Қазақстанның қаржы нарығы тағы да теңгенің құлдырауынан туындаған тұрақсыздықпен бетпе-бет келді. Әрине, ұлттық экономика министрі Нұрлан Байбазаров бұл жағдайға қатысты «ешқандай дефолт күтілмейді» деп мәлімдеме жасады. Бірақ бұл сөздерге сенуге бола ма?
Министрдің айтқандары бір қарағанда дұрыс секілді. Қаржы жүйесінің тұрақтылығы, мемлекеттік резервтердің жеткіліктілігі және импортқа тәуелділікті азайту бойынша жұмыстардың жалғасуы құлаққа жағымды естіледі. Алайда мұндай мәлімдемелер бұған дейін де жасалғанын еске алайық. Соған қарамастан, ұлттық валютаның тұрақтылығы қамтамасыз етілмей келеді.
Кім ұтады, кім ұтылады?
Теңгенің әлсіреуі қарапайым халыққа ауыр тиетіні жасырын емес. Қазірдің өзінде доллармен бірге тауарлар бағасы да өсіп жатыр. Импорттық тауарлардың қымбаттауы бірінші кезекте қарапайым тұтынушылардың қалтасына салмақ түсіреді. Әсіресе күнделікті өмірде қажет құрылыс материалдары, техника және азық-түлікке жатпайтын тауарлардың бағасы шарықтап, халықтың сатып алу қабілеті төмендейді.
Екінші жағынан, валюта бағамының ауытқуын тиімді пайдаланып жүрген белгілі бір топтар бар. Бұл – экспорттық бағыттағы компаниялар мен валюта нарығындағы алып-сатарлар. Олар үшін теңгенің құлдырауы – табысқа жетудің тағы бір мүмкіндігі. Ал қарапайым халық ше?
Министр импортқа тәуелділікті азайту бойынша жұмыстардың жүріп жатқанын айтты. Бірақ бұл уәде жылдар бойы айтылып келеді. Құрылыс материалдары, техника және жабдықтар саласындағы тәуелділік қалайша әлі күнге дейін шешілмей келеді? Нақты қандай жобалар жүзеге асырылып жатқаны туралы ашық ақпарат жоқ. Бұл бағыттағы жұмыстың баяу жүруі үкіметтің экономикалық стратегиясының әлсіздігін көрсетеді.
Үкімет уәдесіне сенуге бола ма?
Нұрлан Байбазаров «валюта бағамының ауытқуы әрдайым болып тұрады» дейді. Иә, бұл – қалыпты құбылыс. Бірақ тұрақсыздықтың себептері мен оның халыққа әсерін азайту жолдары туралы сөз қозғаған жоқ. Жаһандық нарықта тұрақсыздық болса да, мемлекеттің міндеті – ұлттық экономиканы сыртқы факторлардың ықпалынан қорғау.
Теңге бағамының құлдырауы тек экономикалық емес, әлеуметтік мәселе екенін ескерген жөн. Халықтың сенімі тек құрғақ уәделермен емес, нақты іс-әрекеттермен оянады. Егер үкімет бұл мәселені шешуде батыл шаралар қабылдамаса, «ешқандай дефолт күтілмейді» деген мәлімдеме бос сөз болып қалуы мүмкін.
Теңгенің құлдырауы – экономикамыздағы жүйелік мәселелердің көрінісі. Бұл жағдайды сыртқы факторлармен ғана түсіндіруге болмайды. Үкімет импортқа тәуелділікті азайту, жергілікті өндірісті дамыту, халықтың сатып алу қабілетін сақтау сияқты бағыттарда нақты әрі нәтижелі шараларды қолға алуы тиіс.
Мына Үкіметке халықтың сенімі азайып барады. Сенім жоқ жерде құрмет те болмайды. Серік ЖҰМАБАЕВ