ҚР Премьер-министрінің орынбасары
Қанат Бозымбаевқа!
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев халыққа жолдаған Жолдауларында су шаруашылығы саласындағы мәселелерді жүйелі шешуді салаға жауапты органдарға ұдайы тапсырып келеді. Алайда шешімін таппай тұрған мәселелер аз емес.
Дүниежүзілік банктің және Халықаралық су ресурстарын басқару институтының деректері бойынша, Қазақстандағы су ресурстарының көлемі 2030 жылға қарай он бес пайызға дейін төмендейтіні болжанды, ал 2040 жылға қарай тапшылық 50 пайыз мөлшерінде деп күтілуде. Бұл – өте алаңдарлық жағдай.
Ең басты мәселе – осы саладағы кадр тапшылығы. 90-жылдардың басында салада 38 мың маман жұмыс атқарса, стратегиялық маңызды секторға көңіл бөлінбеуінің кесірінен ол бүгінде 6-7 есеге кеміген, «Болашақ» түлектерінің ішінде су саласы мамандары жоқтың қасы. Оқу орындарының материалдық- техникалық базасы да әлсіз.
Аса маңызды проблемалардың бірі – шекаралас мемлекеттермен су бөлісу. Қазақстанның су қорының 46 пайызы трансшекаралық өзендерден қалыптасады, алайда оны бірлесе пайдалану әлі күнге дейін Кеңестік кезеңде қабылданған нормативтік құжаттармен реттеледі.
Кері әсерін тигізіп отырған проблеманың бірі – Су ресурстарына қатысты шынайы статистикалық деректердің жоқтығы. Сонымен қатар су тасқыны мен құрғақшылықтың алдын алу, олардың қаупін болжау өте төмен деңгейде. Атырау, Маңғыстау және Түркістан облыстары сияқты көптеген өңірлер үшін жер асты суларын тиімді пайдалануды зерттеу қажет.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде келесі мәселелерге назар аудару қажет деп есептейміз:
Бірінші. Суармалы алқаптарды ұлғайту жоспары экономикалық тұрғыдан зерделеніп, ғаламдық климаттың зиянды әсерлерімен байланыстырылып, оңтайлы реттелуі керек.
Екінші. Жер асты суларының нақтыланған картасы ғалымдар мен гидрогеолог мамандардың қатысуымен және мемлекеттің қатаң бақылауымен жүргізілуі тиіс.
Сонымен қатар азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, жер асты суларының ресурстарын зерттеу, қайта бағалау жұмыстарын жүргізуге республикалық бюджеттен мақсатты қаражат бөлінуі маңызды.
Үшінші. Су шаруашылығының инфрақұрылымын дамыту және оның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған кешенді іс-шаралар Үкіметтің қатаң бақылауында болып, Су заңнамасында көзделген нормалардың жүзеге асырылу механизмі егжей-тегжейлі қарастырылуы қажет.
Төртінші. Су секторы мамандарын даярлау мақсатында мамандықтар тізбесін кеңейте отырып, білім беру стандарттарын жетілдіріп, қайта қарау, мамандардың біліктілігін арттыру бойынша нақты іс-шаралар жүзеге асырылуы қажет.
Бұған дейін де әріптестеріміз көтерген, Қазақстанда су шаруашылығы бойынша әлемдегі жетекші университеттердің филиалдарын ашу, жоғары оқу орындарын заманауи зертханалармен жабдықтау және олардың нақты сектормен байланысын нығайту бойынша тиісті шаралар қабылдау керек.
Бесінші. Трансшекаралық өзендердегі су ресурстарын әділ және ұтымды пайдалану мақсатында Қазақстан үшін тиімді су дипломатиясын жүргізу өте маңызды деп санаймыз. Бұл – трансшекаралық өзендердегі су ресурстарының тиімділігімен қатар, олардың зиянды әсерін азайтуы және гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз етері сөзсіз.
Дәулет ТҰРЛЫХАНОВ, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты