Сейсенбі күні «Ақиқат» Жалпыұлттық социал-демократтар партиясының жаңа төрағасы Ермұрат Бапи журналистермен кездесіп, баспасөз мәслихатын өткізді.
Мәслихатқа партия төрағасының орынбасарлары, республика аумағындағы филиал жетекшілері: Тазабек Сәмбетбай (Алматы қаласы), Асхат Рахымжанов (Астана), Мирамбек Камалов (Ақтөбе), Ләззәт Бақтыбаева (Қызылорда), Қуат Күнболатов (Алматы облысы), партияның «Жастар қанатының» жетекшісі Мақсұт Насибулов, «Ақиқат» пікірсайыс клубының жетекшісі Талғат Омаров қатысты.
– Бұл мәслихатқа елдегі 130-дан астам БАҚ-қа шақырту салған едік, өздеріңіз көріп отырғандай, келген журналистердің саны саусақпен санарлық, – деп бастады сөзін партия төрағасы Ермұрат Бапи. – Бұл да қазіргі елдегі саяси жағдайдың, солақай сайлау науқанының, сөз бостандығына жасалып жатқан қысымның бір белгісі деп қабылдауымыз керек. Әйтпесе жаман-жақсы болсын, қайтадан бой көтеріп, ЖСДП партиясы «Ақиқат» деген атаумен жұмысын жандандырып жатқанда, баспасөз бен журналистер тарапынан қызығушылық болу керек еді.
Біз осы баспасөз мәслихатын 26 сәуірдегі партияның съезінен кейін бірден өткізбек болған едік. Бірақ елдегі болып жатқан саяси науқанға байланысты халық жапатармағай назар аударып жатқан сайлаумен жағаласпайық, үміткерлер тіркеліп, ұйымдастыру жұмыстарын бітіріп алсын деп, әліптің артын бақтық.
Шағын кіріспе түрінде айта кетейін, өткен 26 сәуірдегі партияның кезектен тыс ХІV құрылтайында біраз өзгерістер болғанынан хабардарсыздар. Құрылтайдың кезектен тыс өтуіне елдегі кезекті кезектен тыс өтіп жатқан сайлаудың әсері болды. Съезде партияның сайлауға қатыспауы – бойкот жариялау жөнінде шешім қабылданды. Партияның атауы өзгеріп, «Ақиқат» Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы деп аталады.
Сонымен бірге басты жаңалық – партия төрағасы Жармахан Тұяқбай мырза доғарысқа кетті. Партияны 13 жылдан бері сақтап келген Жармахан Айтбайұлына делегаттар рахмет айтты. Айта кетуіміз керек, делегаттар Жармахан Тұяқбайдың «отставкасын» бірден қабылдамай, үш рет дауысқа салды: үшінші ретінде өзі орнынан тұрып, өзінің доғарыс сұрау жағдайын айтып, қоғамда өзгеріс жасаудың жолын жастарға беру керектігін, жастардың инерциясымен, күш-қуатымен елде өзгерістер жасау қажеттігі туғанын айтқан соң ғана, делегаттар сәл басым дауыспен Жәкеңнің «отставкасын» қабылдады.
Содан кейін Жармахан Тұяқбай мырза менің кандидатурамды төрағалыққа ұсынды, оны съезд делегаттары жүз пайыз дауыспен қолдады. Бірден айтайын, менің партия басқаруға деген немесе партиялық көсем болуға жанталаса ұмтылған мақсатым болған жоқ. Мені осы қадамға итермелеген қалыптасқан саяси жағдайдың әсері болды. Себебі қоғамда «бөліп ал да, билей бер» саясаты қарқынды жүріп жатыр. Қазақ қоғамы саяси тұрғыда ғана емес, әлеуметтік, ұлттық, діни, жыныстық, т.б. бірнеше ондаған топқа бөлініп кетті. Бөлініп қана кеткен жоқ, бір-бірімен қарама-қайшы пікірде қақтығыстар жүріп жатыр. Әсіресе әлеуметтік желіде. Бұл жағдай биліктің тікелей қатысуымен жүріп жатқан, саясат технологиясының араласуымен жүріп жатқан процесс. Қоғамдағы саяси күштерді, қоғамдық ұйымдарды бірнеше салаға бөлшектеп, сол арқылы елді басқарудың қитұрқы амалдары жасалуда. Жасыратын емес, бұл орайда билік жақсы жұмыс істеп жатыр. Мәселен, тек қана 1986 жылғы Желтоқсанға қатысты құрылған ұйымдардың өзі сегіз топқа бөлініп кетті. Олар бірін-бірі мойындамайтын, бір-біріне қарама-қарсы ұйымға айналды. Сол сияқты ұлттық ұйымдардың арасына да осындай іріткі салу әрекеті етек жайды.
Осы жағдайда тәуелсіздіктен бергі қоғамның дамуы көз алдымда өткен журналист ретінде, елдегі саяси партиялардың жұмысына 1998 жылдан бері қатысып келе жатқан тәжірибем барын пайдаланып, елдегі ерегеске түскен ұйымдар мен бірлестіктер арасындағы жұмыстарды газет арқылы бір-бірімен үйлестіріп, жақындастыруға тырысып жүрген азамат ретінде, бәлкім, осы қоғамды біріктірудің бір мүмкіндігі туып тұрған шығар деген мақсатпен – осындай қиын шаруаны, жауапкершілігі үлкен міндет жүктейтін істі мойныма алдым. Бұл тұрғыда ең алдымен ұсыныс жасаған Жармахан Тұяқбай ағаға рахмет айтам. (Негізі, егер Жәкең ел алдындағы кейінгі абырой-атағын ойламаған адам болғанда, партияны тапсырып кететін адамы табылар еді. Тіпті оған билік тарапынан түскен ұсыныстар болғанын да білемін. Бірақ Жармахан Айтбайұлы «таза жүрген жігітсің» деген адал пейілімен партияның тізгінен маған табыстады). Жалпы ол кісі бұл ұсынысты маған бір жылдан бері айтып келе жатқан еді. Кезектен тыс президенттік сайлау жарияланғаннан кейін, алда тағы бір маңызды науқан – парламенттік сайлау келе жатқандықтан, мен партия жетекшілігіне келісімімді бердім. Сіздерге қысқаша айтайын дегенім осы.
ҚазТАГ тілшісінің сұрағы (қаз-қалпында):
- После съезда вы говорили, что цель партии – парламентские выборы. Об этом что можете рассказать: ваши действия, планы? И по поводу кандидата от оппозиции в сети появилась такая информация, что подписи в регионах собирали власти. Как вы это прокомментировали бы?
– По неопытности я упустил один момент. На эту пресс-конференцию я пригласил своих заместителей, некоторых руководителей региональных филиалов и активистов партии. Хотел представить журналистам контингент молодых руководителей партии, среди всех самый старший – я, мне 60 лет. Всем остальным сорока нету. Так что наша первостепенная задача – дальше продолжить начатое в позапрошлом году омоложение партии. Этот процесс продолжается. К концу месяца сделаем специальное заявление, призываем особенно молодых людей вступать в ряды нашей партии.
По поводу бойкота. Это решение съезда партии. Вопрос уже не обсуждается, так как съезд – высший орган. Хотим ли мы или нет, вынуждены подчиниться его решению. Наш бойкот будет не в том классическом плане, как обычно подразумевается. Он будет активный. На вчерашнем заседании Политсовета мы решили, что на выборах будем участвовать в качестве наблюдателя.
Накануне выборов через социальные сети мы видим, что граждане Казахстана хотят и стремятся, чтобы предстоящие президентские выборы принесли хоть какие-то изменения. Людям надоело болотное состояние. Поэтому некоторые вопросы по отношению к бойкоту мы изменили, наши активисты на местах будут участвовать в процедуре наблюдений, выявлять нарушения. Это – во-первых.
Во-вторых, как мы уже заявили, партия намерена участвовать в парламентских выборах. На мой взгляд, это будет самый главный выбор для казахстанцев.
Судьба президентских выборов уже предрешена, примерно сколько процентов кому «впишут», нам известно. Токаев наберет 70–80%, вернее, не наберет, а «впишут» ему, второе и третье места, скорее всего, займут парламентские партии. Не займут, а им «впишут» опять же. Так вот, второе место с 7-ю и несколькими десятков процентов будет за партией «Ак жол», на третьем – «Народные коммунисты».
