ПРЕЗИДЕНТТІК САЙЛАУ – Тоқаев пен Қосановтың емес, НАЗАРБАЕВТЫҢ САЙЛАУЫ

Сей­сен­бі күні «Ақиқат» Жал­пы­ұлт­тық соци­ал-демо­крат­тар пар­ти­я­сы­ның жаңа төраға­сы Ермұрат Бапи жур­на­ли­стер­мен кез­десіп, бас­пасөз мәс­ли­ха­тын өткізді. 

Мәс­ли­хатқа пар­тия төраға­сы­ның орын­ба­сар­ла­ры, рес­пуб­ли­ка аумағын­дағы фили­ал жетек­шілері: Таза­бек Сәм­бет­бай (Алма­ты қала­сы), Асхат Рахым­жа­нов (Аста­на), Мирам­бек Кама­лов (Ақтө­бе), Ләз­зәт Бақты­ба­е­ва (Қызы­лор­да), Қуат Күн­бо­ла­тов (Алма­ты облы­сы), пар­ти­я­ның «Жастар қана­ты­ның» жетек­шісі Мақсұт Наси­бу­лов, «Ақиқат» пікір­сай­ыс клу­бы­ның жетек­шісі Талғат Ома­ров қатысты.

– Бұл мәс­ли­хатқа елде­гі 130-дан астам БАҚ-қа шақыр­ту салған едік, өздеріңіз көріп оты­рған­дай, кел­ген жур­на­ли­стер­дің саны сау­сақ­пен санар­лық, – деп баста­ды сөзін пар­тия төраға­сы Ермұрат Бапи. – Бұл да қазір­гі елде­гі сая­си жағ­дай­дың, солақай сай­лау науқа­ны­ның, сөз бостан­ды­ғы­на жаса­лып жатқан қысым­ның бір бел­гісі деп қабыл­да­уы­мыз керек. Әйт­пе­се жаман-жақ­сы бол­сын, қай­та­дан бой көтеріп, ЖСДП пар­ти­я­сы «Ақиқат» деген ата­у­мен жұмысын жан­дан­ды­рып жатқан­да, бас­пасөз бен жур­на­ли­стер тара­пы­нан қызы­ғу­шы­лық болу керек еді. 

Біз осы бас­пасөз мәс­ли­ха­тын 26 сәуір­де­гі пар­ти­я­ның съезі­нен кей­ін бір­ден өткіз­бек болған едік. Бірақ елде­гі болып жатқан сая­си науқанға бай­ла­ны­сты халық жапа­тар­мағай назар ауда­рып жатқан сай­ла­у­мен жаға­лас­пай­ық, үміт­кер­лер тір­келіп, ұйым­да­сты­ру жұмыста­рын бітіріп алсын деп, әліп­тің артын бақтық. 

Шағын кіріс­пе түрін­де айта кетей­ін, өткен 26 сәуір­де­гі пар­ти­я­ның кезек­тен тыс ХІV құры­л­тай­ын­да біраз өзгерістер болға­ны­нан хабар­дар­сыздар. Құры­л­тай­дың кезек­тен тыс өтуіне елде­гі кезек­ті кезек­тен тыс өтіп жатқан сай­ла­удың әсері бол­ды. Съез­де пар­ти­я­ның сай­ла­у­ға қаты­спа­уы – бой­кот жари­я­лау жөнін­де шешім қабыл­дан­ды. Пар­ти­я­ның ата­уы өзгеріп, «Ақиқат» Жал­пы­ұлт­тық соци­ал-демо­кра­ти­я­лық пар­ти­я­сы деп аталады. 

Соны­мен бір­ге басты жаңа­лық – пар­тия төраға­сы Жар­ма­хан Тұяқ­бай мыр­за доға­ры­сқа кет­ті. Пар­ти­я­ны 13 жыл­дан бері сақтап кел­ген Жар­ма­хан Айт­бай­ұлы­на деле­гат­тар рах­мет айт­ты. Айта кетуі­міз керек, деле­гат­тар Жар­ма­хан Тұяқ­бай­дың «отстав­ка­сын» бір­ден қабыл­да­май, үш рет дауы­сқа сал­ды: үшін­ші ретін­де өзі орны­нан тұрып, өзінің доға­рыс сұрау жағ­дай­ын айтып, қоғам­да өзгеріс жаса­удың жолын жастарға беру керекті­гін, жастар­дың инер­ци­я­сы­мен, күш-қуа­ты­мен елде өзгерістер жасау қажет­ті­гі туға­нын айтқан соң ғана, деле­гат­тар сәл басым дауы­спен Жәкеңнің «отстав­ка­сын» қабылдады. 

Содан кей­ін Жар­ма­хан Тұяқ­бай мыр­за менің кан­ди­да­ту­рам­ды төраға­лы­ққа ұсын­ды, оны съезд деле­гат­та­ры жүз пай­ыз дауы­спен қол­да­ды. Бір­ден айтай­ын, менің пар­тия басқа­руға деген неме­се пар­ти­я­лық көсем болуға жан­та­ла­са ұмты­лған мақ­са­тым болған жоқ. Мені осы қада­мға итер­ме­ле­ген қалып­тасқан сая­си жағ­дай­дың әсері бол­ды. Себебі қоғам­да «бөліп ал да, билей бер» сая­са­ты қарқын­ды жүріп жатыр. Қазақ қоға­мы сая­си тұрғы­да ғана емес, әле­умет­тік, ұлт­тық, діни, жыны­стық, т.б. бір­не­ше ондаған топқа бөлініп кет­ті. Бөлініп қана кет­кен жоқ, бір-бірі­мен қара­ма-қай­шы пікір­де қақты­ғы­стар жүріп жатыр. Әсіре­се әле­умет­тік желі­де. Бұл жағ­дай билік­тің тіке­лей қаты­суы­мен жүріп жатқан, сая­сат тех­но­ло­ги­я­сы­ның ара­ла­суы­мен жүріп жатқан про­цесс. Қоғам­дағы сая­си күш­тер­ді, қоғам­дық ұйым­дар­ды бір­не­ше салаға бөл­шек­теп, сол арқы­лы елді басқа­ру­дың қитұрқы амал­да­ры жаса­лу­да. Жасы­ра­тын емес, бұл орай­да билік жақ­сы жұмыс істеп жатыр. Мәсе­лен, тек қана 1986 жылғы Жел­тоқ­санға қаты­сты құры­лған ұйым­дар­дың өзі сегіз топқа бөлініп кет­ті. Олар бірін-бірі мой­ын­да­май­тын, бір-біріне қара­ма-қар­сы ұйы­мға айнал­ды. Сол сияқты ұлт­тық ұйым­дар­дың ара­сы­на да осын­дай іріт­кі салу әре­кеті етек жайды. 

Осы жағ­дай­да тәу­ел­сіздік­тен бер­гі қоғам­ның дамуы көз алдым­да өткен жур­на­лист ретін­де, елде­гі сая­си пар­ти­я­лар­дың жұмысы­на 1998 жыл­дан бері қаты­сып келе жатқан тәжіри­бем барын пай­да­ла­нып, елде­гі ере­гес­ке түс­кен ұйым­дар мен бір­ле­стік­тер ара­сын­дағы жұмыстар­ды газет арқы­лы бір-бірі­мен үйле­стіріп, жақын­да­сты­руға тыры­сып жүр­ген аза­мат ретін­де, бәл­кім, осы қоғам­ды бірік­тірудің бір мүм­кін­ді­гі туып тұрған шығар деген мақ­сат­пен – осын­дай қиын шару­а­ны, жау­ап­кер­шілі­гі үлкен мін­дет жүк­тей­тін істі мой­ны­ма алдым. Бұл тұрғы­да ең алды­мен ұсы­ныс жасаған Жар­ма­хан Тұяқ­бай ағаға рах­мет айтам. (Негізі, егер Жәкең ел алдын­дағы кей­ін­гі абы­рой-атағын ойла­маған адам болған­да, пар­ти­я­ны тап­сы­рып кететін ада­мы табы­лар еді. Тіп­ті оған билік тара­пы­нан түс­кен ұсы­ны­стар болға­нын да біле­мін. Бірақ Жар­ма­хан Айт­бай­ұ­лы «таза жүр­ген жігіт­сің» деген адал пей­ілі­мен пар­ти­я­ның тіз­гі­нен маған табыст­а­ды). Жал­пы ол кісі бұл ұсы­ны­сты маған бір жыл­дан бері айтып келе жатқан еді. Кезек­тен тыс пре­зи­дент­тік сай­лау жари­я­ланған­нан кей­ін, алда тағы бір маңы­зды науқан – пар­ла­мент­тік сай­лау келе жатқан­ды­қтан, мен пар­тия жетек­шілі­гіне келісі­мім­ді бер­дім. Сіз­дер­ге қысқа­ша айтай­ын дегенім осы. 

Қаз­ТАГ тіл­шісінің сұрағы (қаз-қал­пын­да):

• После съез­да вы гово­ри­ли, что цель пар­тии – пар­ла­мент­ские выбо­ры. Об этом что може­те рас­ска­зать: ваши дей­ствия, пла­ны? И по пово­ду кан­ди­да­та от оппо­зи­ции в сети появи­лась такая инфор­ма­ция, что под­пи­си в реги­о­нах соби­ра­ли вла­сти. Как вы это про­ком­мен­ти­ро­ва­ли бы?

