларыңа да айтып қойыңдар, етін асып, күтіп алады» деген-ді. Әне-міне деп жүріп, уақыт өтті. Енді, міне, 15 қазанда туған күніне барамыз деп жүргенде, амал не, Бақытгүл апаймен амандасуға да, құттықтауға да емес – қоштасуға барып қайттық.
Бүгінде әмбеге аян, «Дат» газеті еліміздің қоғамдық-саяси өміріндегі ең өткір деген мәселелерді ұлттық деңгейге көтерді. Талай ащы шындықтың ашылуына бірден-бір үлес қосты. Осы «Дат» газеті маған – ыстық ұя. Мұнда біраз жылғы журналистік қалыптасу кезеңім өтті…
Әсілінде, «Дат» газеті сөз болса, Ермұрат Бапи мен Бақытгүл Мәкімбайдың есімі қатар аталатыны рас. Өйткені «Даттың» негізін қалап, 23 жыл иық тіресе бірге қызмет атқарған әріптестер ілуде біреу ғана шығар.
Жұмыс сұрап оқтын-оқтын журналистер келетін. Ермұрат аға журналистердің толық екенін айтқанда: «Маған жалақы керек емес – «Бапидың школасы» керек, жұмысқа алыңызшы» деп, қиылып тұратынын өз көзімізбен көрдік. Әлбетте, мұнда кез келген журналист қабылдана бермейді және келуге батылы жеткендердің көпшілігі кейіннен «тыныш жер» іздеп кетіп қалады. Осындай газетте журналист болғаныма мақтанамын!
Иә, газетте жүріп, қазақтың «елім» деген тау-тау тұлғаларының көзін көрдік. Сұхбаттастық. Аудиториямыз кеңейді. Өреміз өсті. Журналистік салада тәжірибе жинадық. Әрине, қазақ қоғамы пайым-парасатымен айналасына шуақ шашып, көпке шарапатын тигізген тұлғалы азаматтарға кенде емес қой. Осы орайда ел мүддесі үшін аянбай еңбек еткен Ермұрат аға мен Бақытгүл апайдың ығында жүріп, қаламымыз ұшталды, қайралдық. Жазу-сызуды түзедік. Дос таптық. Өстік.
Десе де, атынан ат үркетін газеттің бетіне шықпақ түгілі, оны сатып алудан қорқатындар да, тығылып оқитындар да көп. Сәйкесінше, сұхбаттасуға келісіп алып, жеме-жемге келгенде қашып кететін талай зиялыны да көрдік.
Сонда аты дардай ағалар айнала қашатын «Дат» бізге қалайша «ыстық ұя» дерсіз, бәлкім?! Билікпен текетіресте елдік мүддені ту еткен Ермұрат Бапи мен Бақытгүл Мәкімбайды жақыннан танысаңыз – оны түсінер едіңіз. Олар аттары қандай дүркіреген журналист болса, адамдық парқын сондай биік ұстаған парасат иелері. Олар танымал газет шығаратынын сылтау етіп, кез келген жерде көкірек кермейді. Бір мәселені шешу үшін, екіншіні жаншып басу – оларға жат. Біреуге зиян келтіру деген нәрседен – ада.
Міне, біз танитын Ермұрат аға мен Бақытгүл апайдың осы бір болмыстары менмұндалап тұратын. Олардың рухани сыйластығына «Даттың» ішкі «кухнясында» жүріп, талай рет куә болдық. Сырттан келгенде «Баха! Бахалөк!» деп жарқырай кіретін Ермұрат ағасы мен «Ау, Ереке!» деп орнынан апыл-ғұпыл тұра сап, алдынан шығатын қарындастың сүйкімді көрінісі – бүгінде өткен шақтың еншісінде.
Расында, уақыт деген керуен көші алға қарай жылжыған сайын, жақсы адамның аты да, істеген ісі де ел жадында қала береді. Асқар таудай биіктей береді. Уақыт озған сайын дараланады. Тұлғаланады.
Газет оқудан қол үзбеген жұртшылық осы орайда Бақытгүл Мәкімбайдың өз кәсібіне адал, батыл, принципті журналист болғанын білсе керек. Заты нәзік болса да, Ер-ағасының жанында ерлерше қасқайып еңбек еткен қайсарлығы өз алдына. Ал мен Бақытгүл апайдың дара журналистігінен бөлек, оның әйелдік жан-дүниесіне, адамдық болмысына үңілгім келеді.
