неге

ҚАРСЫ ШЫҚТЫМ...

(Жалға­сы. Басы газет­тің өткен санында)

– Сол Тёге («КРАМДС» кор­по­ра­ци­я­сы­ның пре­зи­ден­ті – «ДАТ-ОП») бай­ла­ны­сты… Сіз ана жыл­да­ры Тёнің үйін тар­тып алып, көп бала­лы отба­сы­ла­ры­на бер­діңіз емес пе?

– Иә, Тёден тар­тып алға­ным рас. Ол кез­де сол жаңа үйдің Тёнікі екенін және оның сон­дай құдірет­ке ие адам екенін мен қай­дан білейін?..

– Сон­да біл­дей бір Алма­ты сияқты аста­на­лық қала­ны басқа­рып оты­рып, біл­мей қалға­ны­ңыз қызық екен, ол сөзіңіз­ге кім сенеді?

– Олар бар­лы­ғын құпия жаса­ды ғой. Тёні білетінім – ол онда Мем­ле­кет­тік жос­пар­лау коми­тетін­де бас маман ба, басқар­ма басты­ғы­ның орын­ба­са­ры ма, әйте­уір біреу болып қыз­мет істеп жүр­гені­нен аздап хабар­дар бола­ты­н­мын. Жаңа үйді көп бала­лы отба­сы­на беру­ге және сол кез­де билік басы­на: Жабағин, Ақтө­бе­ден – Құл­ма­ха­нов, Кула­гин, Дүй­се­нов деген біреу, әйте­уір көп­теп келе бастаған сон­дай лау­а­зым­ды адам­дарға да үй керек бол­ды. Солар­дың бар­лы­ғы үйсіз жүр­ген. «Ақсай» жақтан басқа жер­де үйім жоқ» деп олар­дың алдын­да біраз кер­гі­генім де бар.

Содан Нұре­кең айт­ты: «Мына «Самал­да» салы­нып жатқан үйлер­дің бірін неге соларға бер­мей­сің?» – деп. Қала­ның қожай­ы­ны – мен­мін. Содан салы­нып жатқан үйлер­ді ара­лап, бір үйдің қасы­на келіп: «Осы үйді ала­мын» дедім. Сөйт­сем, министр Бек­бо­ла­тов деген: «Зәке, бұл үйді ала алмай­сың» дей­ді. «Неге ала алмай­мын? Осы үйдің қасы­нан дәл осын­дай үй салуға жер бере­мін. Тура осын­дай үйді көп бол­са үш-төрт айда салып бітіресің» дедім. Тё ана­дай жер­де темекі тар­тып тұрған. Оған да соны түсін­дір­дім. Сөйт­сем, Тё маған: «Пошел на …» дейді…

– Тура тамам жұрт­тың алдын­да айы­лын жима­стан сіз­ге сөй деді ме?

– Иә, айна-қатесіз. Мен тұр­мын, Бек­бо­ла­тов тұр, қала­ның сәу­лет­шісі тұр, құры­лы­стың басты­ғы тұр, менің орын­ба­са­рым тұр. Жиы­ны он шақты адам.

– Анау сізді оры­стың семіз боқты­ғы­мен келістіріп тұрып боқта­ды. Алма­ты сияқты аста­на­лық қала­ның бас­шы­сысыз. Сон­да үн-түн­сіз қарап тұра бер­діңіз бе?

– Мен не дей­мін енді… Оған: «Тап сенің әкеңнің аузы… иттің етін жеген ит, не оттап тұр­сың! Сен қашан­нан бері қалаға қожай­ын болған­сың?! Әлі шын­ды­қты тек­се­ре­міз!» – дедім.

Бұл – мен үшін ана Тё тара­пы­нан көр­сетіл­ген нағыз дөрекілік­тің шек­тен асқан түрі еді. Содан кей­ін оны­мен еке­уміздің ара­мы­зда айқас бастал­ды да кет­ті. Бір жағы­нан анаған болы­сып, шәуіл­деп, «Кара­ван» газеті шықты дер­сің! Құдай сақ­та­сын, маған жан-жақтан шабуыл бастал­ды да кетті!

