- Сүңгуір қайықтағы үш жылдың өмірлік өнегесі
Ермұрат досым депутаттық сайысқа түсіп жатыр деген хабарды естіп, өзім іздеп жүріп оқитын «ДАТ» газетінің редакциясына хабарласып отырмын. Себебі – екеуіміз көріспегелі 35 жылға жуық уақыт өтті, тіршіліктің соңында жүріп, бір-бірімізден хабарсыз кеткен едік.
Мен соңғы рет Ермұратты 1988 жылы Шығыс Қазақстан облыстық «Коммунизм туы» газетінде қызмет істеп жүрген кезінде іздеп барған едім. Одан кейін мен Өскеменде қалдым да, Ермұрат Алматыға – «Социалистік Қазақстан» газетіне ауысып кетті.
Ал екеуіміздің Әскери теңіз флотында қатар қызмет етіп, азаматтық борышымызды өтеп қайтқалы да 43 жыл болыпты. Өмір зырлап өтіп жатыр…
Владивосток қаласында сүңгуір қайықтың «учёбкасында» 6 ай бірге оқыдық. Кубриктегі төсегіміз де қатар болды. Қарнымыз ашқанда, бір жапырақ нанды бөліп жейтін едік.
Кейін «подлодкаға» түскенімізде, экипажымыз екі бөлек болса да, Тынық мұхит флотының Камчатка флотилиясында бір бригадада үш жыл қызмет еттік. Сүңгуір қайығымыз теңізден – «боевой походтан» немесе «автономкадан» оралғанда, бір-бірімізді іздеп барып, мәре-сәре болушы едік. Жасыратыны жоқ, теңізден алып келген «сарқытымызды» (сүңгуір қайықта тәбет ашу үшін күн сайын шарап беретін) ортаға қойып, туған жерді, елде қалған қыз-қырқынды еске алып, ұза-а-ақ отыратынбыз…
Ермұрат өз өлеңдерін оқитын. Мұқағалидың бір кітабын жатқа айтатын. Кейіннен ғой ақындығын тастап кеткені, әйтпесе менің ауылда қалған қызыма да арнап бірер өлең жазып бергені бар. Бірақ екеуіміздің де «алғашқы махаббатымыз» үш жылға шыдамады… «Сарқытты» сіміретініміз де содан болған шығар…
Кейіннен, әскерден оралған соң мен одан: «Өлең жазуды неге қойып кеттің?» дегенім бар. Сонда Ерекең: «Бір қыздың басын байлап тастай алмаған ақындықтың әкесінің аузын!..» – деп жауап берген еді.
Қайықты су астына түсіріп, тереңге сүңгуіне Ермұрат екеуіміздің мамандығымыз тікелей қатысты болды. Су астында «стабилизацияны» сақтайын да боцман мен біздер едік. 100–150 метр тереңдікте, тіпті кейде командир қажет десе, 200 метрге дейінгі тұңғиықта қайықтың салмағын тереңдікке сәйкес қалыпты жағдайда ұстау – біз басқаратын аспаптар мен механизмдер арқылы жүзеге асады.
Ең бастысы – қайықтың тіршілігін (живучесть) қамтамасыз ететін, өрттен қорғап, апат суынан сақтайтын – тағы да біз. Сондықтан біздің машинистер қайықта ең қадірлі команда саналатын.
Ермұрат өз мамандығына зерек болды. Бір жылдан кейін старшина атағын алып, бөлімше басқарды. Су астындағы тереңдікті сақтауға бірден-бір жауапты – Ермұрат басқарған әскери пост. Ол командир белгілеген тереңдікті плюс-минус бір метр айырмашылықпен ұстап тұратын шебер маман болды. Ал белгіленген тереңдікті сақтау, сол тұңғиықта қайықты ұстап тұру – бұл «подлодканың» әскери қажеттілігін анықтайтын ең бірінші талап болатын.
Ермұраттың экипаж командирі, екінші рангалы капитан Полютов деген Көкшетауда туған, қарамағындағы бірлі-жарым қазақты қатты қадірлейтін еді. Ермұратты жақсы көргені сондай, батареяларды қуаттандыру үшін, қайық су бетіне түнделетіп қалқып шыққанда, «Марата на мостик!» деп, жоғарыға көтерілуге команда беретін. Қалай қалыптасып кеткенін өзі де білмейтін шығар, Ермұраттың экипаждағы аты Марат еді.
Ал командирінің Ермұратты мостикке шақыратыны – жерлесі таза ауа жұтып, темекі тартып алсын деген ой еді. (Қайықта темекі тартуға қатаң тыйым салынады). Теңіз бетінде командирмен қатар тұрып, әңгіме-дүкен құрып, шылым шегу – экипаждағы екінің біріне бұйырмайтын бақыт болатын.
Сол Полютов Ермұратты «глубинный спец» – «тереңдіктің маманы» деп атайтын. Дәл айтқан екен – Ермұрат өмір теңізінің тереңдігін әлі күнге сақтап келеді. Оның саналы өмір жолында таяз іс-әрекет жоқ. Ел қамы үшін терең бойлап, қызмет қылу – ер адамның нағыз азаматына ғана қонатын қасиет шығар.
«Так держать глубину, главстаршина!».
Серік АҚТАЕВ, сүңгуір қайықтың запастағы старшинасы,