– По неопыт­но­сти я упу­стил один момент. На эту пресс-кон­фе­рен­цию я при­гла­сил сво­их заме­сти­те­лей, неко­то­рых руко­во­ди­те­лей реги­о­наль­ных фили­а­лов и акти­ви­стов пар­тии. Хотел пред­ста­вить жур­на­ли­стам кон­тин­гент моло­дых руко­во­ди­те­лей пар­тии, сре­ди всех самый стар­ший – я, мне 60 лет. Всем осталь­ным соро­ка нету. Так что наша пер­во­сте­пен­ная зада­ча – даль­ше про­дол­жить нача­тое в поза­про­шлом году омо­ло­же­ние пар­тии. Этот про­цесс про­дол­жа­ет­ся. К кон­цу меся­ца сде­ла­ем спе­ци­аль­ное заяв­ле­ние, при­зы­ва­ем осо­бен­но моло­дых людей всту­пать в ряды нашей партии.

По пово­ду бой­ко­та. Это реше­ние съез­да пар­тии. Вопрос уже не обсуж­да­ет­ся, так как съезд – выс­ший орган. Хотим ли мы или нет, вынуж­де­ны под­чи­нить­ся его реше­нию. Наш бой­кот будет не в том клас­си­че­ском плане, как обыч­но под­ра­зу­ме­ва­ет­ся. Он будет актив­ный. На вче­раш­нем засе­да­нии Полит­со­ве­та мы реши­ли, что на выбо­рах будем участ­во­вать в каче­стве наблюдателя. 

Нака­нуне выбо­ров через соци­аль­ные сети мы видим, что граж­дане Казах­ста­на хотят и стре­мят­ся, что­бы пред­сто­я­щие пре­зи­дент­ские выбо­ры при­нес­ли хоть какие-то изме­не­ния. Людям надо­е­ло болот­ное состо­я­ние. Поэто­му неко­то­рые вопро­сы по отно­ше­нию к бой­ко­ту мы изме­ни­ли, наши акти­ви­сты на местах будут участ­во­вать в про­це­ду­ре наблю­де­ний, выяв­лять нару­ше­ния. Это – во-первых.

Во-вто­рых, как мы уже заяви­ли, пар­тия наме­ре­на участ­во­вать в пар­ла­мент­ских выбо­рах. На мой взгляд, это будет самый глав­ный выбор для казахстанцев. 

Судь­ба пре­зи­дент­ских выбо­ров уже пред­ре­ше­на, при­мер­но сколь­ко про­цен­тов кому «впи­шут», нам извест­но. Тока­ев набе­рет 70–80%, вер­нее, не набе­рет, а «впи­шут» ему, вто­рое и тре­тье места, ско­рее все­го, зай­мут пар­ла­мент­ские пар­тии. Не зай­мут, а им «впи­шут» опять же. Так вот, вто­рое место с 7‑ю и несколь­ки­ми десят­ков про­цен­тов будет за пар­ти­ей «Ак жол», на тре­тьем – «Народ­ные коммунисты». 

Конеч­но, очень жал­ко будет, если с этим сми­рят­ся наши изби­ра­те­ли и если Амир­жа­ну Коса­но­ву впи­шут где-то 6,7–6,9 %. Если бы были чест­ные выбо­ры, если весь выбор­ный про­цесс прой­дет про­зрач­но, то Коса­нов набрал бы как мини­мум 30–35 % голо­сов. Это не зна­чит, что вопрос имен­но в Коса­но­ве. Через его кан­ди­да­ту­ру народ хочет добить­ся изме­не­ний в стране. Часть про­тестно­го элек­то­ра­та, кото­рая будет голо­со­вать за Коса­но­ва, будет голо­со­вать про­тив всех остальных. 

После пре­зи­дент­ских выбо­ров пой­дет ли народ на пло­щадь в поис­ках укра­ден­ных у него голо­сов? Не могу ска­зать утвер­ди­тель­но. Это зави­сит от актив­но­сти изби­ра­те­лей и от само­го Амир­жа­на. Не сто­ит сомне­вать­ся, мно­гие будут голо­со­вать за него. Но те, кто в конеч­ном ито­ге ока­жет­ся разо­ча­ро­ван­ным ито­га­ми выбо­ров, име­ют пол­ное пра­во потре­бо­вать от вла­стей, от ЦИКа пока­зать фак­ти­че­ские ито­ги выбо­ров. Доро­га на Май­дан заказана. 

Но повто­ряю, глав­ным поли­ти­че­ским собы­ти­ем года для ОСДП будет под­го­тов­ка к пар­ла­мент­ским выбо­рам. После пре­зи­дент­ских выбо­ров уже как бы леги­тим­ный пре­зи­дент Касым-Жомарт Тока­ев, ско­рее все­го, объ­явит досроч­ные пар­ла­мент­ские выбо­ры, хотя по казах­стан­ско­му зако­но­да­тель­ству, в один год не долж­но быть двух выбо­ров. Но наша власть, как все­гда, най­дет форс-мажор­ные обсто­я­тель­ства, и, как кажет­ся, в сен­тяб­ре это­го года объ­явит, а где-то в нояб­ре-декаб­ре состо­ят­ся пар­ла­мент­ские выбо­ры. Есть такой вари­ант. Хотя по зако­ну выбо­ры долж­ны состо­ять­ся в сле­ду­ю­щем году, в фев­ра­ле или марте. 

У нашей пар­тии есть глав­ная зада­ча – к этим выбо­рам поста­рать­ся объ­еди­нить все слои насе­ле­ния Казах­ста­на, объ­еди­нить лиде­ров раз­лич­ных орга­ни­за­ций и обще­ствен­ных объ­еди­не­ний под фла­гом пар­тии ОСДП «Ақиқат», собрать актив­ных граж­дан Казах­ста­на, зна­чи­мых и извест­ных в стране лич­но­стей, вклю­чить их в пар­тий­ный спи­сок «Ақиқа­та». У меня есть свет­лое жела­ние вклю­чить в спи­сок не менее 100 кан­ди­да­тов, палит­ру из 100 лиц из раз­ных сло­ев общества. 

• А что ска­же­те по пово­ду рас­про­стра­ня­е­мой в соци­аль­ных сетях инфор­ма­ции о том, что яко­бы под­пи­си в под­держ­ку кан­ди­да­та от оппо­зи­ции помо­га­ли собрать власти?

– Кста­ти, когда мы полу­чи­ли эту же инфор­ма­цию по интер­не­ту, в тот же день был взло­ман наш редак­ци­он­ный поч­то­вый ящик. К чему бы это? 

Вопрос для меня тоже очень боль­ной, когда он каса­ет­ся имен­но в отно­ше­нии Амир­жа­на. Он мой дав­ний сорат­ник, друг, това­рищ. Мы с ним с 1982 года вме­сте, с тех пор, как он посту­пил на факуль­тет жур­на­ли­сти­ки Каз­ГУ. Тогда я учил­ся на тре­тьем кур­се. Он уже будучи пер­во­курс­ни­ком пока­зал свои лидер­ские каче­ства. А начи­ная с 1994 года по сов­мест­ной рабо­те в Каби­не­те мини­стров почти что были неразлучными. 

По тем сооб­ще­ни­ям в Whatsapp, так­же я их читал и на сай­те радио «Азаттык», что власть помог­ла собрать Коса­но­ву под­пи­си в под­держ­ку, хотел бы сам задать вопрос Амир­жа­ну, что­бы он не толь­ко пере­до мной, но и перед обще­ством отчи­тал­ся. Мы сами рату­ем за чест­ные выбо­ры, и если сами будем нару­шать свя­тое усло­вие выбор­но­го про­цес­са, то спрос с кого? Если такой факт име­ет место быть, то не хочу быть участ­ни­ком боль­шо­го обма­на насе­ле­ния. Это – во-первых. 

Во-вто­рых, к нам в редак­цию тоже при­хо­ди­ли люди в каму­фляж­ной фор­ме из воин­ских частей и пока­зы­ва­ли под­пис­ной лист: свер­ху нет фами­лии кан­ди­да­та, а вни­зу фами­лии тех, кто под­дер­жи­ва­ет неиз­вест­но­го кан­ди­да­та, фами­лии, номе­ра воен­ных биле­тов и номе­ра воин­ских частей. Это про­во­ка­ция или на самом дело так, не могу утвер­ждать. Те двое, кото­рые при­хо­ди­ли в редак­цию, были кон­тракт­ни­ка­ми, и они ска­за­ли, что под­пи­си собра­ли от сол­дат сроч­ной служ­бы, кон­тракт­ни­ков не под­пу­сти­ли, дабы утеч­ка не про­изо­шла. Поче­му они под­пи­са­лись на под­пис­ном листе, где не ука­за­на фами­лия кан­ди­да­та, – боль­шой вопрос. Я сам видел под­пис­ные листы без фами­лии кан­ди­да­та. Думаю, если бы там была ука­за­на фами­лия Тока­е­ва, Туге­ла или дру­го­го про­власт­но­го кан­ди­да­та, то в любом слу­чае сол­да­ты под­пи­сы­ва­ли бы. Поче­му скры­ва­ли фами­лию того кан­ди­да­та, ради кого, ради чего? 