Мәсе­лен, Тере­щен­ко маған: «Пәлен дүкен­ді – пәлен­ге, түген­ді – түген­ге бер!» деген сияқты бұй­рық бере бастады.

– Жалғыз Алма­ты қала­сын ғана емес, бар­ша Қаза­қстан­ның жылы-жұм­сағын талан-тара­жға салу – тура сол кез­де бастал­ды емес пе?

– Иә, тура Тере­щен­ко­ның кезін­де бастал­ды. Алма­ты қала­сы бой­ын­ша бөлісті неге Тере­щен­ко шешуі керек? Мен оның айтқан­да­рын жүре тың­да­уға тырыстым.

Бір күні маған Болат Әбі­лов, Мұх­тар Әбі­ля­зов, Нұр­лан Смағұ­лов, Еркін Қали­ев­ті әкесі Жекен Қали­ев алып кел­ді. Сол жігіт­тер маған келіп: «Қаза­қстан­ның қазір­гі нарық эко­но­ми­ка­сы мен сая­са­ты­на атса­лы­сқы­мыз келеді. Біз аяғы­мы­здан қаз тұрып кет­сек, елі­міз эко­но­ми­ка­сы­на да жаман бол­май­ды» деді. Мен: «Ондай бол­са, жігіт­тер, несіне аяна­мыз, алы­ң­дар, мә, міне­ки» деп, қала­дағы ең үлкен екі-үш дүкен­ді оларға тегін беріп жібер­дім. Бұры­нғы Ленин даңғы­лы­ның бой­ын­дағы екі-үш дүкен­ді «Аста­на-мотор­стағы» Нұр­лан Смағұ­ло­вқа, «Сто­лич­ный» гастро­но­мы мен Гоголь – Сей­фул­лин даңғы­лы­ның бой­ын­дағы «Спорт тау­ар­ла­ры» дүкенін және бір пави­льон мен Халық Абдол­ла­ев басқа­ра­тын Аза­мат­тық қорға­ныс үйін Болат Әбі­лов­ке, сон­дай-сон­дай өзі­міздің жігіт­тер­ге: «Бәрібір біре­улер ала­ды екен, сен­дер­ге неге алмасқа, мә, алы­ң­дар!» – деп бөліп-бөліп бердім.

– Сіздің мына батыл әре­кет­теріңіз­ге Тере­щен­ко тып-тыныш қарап оты­ра бер­ді ме? Аны­ғын айтқан­да бұл өзім­шіл­ді­гіңіз үшін Тере­щен­ко сіз­ге не істеді?

– Не істе­уші еді? Тере­щен­ко маған жау болып шыға кел­ді. Ол Назар­ба­ев пен ара­мы­зға от сал­ды. Мен қыз­мет­тен кет­тім. Кей­ін депу­тат бол­дым. Назар­ба­ев Квят­ков­ский­дің ары­зын желеу қылып, 1995 жылы 7 наурыз – дема­лыс күні сол пар­ла­мент­ті қуып жібер­ді. Мен ол кез­де Жам­был қала­сын­да жүр­ген­мін. Иә, сол кез­де Қажы­гел­дин Тере­щен­ко­ның несие таратқан­да­рын, өйт­кені мен бүйт­кен­дерін жылы жауып қой­ғы­сы кел­ді. Сол тұста мен мықтап ойла­на бастадым.

