САЛЫҚТЫҢ САЛМАҒЫ халықтың жанына батпасын

• Мем­ле­кет бас­шы­сы салық рефор­ма­сы­ның маңы­зы­на тоқта­лып, оған қой­ы­ла­тын нақты талап­тар­ды бел­гілеп бер­ді. Салық жүй­есінің әділ әрі тиім­ді болуын тап­сыр­ды. Ал бүгін­гі ұсы­ны­лған Салық кодексінің жоба­сын­да Пре­зи­дент талап­та­ры қан­ша­лы­қты қам­ты­лған? Депу­тат­тар­дың енгіз­ген түзе­ту­лері мен ұсы­ны­ста­ры толық көрініс тапқан ба? 

Осыған қысқа­ша тоқта­лай­ын. Ең алды­мен ел бюд­жетінің кірісін арт­ты­ру­да ішкі көз­дер­ді барын­ша тиім­ді пай­да­ла­ну, салы­қтық жеңіл­дік­тер­ді қай­та қарау маңы­зды. Бұл тұста біраз түйт­кіл бар. Жаңа Салық кодексінің жоба­сын­да жер қой­на­уын пай­да­ла­ну­шы­ларға өте көп салы­қтық жеңіл­дік­тер ұсы­ны­лған. Мұны әріп­те­стері­міз бір­не­ше рет көтер­ді. Мәсе­лен, қол­да­ны­стағы кен орын­да­ры бой­ын­ша жер қой­на­уын пай­да­ла­ну­шы­лар пай­да­лы қаз­ба­лар­ды өнді­ру салы­ғы­нан боса­ты­лған. Бұл дегеніңіз – 100 мил­ли­ард тең­ге­дей қаражат. 

Сол сияқты қат­ты пай­да­лы қаз­ба­лар­ды өндіру­шілер де еңбе­кақы төлеу қоры­нан басқа бар­лық салы­қтан боса­ты­лған. Бұл да қыру­ар қара­жат. Бір ғана «Қаза­қ­мыстың» екі жоба­сы бой­ын­ша 5 жыл­да 343 млрд тең­ге жоғал­та­ды екен­біз. Осы тек­тес басқа ком­па­ни­я­лар­дың жеңіл­ді­гі қан­ша сома бола­ты­нын еле­с­те­те беріңіз­дер. Ол трил­ли­он­даған тең­гені құра­уы мүм­кін. Бұл – бір. 

Екін­ші­ден, жасы­ра­ты­ны жоқ, жүр­гізіліп оты­рған салы­қтық рефор­ма нәти­же­сін­де бюд­жет­ке 4 трил­ли­он тең­ге кіріс түседі деген болжам бар. Бірақ оның дәлел-дәй­ек­пен негіз­дел­ген нақты есеп-қиса­бы жоқ. Мұның күмән туды­руы заң­ды. Осы келелі мәсе­лені де жан-жақты зерт­те­уі­міз қажет.

Келесі мәсе­ле – Ұлт­тық қорға иек арту­дың әлі де тола­ста­мауы. Соңғы жыл­да­ры Ұлт­тық қор­дан 28 мил­ли­ард дол­лар алын­ды. Бұл – кей­бір мем­ле­кет­тер­дің бюд­жетіне пара-пар сома. Жаңа салық кодексі­нен бұл бой­ын­ша да нақты шешім­ді көр­мей отырмыз. 

Ува­жа­е­мые кол­ле­ги! Мы, как пар­тия боль­шин­ства, пред­ла­га­ли и будем пред­ла­гать ряд новых мер для попол­не­ния бюд­же­та без суще­ствен­ной нагруз­ки на биз­нес, а тем более на кар­ма­ны про­стых граж­дан. Хотел бы при­ве­сти ряд при­ме­ров, кото­рые во всем мире явля­ют­ся одним из глав­ных направ­ле­ний. Но у нас их не исполь­зу­ют, а если и поль­зу­ют­ся, то не на долж­ном уровне.