Я сам попал в нелов­кое поло­же­ние как дав­ний сорат­ник Амир­жа­на. Люди зво­ни­ли в редак­цию, спра­ши­ва­ли у меня, прав­да ли это? Я ска­зал, что это сплет­ни, слу­хи, что нуж­но ори­ен­ти­ро­вать­ся по тому кур­су, куда рвет­ся боль­шин­ство граж­дан стра­ны, кото­рые тол­па­ми под­дер­жи­ва­ют Амир­жа­на. Дру­го­го отве­та у меня нет. 

«Азаттық» радио­сы­ның сұрағы:

• Қоғам­да ЖСДП пар­ти­я­сын екі сай­ла­удың ара­сын­да ұйы­қтап, сай­лау жари­я­ланған­да ояна­тын пар­тия деген пікір бар. Осы сынға қалай қарай­сыз? Сіздің пар­тия төраға­лы­ғы­на келуіңіз­бен пар­тия жұмысы жан­да­на ма? 

Әмір­жан Қоса­но­втың кан­ди­та­у­ра­сын «Ақиқат» қол­дай ма? 

Пар­ла­мент­ке өту тура­лы өңір­де­гі фили­ал­дар­дың бақы­ла­у­шы ретін­де сай­ла­у­ға қаты­суы қалай болмақ?

– Мен ЖСДП-ға 2008 жыл­дан бері мүше­мін. 2011 жыл­дан Сая­си кеңесінің, одан кей­ін­гі жыл­дар­да Төралқа­ның мүше­сі бол­дым. Сон­ды­қтан қоғам­дағы айты­лған сын­ды пар­тия бел­сен­дісі ретін­де мой­ын­дай­мын. Менің түсіні­гім­де, пар­ти­я­ның сай­лау мен сай­ла­удың ара­сын­дағы бел­сен­ділі­гінің аза­юы – қоғам­дағы жал­пы жағ­дай­ға бай­ла­ны­сты. Пар­тия өзі жалғыз ұран­да­тып, алғы шеп­те жүр­гені­мен, халық оның арты­нан ерме­се, қайт­пек керек? Жал­пы, қоғам­да ЖСДП-ны ғана емес, пар­тия ата­улы­ны халы­қтық қол­дау бар ма? 

Кезін­де ЖСДП мен «Азат» пар­ти­я­сы бірік­кен кез­де қан­ша­ма митинг, жиын­дар ұйым­да­сты­рыл­ды, қан­ша­ма кам­па­ния жүр­гізіл­ді. Бірақ халы­қтың тара­пы­нан қол­дау бол­ма­ды. Билік те осы самарқа­улы­қты пай­да­ла­нып, бірік­кен пар­ти­я­ны тір­кет­пе­ді. Егер осын­дай про­цесс кезін­де халық алаңға шығып, пар­ти­я­ның тір­ке­луін бел­сен­ді түр­де талап етсе, онда жағ­дай әлдеқай­да өзге­ше болар еді. 

Пар­тия – қолға ұстап, әрі-бері тасып жүретін порт­фель неме­се шама­дан емес, ол үлкен және тірі орга­низм. Оны алып жүру, оның сая­си қыз­метін ұйым­да­сты­ру, үйле­сті­ру – ада­ми иде­я­лық-интел­лек­ту­ал­дық мүм­кін­дік­тер­мен бір­ге мате­ри­ал­дық қажет­тілік­ті де талап ете­ді. Ал билік үрей мен қорқы­ныш қалып­та­сты­рған қоғам­да пар­ти­яға жәр­дем ету­ге, қар­жы­лық көмек беру­ге қауһар­лы аза­мат­тар­дың бәрі бұғып жатуға мәж­бүр бол­са, пар­тия қар­жы­ны Мар­стан ала ма? Осын­дай қол­дау бол­маған кез­де үлкен және жан­ды орга­низ­мнің жұмысын қалай қам­та­ма­сыз ету мүм­кін? Пой­ы­здың вагон­да­рын сүй­реу үшін көмір жаға­ды, электр қуа­тын береді, сол сияқты пар­тия жұмысын жүр­гі­зу үшін, қара­жат керек. Пар­тия жұмысын жүр­гі­зетін аза­мат­тар­дың отба­сы бар, олар да ас ішіп, киім кимей ме? Соғым сой­ғы­сы кел­мей ме? Сон­ды­қтан осын­дай тап­шы­лық жағ­дай­ын­да пар­тия ұйы­қтап қалуға мәж­бүр бола­ды деп білем. 