«Ойпыр-ай, бұл не деген сұм­дық? Қаза­қтың дүни­есі неге көрін­ген­нің қолын­да кетуі керек? Бүкіл Қаза­қстан­ның ауыр және жеңіл өнер­кәсібін, тамақ өнер­кәсібін, жер­гілік­ті тұты­ну өнім­дерін шыға­ра­тын өнер­кәсіп­терін ай мен күн­нің ама­нын­да неге талан-тара­жға сала­мыз?» деген ойға қал­дым. Естеріңіз­де бол­са, 1996 жыл­да­ры жарық көр­ген «Не толь­ко о себе» деген кіта­бым­да, содан кей­ін 2004 жыл­дың 11 науры­зын­да жари­я­ланған «Как нас теперь назы­вать?» деген мақа­лам­да осы­ның бар­лы­ғын егжей-тег­жей­лі баян­да­дым. 1997 жылы Құр­бан айт­та бір қажы кісі Назар­ба­ев еке­умізді «тату­лас­сын» деген ниет­пен дәм­ге шақыр­ды. Мен сон­да Назар­ба­евқа біраз нәр­сені айттым.

– Сол жолы халы­қтың жаны­на батып жүр­ген мәсе­ле­лер­ді тура Назар­ба­ев­тың өзіне қалай айт­ты­ңыз? «Арты қалай болып кетер екен?» деп жүрексін­ген жоқ­сыз ба?

– Мен сол жолы Назар­ба­евқа: «Бұлар қаза­қтан ала­тын­да­ры­ның бар­лы­ғын енді алып біт­кен шығар. Қазақ халқы­на бер­ген уәдеңізді орын­даңыз» дедім. Сол тұста, 1997 жылы мамыр айын­да Тере­щен­ко мен Қажы­гел­дин­нің үсті­нен про­ку­ра­ту­раға арыз жазып, қыл­мыстық іс қозғалт­тым. Сол ары­з­бен қоса, олар­дың нені сатып, нені қой­ған­да­рын дәлел­дей­тін бұл­тарт­пас құжат­тар­ды қоса жол­дағам. Олар мені қол­ма-қол «КНБ»-ға бер­ді. ҰҚК мені шақы­рып алды. Мен бәрін дәлел­деп, кани­кулға барып қай­тып кел­сем, олар ол істі тоқта­тып тастаған екен. «Нұрқа­ді­ло­втың өзін сот­та­тай­ық деп едік, жұрт­ты өзінің пат­ри­от­ты­ғы­мен тар­тып алған соң, істі тоқтат­тық» деп, ана­лар өзін­ше бір­деңе деп, газет­те жаз­ды. Менің оған жыным келді.

Содан кей­ін 1997 жыл­дың қыр­күй­ек айын­да пар­ла­мент­тің бірін­ші оты­ры­сын­да мен Қажы­гел­дин­нің Шым­кент мұнай өңдеу кәсі­пор­нын біре­улер­ге сатып жібер­гені үшін быт-шытын шығар­дым. 45 млн дол­лар кіріс беретін кәсі­по­рын­ды неге «Қаз­ком­мерц­банк­тен» алы­нған сон­ша көлем­де­гі қар­жы­ға беруі керек? Сөй­тіп, оны сатып алған өзі­міздің жігіт тағы да 45 млн дол­лар­ды оған қоса ием­деніп кетеді…

– Зәке, сөзіңіз аузы­ңы­зда. Сол Шым­кенттің мұнай өңдеу кәсі­пор­нын жаңағы­дай мол қосым­ша табыспен тегін алған адам­ның аты-жөнін осы ара­да біздің қалың оқыр­ма­ны­мы­зға ашып айтып берер ме едіңіз?

– Оны алған жігіт­тің аты-жөні бел­гілі ғой… Ол – президент.

– Сіз осы­ның бәрін бір ғана Әке­жан­нан көр­діңіз емес пе?