Во-пер­вых, я счи­таю, что у нас в тыся­чу раз нуж­но повы­сить раз­мер пла­ты за поль­зо­ва­ние живот­ным миром. Про­стой при­мер — охо­та на зай­ца. Теку­щая сто­и­мость охо­ты состав­ля­ет все­го 177 тен­ге, мень­ше, чем бутыл­ка воды в мага­зине. Но при этом один патрон сто­ит 500 тен­ге. Такая ситу­а­ция фор­ми­ру­ет у насе­ле­ния пре­не­бре­жи­тель­ное отно­ше­ние к природе.

Кро­ме того, к нам едут ино­стран­ные тури­сты из близ­ле­жа­щих стран, кото­рые за копей­ки отстре­ли­ва­ют зако­ном не запре­щён­ный живот­ный мир. Пора это менять. Охо­та долж­на стать ответ­ствен­ным выбо­ром, а не дешё­вым раз­вле­че­ни­ем. Охо­та — это при­хоть бога­тых, так что про­шу Пра­ви­тель­ство пере­смот­реть все рас­цен­ки и уве­ли­чить поступ­ле­ния в бюд­жет. Дан­ный кла­стер мож­но раз­вить до меж­ду­на­род­но­го уров­ня с эле­мен­та­ми элит­ной услу­ги. Напри­мер, в Афри­ке охо­та на живот­ных — это очень доро­гой туризм, кото­рый попол­ня­ет зна­чи­тель­ную часть ВВП страны.

Во-вто­рых, в рам­ках ини­ци­а­ти­вы по опти­ми­за­ции нало­го­вой систе­мы пред­ло­же­ние об отмене пла­ты за раз­ме­ще­ние наруж­ной рекла­мы вызы­ва­ет недо­уме­ние. Дан­ная пла­та обес­пе­чи­ва­ет ста­биль­ные поступ­ле­ния в мест­ные бюд­же­ты в раз­ме­ре 7–8 млрд тен­ге еже­год­но. Её отме­на потре­бу­ет ком­пен­са­ции из рес­пуб­ли­кан­ско­го бюд­же­та, что неце­ле­со­об­раз­но в усло­ви­ях дефи­ци­та средств. Кро­ме того, это может при­ве­сти к некон­тро­ли­ру­е­мо­му раз­ме­ще­нию рекла­мы и ухуд­ше­нию город­ско­го благоустройства.

Во всём мире пла­та за наруж­ную рекла­му взи­ма­ет­ся, это часть соци­аль­ной ответ­ствен­но­сти биз­не­са перед граж­да­на­ми. Каж­дый пред­при­ни­ма­тель заин­те­ре­со­ван в раз­ме­ще­нии наруж­ной рекла­мы, так что дан­ный вопрос тоже нуж­но уре­гу­ли­ро­вать и обо­зна­чить чёт­кие пра­ви­ла игры. Пред­при­ни­ма­те­лю лег­че запла­тить за наруж­ную рекла­му и спо­кой­но зани­мать­ся деятельностью.

Про­сим вер­нуть дан­ное поло­же­ние в преж­ние усло­вия оплаты.

В‑третьих, гео­гра­фи­че­ское поло­же­ние Казах­ста­на предо­став­ля­ет уни­каль­ную воз­мож­ность для раз­ви­тия тран­зит­но­го потен­ци­а­ла в сфе­ре авиа­ци­он­ных пере­во­зок. Напри­мер, Стам­бул сего­дня стал мощ­ным тран­зит­ным хабом для запад­ных стран. Поче­му не можем исполь­зо­вать свою уни­каль­ность в сто­ро­ну восточ­ных направ­ле­ний из Запа­да? Мы же нахо­дим­ся пря­мо в цен­тре Евра­зии, но мы ей не пользуемся.