Ал Әмір­жанға қаты­сты жау­а­пқа жоға­ры­да орыс тілін­де тоқтал­дым. Ал оны қол­дау мәсе­лесіне кел­сем, қоғам­да Қоса­но­вты қол­дау про­цесінің күштілі­гіне қарап, аза­мат­тар­дың адам айтқы­сыз бел­сен­ділі­гін көре тұрып, пар­тия қан­дай шешім шығар­са да, Әмір­жан­ды аза­мат­тық тұрғы­да қол­дағым келеді. Алай­да соңғы бір апта­ның ішін­де әле­умет­тік желі­де тараған ақпа­рат­тар мені ойлан­ды­ра­ды: оның өтірік-шыны әзір­ге бел­гісіз. Әмір­жан­ның шта­бы тара­пы­нан жау­ап жоқ. Нақты дәлел­дер мен әске­ри бөлім­дер­дің аты ата­ла­ды, соған бай­ла­ны­сты Қоса­но­втың сай­ла­у­ал­ды шта­бы халы­ққа мәлім­де­ме жаса­уы керек еді. Желі­ден «үш күн­нің ішін­де 130 мың­нан астам дауыс қалай жинал­ды?» деген жаз­ба­лар­ды оқы­дым. Осы тұрғы­дан кел­ген­де, менің де өз әріп­тесі­ме сұрақта­рым көп… 

Бірақ Әмір­жан­ның ғана емес, халы­қтың оны қол­даған үмітін аяқ асты еткім кел­мей­ді, себебі көп­ке топы­рақ шаша алмай­сың. Соны­мен бір­ге «Пла­тон – менің досым, бірақ ақиқат әлдеқай­да қым­бат» деген­дей, қалып­тасқан қау­е­сет­ке қаты­сты жағ­дай­ды тағы да айт­па­уға бол­май­ды. Егер билік Әмір­жанға, шынын­да да, көмек­тесіп жат­са, сай­ла­удың заң талап­та­рын бұзып жат­са, елде жал­пы­ха­лы­қтық алдау жүріп жат­са, оған мен қосы­ла алмай­мын. Назар­ба­ев 30 жыл бойы елді алдап, алдарқа­тып кел­ді, енді оның өтірік­ті судай сапы­рған эста­фе­та­сын біз жалға­сты­руы­мыз керек пе? 

Әмір­жан­ды аза­мат­тық қоғам­нан түсіп жатқан тұлға ретін­де, билік­тік кан­ди­дат­тарға қар­сы тұлға ретін­де, қоғам­ның оны қол­дау екпінін, күшін баға­лай оты­рып, жақ­сы нәти­же­ге жет­се екен деп тілей­мін. Бірақ Қаза­қстан­да әділет­ті сай­лау өтіп көр­ген жоқ: соңғы сай­ла­уда Нұр­сұл­тан Назар­ба­ев­тың 97,7 пай­ыз дауыс алға­нын еске алай­ық: сон­дай жапы­рған жеңіс бес жыл бұрын мүм­кін бе еді? Бес жыл бұрын елде деваль­ва­ция бол­ды, сол кез­де сай­ла­у­ға түс­кен пре­зи­дент­ке 97,7 пай­ыз дауыс бер­геніне бесік­те­гі бала сене ме? Қаза­қстан­дағы жап­пай қым­бат­шы­лық пен қай­ыр­шы­лық жағ­дай­ын­да Назар­ба­евқа сон­ша­ма дауыс беру – қиял-ғажай­ып ерте­гілерін­де­гі жағ­дай. Сол про­цесс осы сай­ла­уда да қай­та­ла­на­уы әбден мүмкін. 

Бұл сай­лау – Тоқа­ев пен Қоса­но­втың сай­ла­уы емес, бұл –Назар­ба­ев­тың сай­ла­уы. Өзі билік­те мей­лін­ше ұзақ оты­рып, сая­си билі­гін жалға­сты­ру­дың ама­лы үшін өткізіліп жатқан сай­лау. Көл­де­нең көк атты­ға билік­ті ұста­тып қой­ып, өзі Қауіп­сіздік кеңесінің оты­ры­сын өткіз­ген кез­де, үстел­дің бір бұры­шы­на жеңіс­ке жет­кен Қоса­но­вты оты­рғы­зып қояды деген­ді көз алды­ңы­зға еле­стетіп көріңіз­ші. Мүм­кін емес! 

Әрине, Әмір­жан­ның кан­ди­да­ту­ра­сын қол­дай оты­рып, ел ішіне қазір­гі тарап жатқан өсек-аяң­дар­дың приз­ма­сы­мен сара­лай кел­ген­де, 30 жыл бойы елді алдап келе жатқан Назар­ба­ев­тың сая­са­ты сияқты, тағы да өзі­міз халы­қты алда­уға ара­лас­сақ, не болға­ны? Басқа­ны біл­мей­мін, ал мен ондай сая­сат­пен келі­се алмай­ды екенмін!