Конечно, очень жалко будет, если с этим смирятся наши избиратели и если Амиржану Косанову впишут где-то 6,7–6,9 %. Если бы были честные выборы, если весь выборный процесс пройдет прозрачно, то Косанов набрал бы как минимум 30–35 % голосов. Это не значит, что вопрос именно в Косанове. Через его кандидатуру народ хочет добиться изменений в стране. Часть протестного электората, которая будет голосовать за Косанова, будет голосовать против всех остальных.
После президентских выборов пойдет ли народ на площадь в поисках украденных у него голосов? Не могу сказать утвердительно. Это зависит от активности избирателей и от самого Амиржана. Не стоит сомневаться, многие будут голосовать за него. Но те, кто в конечном итоге окажется разочарованным итогами выборов, имеют полное право потребовать от властей, от ЦИКа показать фактические итоги выборов. Дорога на Майдан заказана.
Но повторяю, главным политическим событием года для ОСДП будет подготовка к парламентским выборам. После президентских выборов уже как бы легитимный президент Касым-Жомарт Токаев, скорее всего, объявит досрочные парламентские выборы, хотя по казахстанскому законодательству, в один год не должно быть двух выборов. Но наша власть, как всегда, найдет форс-мажорные обстоятельства, и, как кажется, в сентябре этого года объявит, а где-то в ноябре-декабре состоятся парламентские выборы. Есть такой вариант. Хотя по закону выборы должны состояться в следующем году, в феврале или марте.
У нашей партии есть главная задача – к этим выборам постараться объединить все слои населения Казахстана, объединить лидеров различных организаций и общественных объединений под флагом партии ОСДП «Ақиқат», собрать активных граждан Казахстана, значимых и известных в стране личностей, включить их в партийный список «Ақиқата». У меня есть светлое желание включить в список не менее 100 кандидатов, палитру из 100 лиц из разных слоев общества.
- А что скажете по поводу распространяемой в социальных сетях информации о том, что якобы подписи в поддержку кандидата от оппозиции помогали собрать власти?
– Кстати, когда мы получили эту же информацию по интернету, в тот же день был взломан наш редакционный почтовый ящик. К чему бы это?
Вопрос для меня тоже очень больной, когда он касается именно в отношении Амиржана. Он мой давний соратник, друг, товарищ. Мы с ним с 1982 года вместе, с тех пор, как он поступил на факультет журналистики КазГУ. Тогда я учился на третьем курсе. Он уже будучи первокурсником показал свои лидерские качества. А начиная с 1994 года по совместной работе в Кабинете министров почти что были неразлучными.
По тем сообщениям в Whatsapp, также я их читал и на сайте радио «Азаттык», что власть помогла собрать Косанову подписи в поддержку, хотел бы сам задать вопрос Амиржану, чтобы он не только передо мной, но и перед обществом отчитался. Мы сами ратуем за честные выборы, и если сами будем нарушать святое условие выборного процесса, то спрос с кого? Если такой факт имеет место быть, то не хочу быть участником большого обмана населения. Это – во-первых.
Во-вторых, к нам в редакцию тоже приходили люди в камуфляжной форме из воинских частей и показывали подписной лист: сверху нет фамилии кандидата, а внизу фамилии тех, кто поддерживает неизвестного кандидата, фамилии, номера военных билетов и номера воинских частей. Это провокация или на самом дело так, не могу утверждать. Те двое, которые приходили в редакцию, были контрактниками, и они сказали, что подписи собрали от солдат срочной службы, контрактников не подпустили, дабы утечка не произошла. Почему они подписались на подписном листе, где не указана фамилия кандидата, – большой вопрос. Я сам видел подписные листы без фамилии кандидата. Думаю, если бы там была указана фамилия Токаева, Тугела или другого провластного кандидата, то в любом случае солдаты подписывали бы. Почему скрывали фамилию того кандидата, ради кого, ради чего?
Я сам попал в неловкое положение как давний соратник Амиржана. Люди звонили в редакцию, спрашивали у меня, правда ли это? Я сказал, что это сплетни, слухи, что нужно ориентироваться по тому курсу, куда рвется большинство граждан страны, которые толпами поддерживают Амиржана. Другого ответа у меня нет.