В усло­ви­ях кон­ку­рен­ции в этой сфе­ре нам необ­хо­ди­мо обес­пе­чить кон­ку­рен­то­спо­соб­ные цены на авиа­топ­ли­во, уско­рить про­цесс воз­вра­та НДС на заправ­ку тран­зит­ных рей­сов, осво­бо­дить от НДС импор­ти­ру­е­мое авиа­топ­ли­во для тран­зит­ных рей­сов. Это даст сти­мул для допол­ни­тель­но­го зара­бот­ка ком­па­ни­ям и пони­же­нию цен на внут­ри­рей­со­вые линии из-за допол­ни­тель­ных поступ­ле­ний в ком­па­нии. Так что сня­тие этих огра­ни­че­ний и внед­ре­ние льгот в дан­ной сфе­ре ста­нет нача­лом отправ­ной точ­ки стро­и­тель­ства тран­зит­но­го транс­порт­но­го хаба для меж­ду­на­род­ных авиалиний.

​Қазір жаһан­дық тур­бу­лент­тік жағ­дай­да өмір сүріп жатыр­мыз. Әлем­де сауда, тариф­тік шие­леністер орын алу­да. Осын­дай жағ­дай­да оңтай­лы салық рефор­ма­сын жүр­гі­зу оңай емес екенін түсі­не­міз. Үкі­мет алдын­да бюд­жет тап­шы­лы­ғын тол­ты­ру мін­деті тұрға­нын да біле­міз. Ұсы­ны­лып оты­рған жаңа Салық кодексі осы түйт­кіл­дер­ді шешу­ге бағыт­та­лып отыр. 

Осы орай­да «АМАNАТ» фрак­ци­я­сы Үкі­мет­пен қоян-қол­тық жұмыс істе­ді. Салық заң­на­ма­сы­ның күмән­ді тұста­рын бір­ге талқы­ла­дық. Соның нәти­же­сін­де жал­пы халы­қты, биз­нес өкіл­дерін толған­ды­рған қосым­ша құн салы­ғы бой­ын­ша шек­ті мөл­шер­ді көте­ру жөнін­де­гі ұсы­ны­сы­мы­зды Үкі­мет қол­да­ды. Бұл – бір.

Екін­ші. Фрак­ция салық заң­на­ма­сын жетіл­ді­ру үшін 7 бағыт бой­ын­ша ұсы­ныс бер­ген еді. Оның да басым бөлі­гі Үкі­мет­тен қол­дау тап­ты. Оның ішін­де ден­са­улық сақтау сала­сы бой­ын­ша бюд­жет­тік шығы­стар, әле­умет­тік маңы­зы бар азық-түлік тау­ар­ла­ры­ның 19 түрі, отан­дық кітап шыға­ру, архео­ло­гия сала­сы қосым­ша құн салы­ғы­нан босатылды. 

Үшін­ші, шағын және орта кәсіп­кер­лік субъ­ек­тілері үшін арнайы салық режи­мі енгізіл­ді. Ең басты­сы – нары­қта адал еңбек етіп, қоғам қажетін өтеп жүр­ген кәсіп­кер­лер­ге және халы­ққа сал­мақ түс­пей­тін болды. 

Құжат бой­ын­ша әлі де пысы­қтай­тын, ортақ мәміле­ге келетін жайт­тар бар. Екін­ші оқы­лы­мға дей­ін олар­ды рет­ке кел­тіре­міз деп ойлаймын.

Осы айты­лған­дар­ды еске­ре келе, «АМАNАТ» фрак­ци­я­сы бір­ге пысы­қталған Салық кодексі жоба­сы­ның бірін­ші оқы­лы­мын қол­дай­ды және әріп­те­стер­ді де қол­да­уға шақырады.

Елнұр Бей­сен­ба­ев, Мәжілісте­гі «Ама­нат» пар­ти­я­сы фрак­ци­я­сы­ның жетекшісі