Ал сай­ла­у­ға бақы­лау қалай жаса­ла­ды, бұл орай­да қан­дай жұмыстар жүр­гізіліп жатыр – оны менің орын­ба­сар­ла­рым айтсын.

• Мирам­бек КАМАЛОВ, пар­тия төраға­сы­ның орын­ба­са­ры, Ақтө­бе облы­стық фили­а­лы­ның жетекшісі:

– Өткен сай­ла­у­лар­дың тәжіри­бесіне сүй­еніп, осы сай­ла­уда пар­тия аты­нан, сая­си кеңе­стің шеші­міне сүй­ене оты­рып, бақы­лау жұмыста­рын жүр­гі­зе­міз. Ел аумағын­дағы бел­сен­ділері­міздің бақы­лау жүр­гі­зу­ден мол тәжіри­бесі бар. Сай­ла­у­ға бақы­лау жаса­удың әртүр­лі тетік­терін пай­да­ла­на­мыз. Тұрғын­дар­дың сай­ла­у­ға қаты­суы, дауыс беру­ге кел­ген адам­дар­дың нақты есебін жүр­гі­зу жер­гілік­ті жер­де­гі бақы­ла­у­шы­лар­дың қадаға­луын­да бола­ды. Билік өз ыңғай­ы­на салып, жалған мәлі­мет беретіні әдет­ке айналған, сай­ла­у­шы­лар­дың ұрланған дауы­сы, т.б. заң бұзу­шы­лы­қтарға қаты­сты нақты деректер­ге қол жет­кі­зетіні­міз­ге сенім­ді­міз. Демек, біздің бой­кот – бел­сен­ді бой­ко­тқа жата­ды. Елде­гі сая­си науқан­ның ақ-қара­сын аны­қтау – біздің мін­деті­міз. Соны­мен қатар тиісті дең­гей­ге жет­кізіп, әртүр­лі шара­лар жасай­мыз. Аза­мат­тық ұста­ны­мы­м­ыз бой­ын­ша, сай­лау аяқталған кез­де бұл сай­ла­удың қалай өткені жөнін­де тиісті мәлім­де­ме жасаймыз. 

• Асхат РАХИМЖАНОВ, заме­сти­тель пред­се­да­те­ля пар­тии, руко­во­ди­тель Аста­нин­ско­го фили­а­ла.

– Я сам ходил в штаб Коса­но­ва. Я вижу, что мно­го людей про­яв­ля­ет очень боль­шой инте­рес к этим выбо­рам. Очень мно­гие хотят актив­нее участ­во­вать, и, имея опре­де­лён­ный опыт для того, чтоб про­ве­сти необ­хо­ди­мое обу­че­ние, как наблю­дать за выбо­ра­ми, как фик­си­ро­вать пра­во­на­ру­ше­ния, мы смо­жем это сде­лать. Поэто­му вызвал­ся про­ве­сти тре­нин­ги и семи­на­ры для наблюдателей. 

Эти выбо­ры сами по себе спе­ци­фич­ны тем, что впер­вые в них не участ­ву­ет Назар­ба­ев. Како­ва будет явка, насколь­ко вырас­тет или упа­дет дове­рие граж­дан к инсти­ту­ту выбо­ров, – это все мы долж­ны про­сле­дить. Плюс ко все­му, это­му добав­ля­ет­ся тот факт, что ОСДП в пери­о­ды любых выбо­ров тес­но сотруд­ни­ча­ет и кон­так­ти­ру­ет с БДИПЧ/ОБСЕ. На этих выбо­рах мы же свою пози­цию, как пар­тия, тоже очер­тим. Я думаю, что в день голо­со­ва­ния мы пред­ста­вим свое заклю­че­ние, свои выво­ды о том, как про­хо­ди­ли выборы.

• Ермұрат Бапи билік­тің кезек­ті жоба­сы туралы:

– Осы екі сұрақтың ара­сын­дағы бір мәсе­лені айта кетей­ін: мен­де айтыл­май қалған тағы бір ақпа­рат бар. «Осы сай­ла­удан кей­ін Ақор­да­ның билі­гі шұғыл түр­де жаңа­дан пар­тия құруға кірі­седі» деген сөз маған жет­ті. Билік­тің «қорас­ын­дағы» өз пар­ти­я­ла­ры болып сана­ла­тын пар­ти­я­лар елде жет­кілік­ті: «Ақ жол», «Бір­лік», «Ауыл», «Халы­қ­шыл ком­му­ни­стер», т.б. Оның ішін­де­гі үше­уі – пар­ла­мент­тік. Енде­ше билік­ке тағы бір сая­си пар­тия не үшін қажет болды? 