– Кей­ін­ге дей­ін мен осы­ның бәрін бүл­діріп жүр­ген бір ғана Әке­жан деп ойлап жүр­дім. Өйт­кені қол қой­ған Әке­жан болып шықты ғой. Шама­сы, оған зор­лап қол қой­ды­рған сияқты. Әке­жан егер айта­тын бол­са, бұдан басқа да толып жатқан құпи­я­лар бар. Бірақ Әке­жан­ның өзі айт­пай жүр ғой…

Осы әңгі­менің бар­лы­ғы қалай өршіді десең, 1999 жылғы сай­лау уақы­тын айтар едім. 1998 жылғы жағ­дай­ды Ғалым­жан өзінің кіта­бын­да жаз­ды: «Назар­ба­ев бан­кет жаса­ды, бәрі­міз оған ант бер­дік» деп. Расын­да ол бан­кет­ті жасаған – мен. Меде­у­ге бара жатқан­дағы жол­да «Самал» деген ресто­ран бар. Сол жер­ге бар­лық әкім­дер­ді шақыр­дық, Назар­ба­ев әйелі­мен, біз Мақ­пал еке­уміз. Мен тама­да бол­дым. Сол жер­де Назар­ба­ев сай­ла­удың өзі ойлаған­дай өтуі үшін бар­лы­ғын «соц­со­рев­но­ва­ни­е­ге» шақырды.

Жұрт 1999 жылғы пре­зи­дент­тік сай­лау дұрыс өтпе­ді дей­ді. Әрине, анау-мынау болған шығар, бірақ мынау 2004 жылғы соңғы сай­ла­удай сұм­дық масқа­ра болған жоқ! Ал пре­зи­дент­тік сай­ла­уда ешқан­дай тәр­тіп бұзу­шы­лық бол­маған. Бұл – менің шыным.

– Сіздің айтқа­ны­ңы­зға сенетін бол­сақ, сол пре­зи­дент­тік сай­ла­уда бүкіл Қаза­қстан­ның халқы бір ғана Назар­ба­евқа қол­дау көр­сетіп, сенім артып, өз дауы­ста­рын бір кісі­дей бер­ген болып шықты ғой?

– Иә. Ол кез­де жұрт­шы­лы­қтың алдын­да біз сияқты әкім­дер­дің зор беделі бол­ды. Халы­қтың жағ­дайы да қазір­гі­ден тәуір еді. Мыса­лы, мына ден­са­улық сақтау жөні­нен, оқу-ағар­ту жұмысы жағы­нан біз кәп-кәдім­гі­дей ілгері бола­тын­быз. Тек сол жылы ғана. Қарап отыр­саң, содан бері ара­да небәрі 5‑ақ жыл өтіп­ті. Соңғы 4–5 жыл­дың ішін­де істел­ген сұм­дық – ана жыл­дар­дағы сұм­ды­қтар­дан 20 есе асып түседі! Қазір бәрі беті­мен кет­ті және беті­мен жібер­ді. Ол кез­де сотың да, про­ку­ро­рың да, мили­ци­яң да ондай бол­май­тын, оларға бір­деңе деп айтуға, түсін­діру­ге бола­тын… Қазір бәрі беті­мен кет­ті ғой…

– Қазір­гі таң­да Назар­ба­ев мем­ле­кет­ті өзі басқа­рып отыр ма? Жоқ әлде сырт­тан ел біле бер­мей­тін көлең­ке­де­гі «үшін­ші күш» басқа­рып отыр ма?

– Мен айтай­ын, мем­ле­кет­ті басқа­рып оты­рған кісінің ісі мұн­дай бол­май­ды. Бұл – менің түсіні­гім­ше. Мәсе­лен, айы­на бір жинап алып неме­се тоқ­са­ны­на бір жинап алып: «Ей, сен­дер­дің мына­ла­рың не? Шет­терің­нен түр­ме­ге апа­ра­мын!» неме­се: «Сен­дер­дің былы­қта­ры­ң­ның бар­лы­ғын біле­мін!» деп, тағы да медик­тер­дің бар­лы­ғын жинап алып: «Сен­дер адам­дар­ды дұрыс емде­мей­ді екен­сің­дер. Былай емдеу керек… Кітап­та­рың дұрыс емес екен, былай шыға­ру керек» деген оның сөз­дерін – есі дұрыс адам­ның сөзі деу­ге бола ма?