«Дат» редакциясына алғаш келгенімде, Бақытгүл апай қарсы алды. Сырт қарағанда адамды ықтырып тұратын мысы бар кісі екен. Қатал. Өзін салқынқанды ұстайды. Көп сөзге жоқ. Терең ойлы. Сәл қысыңқылау жанары – өткір. Тіке қарап көп тұра алмайсың.
– Сәлеметсіз бе, жұмысқа тұру жөнінде телефонмен хабарласқан едім!..
– А-а, жақсы, сұлу қыз, мында отыра ғой, қазір бастықты шақырайын. – Алғашында қатал көрінген Бақыт апайдың бір ауыз сөзінен әп-сәтте жылулық есіп шыға келді.
Жұмысқа қабылдандым. Сөйтіп Бақытгүл апайды жақыннан тани бастадым. Өзім де ашық мінезді болған соң, адамдармен тіл табысуда жатырқап тұрмаймын. «Бақыт апайлап» жүріп, алғашында сырты суық көрінген апайымның көңіл сарайы жаздай жарқыраған, тұңғиық сырлы жан екенін көрдім. Ерлерше атқа қонған, қаталдығы басым қайсар журналистің жүрегі нәп-нәзік екен. Ол маған ата-анасына деген перзенттік махаббаты қанбаған кішкентай қыз сияқты көрінді. Ол – өмірден ерте кеткен үш ағасына деген сағынышын мәпелеген аяулы қарындас екенін білдім. Ол – Мәкімбай әулетінің жалғыз қалған тұяғы ретінде ағаларынан қалған кейінгі бауыр-сіңлілеріне аяулы әпке бола білген қамқоршы еді.
Бақытгүл апай газетке кейін келген жастарды «маңқа» дейтін. Басында біртүрлі ерсі көрінетін. Қабылдай алмай, іштей налып та жүрдім. Сөйтсем, «маңқаның» астарында «кішілерсіңдер, баласыңдар» деген мән жатады екен. Бақытгүл туып-өскен шығыс жақта «маңқа» деген сөз іштартудың белгісі екенін білген соң, апайымның сол сөзі майдай жағып, еркелеп те алатынбыз.
Жұмысқа енді тұрған алғашқы күндердің бірінде түскі асқа барайын деп қамданып жатқаным сол еді, Бақытгүл апай: «Ардашка, біз тамақты осында – редакцияда ішеміз, Ерекеңнен ұят болады, ешқайда барма, тамақ пісіп тұр» деді. Бақытгүл апайдың сөзі – заң. Сол күннен бастап мен Бақан апайыммен бірге жүріп, түскі астың қамын жасауды үйрендім.
Редакциядағы түскі ас біз үшін қарын тойдырудың қамы ғана емес еді. Ас үстінде Ер-ағамыз елде, қоғамда болып жатқан соңғы жағдайлардың мән-жайын айтып, бізге журналистік бағыт-бағдар айтады; ал Бақан апайымыз кезекті нөмірге берілетін сұхбатта қоғам мәселесін қамтуға қажет сұрақтардың сұлбасын сызып береді; біз – «маңқалар» өз ой-пікірімізді ортаға саламыз. Сонда газеттің бір басшысы бола тұрып, Бақытгүл апайымыз бәрімізге шәйін құйып, түскі астың сәнін келтіріп отыратын…
Айтпақшы, бірде жұмысқа ертелеу келдім. Редакция ішінде жаңа пісіп жатқан еттің исі мұрын жарады. Ешкім жоқ. «Бақыт апай?!» деймін. Ешкім жоқ. Тамақты кім пісіріп жатыр? Сөйтсем, үнемі таңертең ерте келіп, қазанға ас салып кетеді екен. Өзі кезекті бір «прессухаға» кетіпті. «Не деген қамқоршы едіңіз, қайран әпкем!».
Ермұрат ағайдың редакциядағы кейбір ашуы найзағай. Жұмыс бабында әлдебір мәселеге көңілі толмаса, бұрқ-сарқ қайнап кететін. Әсіресе нөмірге кететін материал кешіктіріліп жатса. Сондай кездерде Бақытгүл апай «апатты жағдайды» сабасына түсіретін. Ашуланып, ескертпелерін айтып жатқан Ермұрат ағаның сөзіне май құймайтын. Газеттің басшысы ретінде құйса да болар еді. Бірақ, керісінше, аға-бастығымыз айтарын айтып, кабинетіне кеткенше үндемейтін. Сосын Бақытгүл апай: «Ерекең қазір басылады, қаншама ашуланса, соншама тез басылып, күндей жарқырай салады!» – дейтін. Дейтін де: «Әй, маңқалар, тездетіп өткізіңдер, әйтпесе таңға дейін жүреміз! Әне, бет қаттаушы Кенже ағаларың да күтіп отыр» деп, сөзінің соңын жуып-шайып отыратын.