«Азаттық» радиосының сұрағы:
- Қоғамда ЖСДП партиясын екі сайлаудың арасында ұйықтап, сайлау жарияланғанда оянатын партия деген пікір бар. Осы сынға қалай қарайсыз? Сіздің партия төрағалығына келуіңізбен партия жұмысы жандана ма?
Әміржан Қосановтың кандитаурасын «Ақиқат» қолдай ма?
Парламентке өту туралы өңірдегі филиалдардың бақылаушы ретінде сайлауға қатысуы қалай болмақ?
– Мен ЖСДП-ға 2008 жылдан бері мүшемін. 2011 жылдан Саяси кеңесінің, одан кейінгі жылдарда Төралқаның мүшесі болдым. Сондықтан қоғамдағы айтылған сынды партия белсендісі ретінде мойындаймын. Менің түсінігімде, партияның сайлау мен сайлаудың арасындағы белсенділігінің азаюы – қоғамдағы жалпы жағдайға байланысты. Партия өзі жалғыз ұрандатып, алғы шепте жүргенімен, халық оның артынан ермесе, қайтпек керек? Жалпы, қоғамда ЖСДП-ны ғана емес, партия атаулыны халықтық қолдау бар ма?
Кезінде ЖСДП мен «Азат» партиясы біріккен кезде қаншама митинг, жиындар ұйымдастырылды, қаншама кампания жүргізілді. Бірақ халықтың тарапынан қолдау болмады. Билік те осы самарқаулықты пайдаланып, біріккен партияны тіркетпеді. Егер осындай процесс кезінде халық алаңға шығып, партияның тіркелуін белсенді түрде талап етсе, онда жағдай әлдеқайда өзгеше болар еді.
Партия – қолға ұстап, әрі-бері тасып жүретін портфель немесе шамадан емес, ол үлкен және тірі организм. Оны алып жүру, оның саяси қызметін ұйымдастыру, үйлестіру – адами идеялық-интеллектуалдық мүмкіндіктермен бірге материалдық қажеттілікті де талап етеді. Ал билік үрей мен қорқыныш қалыптастырған қоғамда партияға жәрдем етуге, қаржылық көмек беруге қауһарлы азаматтардың бәрі бұғып жатуға мәжбүр болса, партия қаржыны Марстан ала ма? Осындай қолдау болмаған кезде үлкен және жанды организмнің жұмысын қалай қамтамасыз ету мүмкін? Пойыздың вагондарын сүйреу үшін көмір жағады, электр қуатын береді, сол сияқты партия жұмысын жүргізу үшін, қаражат керек. Партия жұмысын жүргізетін азаматтардың отбасы бар, олар да ас ішіп, киім кимей ме? Соғым сойғысы келмей ме? Сондықтан осындай тапшылық жағдайында партия ұйықтап қалуға мәжбүр болады деп білем.
Ал Әміржанға қатысты жауапқа жоғарыда орыс тілінде тоқталдым. Ал оны қолдау мәселесіне келсем, қоғамда Қосановты қолдау процесінің күштілігіне қарап, азаматтардың адам айтқысыз белсенділігін көре тұрып, партия қандай шешім шығарса да, Әміржанды азаматтық тұрғыда қолдағым келеді. Алайда соңғы бір аптаның ішінде әлеуметтік желіде тараған ақпараттар мені ойландырады: оның өтірік-шыны әзірге белгісіз. Әміржанның штабы тарапынан жауап жоқ. Нақты дәлелдер мен әскери бөлімдердің аты аталады, соған байланысты Қосановтың сайлауалды штабы халыққа мәлімдеме жасауы керек еді. Желіден «үш күннің ішінде 130 мыңнан астам дауыс қалай жиналды?» деген жазбаларды оқыдым. Осы тұрғыдан келгенде, менің де өз әріптесіме сұрақтарым көп…
Бірақ Әміржанның ғана емес, халықтың оны қолдаған үмітін аяқ асты еткім келмейді, себебі көпке топырақ шаша алмайсың. Сонымен бірге «Платон – менің досым, бірақ ақиқат әлдеқайда қымбат» дегендей, қалыптасқан қауесетке қатысты жағдайды тағы да айтпауға болмайды. Егер билік Әміржанға, шынында да, көмектесіп жатса, сайлаудың заң талаптарын бұзып жатса, елде жалпыхалықтық алдау жүріп жатса, оған мен қосыла алмаймын. Назарбаев 30 жыл бойы елді алдап, алдарқатып келді, енді оның өтірікті судай сапырған эстафетасын біз жалғастыруымыз керек пе?