Маған жет­кен ақпа­рат бой­ын­ша, бұл пар­тия осы сай­ла­удан кей­ін, осы күз­де тір­ке­уден өте­ді деген сөз бар. Қаза­қстан­ның жағ­дай­ын­да мен бір­не­ше пар­тия құруға қаты­стым – тәу­ел­сіз пар­тия қан­дай қиын­ды­қ­пен құры­ла­ты­нын біле­мін. Ал бір жыл­дың ішін­де ғана емес, алдағы үш-төрт айдың ішін­де пар­тия құру мүм­кін бе? Біздің жағ­дай­да жақ­та­стар­дың дауы­сын жинау, съезд өткі­зу, құжат­тар­ды тек­се­ру, олар­ды кері қай­та­ру сияқты әуре-сар­саң­ды бастан өткіз­ген­біз. Бұл бір қия­мет-қай­ым жұмыс екенін пар­тия құр­мақ болған аза­мат­тар жақ­сы біледі. 

Билік бол­са, жедел түр­де пар­тия құрып, сол пар­ти­я­ны пар­ла­мент­тік сай­ла­у­ға қаты­стыр­мақ. Мақ­сат­та­ры – «Ақиқат­тың» съезі­нен кей­ін­гі жасаған мәлім­де­ме­лері­мізді ескер­ген болуы керек, біз­ге қар­сы пар­тия құру. Ол пар­тия – ұлт­шыл­дық-оппо­зи­ци­я­лық бағыт­ты ұста­нуы мүм­кін. Сөй­тіп, қоғам­дағы элек­то­рат­ты екі­ге жару­дың мақ­са­тын іске асыр­мақ. Біздің пар­ла­мент­тік сай­ла­у­ға апа­ра­мыз деген 100 кан­ди­дат­тың 50-уін (шар­тты түр­де алған­да) өздеріне тар­ту­дың ама­лын жаса­уда. Қоғам­ды, оппо­зи­ци­я­ның өзін тағы да екі­ге жару­дың сая­си тех­но­ло­ги­я­сы бастал­ды ма деп ойлаймын. 

Сон­ды­қтан ресми түр­де мәлім­де­гім келеді: билік­тің жоба­сы­мен пар­тия құры­ла­тын бол­са, оның басы­на қан­дай аза­мат кел­се де, ол пар­ти­я­ны – билік­тің пар­ти­я­сы, ал жетек­шісін – Ақор­да­ның ада­мы деп қабыл­дау керек. Себебі билік құрып бер­ген пар­ти­я­ны басқа­руға қоғам­ның ішін­де жүр­ген, бәл­кім, тіп­ті бүгін­де өзін оппо­зи­ция санап жүр­ген тұлға келеді. Ал ол билік­тің тап­сыр­ма­сын орын­да­уға келеді. 

Егер дәл осы жол­мен жаңа пар­тия құры­ла­тын бол­са, бұл тек қана «Ақиқат» пар­ти­я­сы­на қар­сы емес, бұл – халы­ққа, қоға­мға жаса­ла­тын қастан­дық деп сана­уға тура келеді. Бұл – елде­гі қар­сы­лық күш­тер­ді ыды­ра­та­уға, сая­си тұлға­лар­дың бірі­гуіне қар­сы жаса­лып жатқан әре­кет деп қабыл­да­уы­мыз керек. Бұл – анти­ха­лы­қтық процесс! 

• Я хочу заявить, что к нам при­шла инсай­дер­ская инфор­ма­ция из недр Акор­ды. Яко­бы после выбо­ров власть в спеш­ном поряд­ке будет созда­вать еще одну пар­тию. Яко­бы она будет в какой-то мере наци­о­наль­ной направ­лен­но­сти, хотя по зако­ну запре­ща­ет­ся созда­вать пар­тию наци­о­на­ли­сти­че­ско­го тол­ка. Тем самым власть будет пре­пят­ство­вать дея­тель­но­сти нашей пар­тии «Ақиқат», чтоб отобрать часть электората, рас­ко­лоть остат­ки оппо­зи­ции в пред­две­рии пар­ла­мент­ских выборов. 

Поэто­му офи­ци­аль­но заяв­ляю, если дей­стви­тель­но такая пар­тия будет созда­вать­ся с помо­щью адми­ни­стра­тив­ных ресур­сов, то кто бы ни воз­гла­вил эту пар­тию, он будет выпол­нять непо­сред­ствен­но зада­ние Акор­ды и зани­мать­ся рас­ко­лом оппозиции.

Дай­ын­даған –

Бақыт­гүл МӘКІМБАЙ,

«D»