Бақытгүл апайдың саяси сауаттылығына таңданатынмын. Қоғамда болып жатқан оқиғаларға биіктен қарайтын. Сонда да кеудемсоқтығы жоқ еді. Басшы болып, мен жазған дүниелерге қатысты зіл айтпапты. Тек бағыттап отыратын. Сұхбатқа пайдалануға керек болады деп, «Жұлдыздар отбасы» мен «Сырласу» журналын әкеліп, алдыма жайып қоятын. «Бұлардың мынау журналдарда не дегенін біле жүр. Ал бізге басқаша «сайратуға» тырыс, өздерінің әнін тыңдайтын әлеуметке араша түсер сөз айттыр!» деп, тапсырма беретін.
Бірде үйіне шақырды. Бардық. Әлемнің әр жерінен әкелген ескерткіш кәделерін тізіп қойыпты. «Датқа» келгелі «ұрып кеткен», «соғып кеткен» кездердегі суреттер өз алдына бір галерея екен. Бәрін көрсетті. Әйелдік әдемі сырлар шертісіп, таңға дейін әңгімелестік. Жеке өміріндегі түрлі жағдайларын айтты. Расында, адам баласы жан сырын кез келген адамға ақтара бермейді. Үйіне де кез келгенді шақырмас. Сонда кіші болсам да, өрелі әңгімелеріне ортақ еткен апайымның жаны қарапайым, жүрегі жап-жас ару екенін біліп қайттым. Ал бауырларына деген сағынышты Ермұрат ағайға құрмет көрсету арқылы, сол кісінің бабын табу арқылы толтырғысы келетіндей болып тұратын. Соған орай Ермұрат ағай да «Бахалөк» деп еркелетіп, тау тұлғалы ағасындай бола білді.
Иә, әр екі сөзінің бірінде «бағың жансын», «аман бол» деген жұп тілекті қоса айтатын Бақытгүл Мәкімбай адами құнды қасиеттерімен де биік болды. Ол жеке басының мүддесінен гөрі, елінің еркіндігін, жарқын болашағын бірінші кезекке қойды. Ол – мемлекетшіл тұлға еді. Ол – бойындағы ерен еңбекқорлығымен журналистік парызын абыройлы атқарды. Ол – өз ісіне адалдығымен, жұртына жасаған жақсылығымен даралана білді. Бақытгүл апайымның журналистикадағы тұлғалық бейнесі кейінгі журналистерге, тіпті оны таныған кез келген әріптеске үлгі боларлық дер едім.
Қайран Бақытгүл апайым! Қазақтың мықты журналисі! Елінің аяулы жанашыры! «Даттың» әні мен сәні! Бақұл болыңыз! Алла алдыңыздан жарылқасын!
Ардақ ИМАНБЕКҚЫЗЫ, «ДАТ» газетінің бұрынғы тілшісі
Dongelek Ystel Азаматтық Қоғам Коалициясының атынан белгілі журналист, еліне адал азамат, даңқты журналист
БАҚЫТГҮЛ МӘКІМБАЙДЫҢ
мезгілсіз қайтыс болуына байланысты туған-туыстарына, «ДАТ» оппозициялық газетінің ұжымына, газеттің бас редакторы Ермұрат Бапиға, барша журналистер қауымының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.
Мың дегенім астамшылық болар, бірақ қазақ пен қоғам үшін жүз еркекке татитын еңбек қылған, батылдығы бекем болған БАҚЫТГҮЛ қарындасымның қазасына қатты қамықтым. «ДАТ» газетінің редакциясына кіріп барған адамды ақжарқын көңілімен қарсы алып, келушінің мұң-мұқтажын мұқият тыңдайтын, қоғамға қажеттісін газет бетіне шығаруға жанталасатын нағыз журналист еді. Амал нешік?! Алдынан жарылқасын! Иманы салауат болсын!
Сайлау ЛЕПЕСОВ, желтоқсаншы