Әміржанды азаматтық қоғамнан түсіп жатқан тұлға ретінде, биліктік кандидаттарға қарсы тұлға ретінде, қоғамның оны қолдау екпінін, күшін бағалай отырып, жақсы нәтижеге жетсе екен деп тілеймін. Бірақ Қазақстанда әділетті сайлау өтіп көрген жоқ: соңғы сайлауда Нұрсұлтан Назарбаевтың 97,7 пайыз дауыс алғанын еске алайық: сондай жапырған жеңіс бес жыл бұрын мүмкін бе еді? Бес жыл бұрын елде девальвация болды, сол кезде сайлауға түскен президентке 97,7 пайыз дауыс бергеніне бесіктегі бала сене ме? Қазақстандағы жаппай қымбатшылық пен қайыршылық жағдайында Назарбаевқа соншама дауыс беру – қиял-ғажайып ертегілеріндегі жағдай. Сол процесс осы сайлауда да қайталанауы әбден мүмкін.
Бұл сайлау – Тоқаев пен Қосановтың сайлауы емес, бұл –Назарбаевтың сайлауы. Өзі билікте мейлінше ұзақ отырып, саяси билігін жалғастырудың амалы үшін өткізіліп жатқан сайлау. Көлденең көк аттыға билікті ұстатып қойып, өзі Қауіпсіздік кеңесінің отырысын өткізген кезде, үстелдің бір бұрышына жеңіске жеткен Қосановты отырғызып қояды дегенді көз алдыңызға елестетіп көріңізші. Мүмкін емес!
Әрине, Әміржанның кандидатурасын қолдай отырып, ел ішіне қазіргі тарап жатқан өсек-аяңдардың призмасымен саралай келгенде, 30 жыл бойы елді алдап келе жатқан Назарбаевтың саясаты сияқты, тағы да өзіміз халықты алдауға аралассақ, не болғаны? Басқаны білмеймін, ал мен ондай саясатпен келісе алмайды екенмін!
Ал сайлауға бақылау қалай жасалады, бұл орайда қандай жұмыстар жүргізіліп жатыр – оны менің орынбасарларым айтсын.
- Мирамбек КАМАЛОВ, партия төрағасының орынбасары, Ақтөбе облыстық филиалының жетекшісі:
– Өткен сайлаулардың тәжірибесіне сүйеніп, осы сайлауда партия атынан, саяси кеңестің шешіміне сүйене отырып, бақылау жұмыстарын жүргіземіз. Ел аумағындағы белсенділеріміздің бақылау жүргізуден мол тәжірибесі бар. Сайлауға бақылау жасаудың әртүрлі тетіктерін пайдаланамыз. Тұрғындардың сайлауға қатысуы, дауыс беруге келген адамдардың нақты есебін жүргізу жергілікті жердегі бақылаушылардың қадағалуында болады. Билік өз ыңғайына салып, жалған мәлімет беретіні әдетке айналған, сайлаушылардың ұрланған дауысы, т.б. заң бұзушылықтарға қатысты нақты деректерге қол жеткізетінімізге сенімдіміз. Демек, біздің бойкот – белсенді бойкотқа жатады. Елдегі саяси науқанның ақ-қарасын анықтау – біздің міндетіміз. Сонымен қатар тиісті деңгейге жеткізіп, әртүрлі шаралар жасаймыз. Азаматтық ұстанымымыз бойынша, сайлау аяқталған кезде бұл сайлаудың қалай өткені жөнінде тиісті мәлімдеме жасаймыз.
- Асхат РАХИМЖАНОВ, заместитель председателя партии, руководитель Астанинского филиала.
– Я сам ходил в штаб Косанова. Я вижу, что много людей проявляет очень большой интерес к этим выборам. Очень многие хотят активнее участвовать, и, имея определённый опыт для того, чтоб провести необходимое обучение, как наблюдать за выборами, как фиксировать правонарушения, мы сможем это сделать. Поэтому вызвался провести тренинги и семинары для наблюдателей.