Ұза­қ­бай Қара­ма­нов (пре­мьер-министр – «ДАТ-ОП») қалқай­ып оты­рып, кетіп қал­ды, одан кей­ін Сер­гей Тере­щен­ко кел­ді. Тере­щен­ко­ны былы­ққа батыр­ды. Бас кезін­де Тере­щен­ко­ның ондай ойы да болған жоқ шығар… Ондай жаса­уға рұқ­сат бер­ген Назар­ба­ев­тың өзі ғой. Мыса­лы, Тере­щен­ко келіп оған: «Сіз­ге пәлен­ше көлем­де­гі пай­да түседі» дей­ді. Содан ол (Назар­ба­ев) өзі де былы­қты және бәрін былы­қтыр­ды. Әке­жан Қажы­гел­дин­ді де сол (Назар­ба­ев) былы­қтыр­ды. Нұр­лан Балғым­ба­ев­ты да сол былы­қтыр­ды. Содан кей­ін мен «осы­ны тағай­ын­даған дұрыс бола­ды» деп айтып жүріп, Тоқа­ев­ты пре­мьер-мини­стр­лік­ке тағай­ын­дат­тым. Тоқа­ев­тың әйелі орыс болған­нан кей­ін бе, анау айтқан­дай, көп бай­лы­ққа бара қой­ма­ды. Ол көн­бе­ген соң, Назар­ба­ев қораға Иманға­ли­ды енгізіп жібер­ді. Одан кей­ін мына Дани­ал­ды әкел­ді… Сон­ша­лы­қты пре­мьер-мини­стр­лер­ді былы­қты­рып оты­рып, соны біл­мей­тін­дей, ол қан­дай мем­ле­кет бас­шы­сы деп ойлай­сың?! Егер сенің қол асты­ң­да істей­тін адам­дар ары­нан айы­ры­лып жатса…

Мыса­лы, Тоқа­ев­тан басқа­сы­ның бар­лы­ғы да бел­гілі… «Отан» пар­ти­я­сы төраға­сы­ның орын­ба­са­ры, «глав­ный бух­гал­тер» болып істе­ген Алек­сандр Пав­лов деген аза­мат бар. Ол әкеңнің… билік­тің «глав­ный бух­гал­тері». Ол нағыз қудың – қуы, сұм­ның – сұмы! Солар­дың бар­лы­ғын шаты­сты­рып, ымын-жымын біл­дір­мей жүр­ген Пав­лов. Сен­дер сол Пав­лов тура­лы жазу­ла­рың керек!

– Өз басым Пав­ло­втың сон­дай әбден былы­ққан, қу адам екенін тек сіздің аузы­ңы­здан ғана бірін­ші рет естіп отырмын.

– Міне, көр­мей­сің бе, мыса­лы, сен дирек­тор бол­саң, не істер едің?

– Иә, соны­мен билік­тің «бас бух­гал­тері» Пав­лов бол­ды ғой?

– Мыса­лы, сен дирек­тор­сың, сенің бух­гал­терің бола­ды, онсыз сен банк­ке ешқан­дай құжа­ты­ң­ды өткі­зе алмай­сың. Полу­ча­ет­ся, что так – ол Назар­ба­ев­тың бас бух­гал­тері, ол қулы­қтың, сұм­ды­қтың бәрін біледі.

– Сон­да Пав­ло­втың да көп­тен бері дүниені шула­тып жүр­ген атақты «Қаза­қ­гейт­ке» қаты­сы бар болып шыққа­ны ғой?

– Есте­ствен­но! Бар­лық құжат Қар­жы мини­стр­лі­гі арқы­лы өте­ді. Оған бюд­жет­тің қар­жы­сын, ана­ны, мына­ны құй дей­ді… Мұның бар­лы­ғы да Пав­ло­втың есебін­сіз жүзе­ге аспай­ды. Соның бәрін жымқы­рып оты­рған тек Пав­лов қана…

– Қазір Назар­ба­ев­тың шетел­дер­де­гі есеп­шот­та­рын­да тығы­лған қар­жы­сы­ның көле­мін әркім әрқа­лай айта­ды. Сіздің есебіңіз­ше, сол ұрланған қар­жы­ның көле­мі қан­ша мил­ли­ард дол­лар екен?

– Оның бар­лы­ғы 40 млрд па, 80 млрд па – түп­тің-түбін­де шын­дық ашы­лып, бетіне қалқып шыға­ды ғой. Бәрі шық­па­са да, көбі шыға­ды. Мәсе­ле онда емес. Мен жаңа ең басты мәсе­лем­ді айт­тым ғой… Ол қар­жы­лар – тек қана банк­тер­де жатқан­да­ры ғана, ал олар­дың жұм­салға­ны, шашқа­ны қан­ша? Аннан үй алды, мын­нан үй алды, анда вил­ла сал­ды, ары жүреді, бері жүреді, анаған пара береді, мына­ны сатып ала­ды, анаған үйт­ті, мынаған бүйт­ті, сон­ша­лы­қты көп ақша жел­ге шашы­лған шығар, оны қай­дан білесің?!

– Назар­ба­ев­тың мына мол­шы­лық заман­да сон­ша­лы­қты той­май­тын­дай, жемқор­лы­ққа бара­тын­дай басы­на не күн туып отыр дейсіз?

– «Алтын Анти­ло­па» деген мульт­фильм­ді көріп пе едің? Сон­да: «Саған мына алтын көп­тік етпей ме?» деген­де, анау: «Алтын ешқа­шан да көп­тік қыл­май­ды» дейді.

– Сон­да Назар­ба­ев ештеңе оқы­май­ды ма? Тарих­та небір хандар, шах­тар, пат­ша­лар бол­ды. Солар­дың бір­де-бірі жинаған бай­лы­қта­рын ана жаққа өздері­мен бір­ге көр­ге алып кете алмаға­нын көзі ашық адам­дар­дың бар­лы­ғы жақ­сы біледі. Осы бір ащы да бол­са қара­пай­ым, әмбе­ге ұғы­ны­қты шын­ды­қты ол адам­ның біл­ме­уі қалай?

– Сол билік басын­да оты­рған­дар­дың әрқай­сысы өздері өмір сүр­ген кез­де: «Мен­де ондай қателік бол­май­ды» деп есептейді.

– Олар­дың көз­дері ештеңені де көр­мей­тін­дей, билік­тен баста­ры айна­лып, дүние тұман­да­нып кете ме? Оңа­ша қалған­да бір Жара­ту­шы­ның бар екенін естеріне алып, тәу­бесіне кел­мей ме?

– Жоқ! Олар­да ондай түсінік бол­май­ды. Болып та көр­ген жоқ. Көз­дерінің алды тұман­да­нып кете­ді. Осы­дан біраз жыл бұрын «Жас Алаш» газетіне бер­ген сұх­ба­тым­да: «Билік­те жүр­ген кезім­де менің де көзім­ді шел басып кет­ті» деп айтқа­ным­ды оқы­ған болар­сың. Билік деген жаман нәр­се, көзің көр­мей қала­ды, шел басады…

– Сіз билік­тен бір рет кетіп, екін­ші рет бұры­нғы­дан да биі­гірек жер­ге өсіп кел­діңіз. Сон­да тағы да сіздің көзіңізді шел басып кет­кен жоқ па?

– Жоқ. Егер де көзім­ді шел басып кет­се, қазір менің үстім­нен қыл­мыстық істер қозға­лып жата­тын еді. Міне, ара­да сегіз ай өтті.

– Басқа­лар­дың соң­да­ры­нан шырақ алып, небір қоқан-лоққы­ны көр­сетіп қалуға бар күш­терін сала­тын бүгін­гі билік – сіздің соңы­ңы­здан неге түс­пей отыр?

– Менің соңым­нан не үшін түсуі керек? Шын­ды­қты айтқа­ным үшін түсуі керек пе?

– Әлгі билік қыр соң­да­ры­нан түс­кен адам­дар да шын­ды­қты айтқан. Сізді жалғыз шын­ды­қты айтқа­ны­ңыз үшін емес, «билік­те оты­рып, бір­деңені жеп қой­ды» деп тиіс­пей ме?..

– Егер мен бір­деңені жеп қой­сам, баяғы­да-ақ бүкіл дүние жүзіне тара­тып, енді­гі шула­тып жата­тын еді. Ана сенат осы соңғы сай­ла­у­ға бай­ла­ны­сты Аме­ри­каға жар­на­ма үшін 1 млн дол­лар бер­ді ғой. Біз­дер­де қазір сол сияқты көп­те­ген оңбаған­дар бар. Солар «мынау ішіп-жеп қой­ды» деп анау «Вашинг­тон пост», «Нью-Йорк таймс», Құдай сал­ма­сын, «Монд» «Би-Би-Си», тағы да қан­дай ақпа­рат құрал­да­ры бар, бар­лы­ғы­на жаман­дап, қазір мені шула­тып жата­тын еді. Олар­да ондай мақ­сатқа жұм­сай­тын қар­жы жетеді.

– Зәке, сіздің қолы­ңы­зда үлкен билік бол­ды, қала­ны да, облы­сты да, тіп­ті рес­пуб­ли­ка­лық Төтен­ше жағ­дай­лар коми­тетін де басқар­ды­ңыз. Қолы­ңы­зда есебі жоқ мол қар­жы, ақ дегені – «алғыс», қара дегені –«қарғыс» деген­дей, шексіз билік бол­ды. Сон­да сіздің көзіңіз неге тұман­да­нып кетпеді?

– Айна­лай­ын, «Судың да сұра­уы бар» деген қаза­қтың жақ­сы мақа­лы бар. Біре­удің құды­ғы­на барып, оның қожай­ы­ны­нан сұра­май, шелек­ті құды­ққа тастап жіберіп, суды сұра­у­сыз ішсең, қожай­ы­ны келіп, Құдай­дың суын ішкеніңнің өзіне: «Неге рұқ­сат­сыз іше­сің, неғы­лған тексіз едің?!» демей ме? Оның да сұра­уы бар. Сол сияқты менің не қызым­ның, не ұлым­ның біре­уі, иншал­ла, екі жарым жыл­дан кей­ін 40-қа келеді екен. Қызым – міне­ки 34-ке кел­ді. Біре­уі – моде­льер, екін­шісі – қыз­мет­те жүреді, билік ол ара­дан қуып шықты. Кіш­кен­тай ғана бір­деңесі бар, соны­мен ептеп-сеп­теп күн көруде…

– Ұлы­ңы­зды олар сіздің соңғы кез­де төтен­ше мінез көр­сетіп жүр­геніңіз­ден кей­ін жұмыстан қуып шықты ма?

– Иә, ана бір меке­ме­де істе­уші еді… (ол кісі – ұлы қыз­мет істе­ген меке­менің атын айт­пай­ды, мен сұра­ма­дым – Авт.). Соны кезін­де көтеріп жібер­сем, кім менің қолым­ды қағып жатыр еді? Неге? Менің бала­ла­рым үлкен бір өндіріс орны­ның, бол­ма­са кіші­гірім өндірістің де қожай­ын­да­ры емес.

– Сіз сана­лы түр­де ондай­ға бар­ма­ды­ңыз ба, бол­ма­са қол­дағы мүм­кін­ді­гіңіз шек­те­улі бол­ды ма?..

– Жоқ, мен сана­лы түр­де ондай­ға бармадым.

(Жалға­сы газет­тің келесі санында)

Жұмаш КЕНЕБАЙ

«ЖҰМА-ТАЙМС»

№1–2, қара­ша, 2004 жыл