Эти выборы сами по себе специфичны тем, что впервые в них не участвует Назарбаев. Какова будет явка, насколько вырастет или упадет доверие граждан к институту выборов, – это все мы должны проследить. Плюс ко всему, этому добавляется тот факт, что ОСДП в периоды любых выборов тесно сотрудничает и контактирует с БДИПЧ/ОБСЕ. На этих выборах мы же свою позицию, как партия, тоже очертим. Я думаю, что в день голосования мы представим свое заключение, свои выводы о том, как проходили выборы.
- Ермұрат Бапи биліктің кезекті жобасы туралы:
– Осы екі сұрақтың арасындағы бір мәселені айта кетейін: менде айтылмай қалған тағы бір ақпарат бар. «Осы сайлаудан кейін Ақорданың билігі шұғыл түрде жаңадан партия құруға кіріседі» деген сөз маған жетті. Биліктің «қорасындағы» өз партиялары болып саналатын партиялар елде жеткілікті: «Ақ жол», «Бірлік», «Ауыл», «Халықшыл коммунистер», т.б. Оның ішіндегі үшеуі – парламенттік. Ендеше билікке тағы бір саяси партия не үшін қажет болды?
Маған жеткен ақпарат бойынша, бұл партия осы сайлаудан кейін, осы күзде тіркеуден өтеді деген сөз бар. Қазақстанның жағдайында мен бірнеше партия құруға қатыстым – тәуелсіз партия қандай қиындықпен құрылатынын білемін. Ал бір жылдың ішінде ғана емес, алдағы үш-төрт айдың ішінде партия құру мүмкін бе? Біздің жағдайда жақтастардың дауысын жинау, съезд өткізу, құжаттарды тексеру, оларды кері қайтару сияқты әуре-сарсаңды бастан өткізгенбіз. Бұл бір қиямет-қайым жұмыс екенін партия құрмақ болған азаматтар жақсы біледі.
Билік болса, жедел түрде партия құрып, сол партияны парламенттік сайлауға қатыстырмақ. Мақсаттары – «Ақиқаттың» съезінен кейінгі жасаған мәлімдемелерімізді ескерген болуы керек, бізге қарсы партия құру. Ол партия – ұлтшылдық-оппозициялық бағытты ұстануы мүмкін. Сөйтіп, қоғамдағы электоратты екіге жарудың мақсатын іске асырмақ. Біздің парламенттік сайлауға апарамыз деген 100 кандидаттың 50-уін (шартты түрде алғанда) өздеріне тартудың амалын жасауда. Қоғамды, оппозицияның өзін тағы да екіге жарудың саяси технологиясы басталды ма деп ойлаймын.
Сондықтан ресми түрде мәлімдегім келеді: биліктің жобасымен партия құрылатын болса, оның басына қандай азамат келсе де, ол партияны – биліктің партиясы, ал жетекшісін – Ақорданың адамы деп қабылдау керек. Себебі билік құрып берген партияны басқаруға қоғамның ішінде жүрген, бәлкім, тіпті бүгінде өзін оппозиция санап жүрген тұлға келеді. Ал ол биліктің тапсырмасын орындауға келеді.
Егер дәл осы жолмен жаңа партия құрылатын болса, бұл тек қана «Ақиқат» партиясына қарсы емес, бұл – халыққа, қоғамға жасалатын қастандық деп санауға тура келеді. Бұл – елдегі қарсылық күштерді ыдыратауға, саяси тұлғалардың бірігуіне қарсы жасалып жатқан әрекет деп қабылдауымыз керек. Бұл – антихалықтық процесс!
- Я хочу заявить, что к нам пришла инсайдерская информация из недр Акорды. Якобы после выборов власть в спешном порядке будет создавать еще одну партию. Якобы она будет в какой-то мере национальной направленности, хотя по закону запрещается создавать партию националистического толка. Тем самым власть будет препятствовать деятельности нашей партии «Ақиқат», чтоб отобрать часть электората, расколоть остатки оппозиции в преддверии парламентских выборов.
Поэтому официально заявляю, если действительно такая партия будет создаваться с помощью административных ресурсов, то кто бы ни возглавил эту партию, он будет выполнять непосредственно задание Акорды и заниматься расколом оппозиции.
Дайындаған –
Бақытгүл МӘКІМБАЙ,
«D»
