- Тоқаев мырза! Елбасының үшінші ұрпағы жақында миллиардер болады, ал 2,5 миллион отандастарымыз әлі күнге дейін кедейшілікте өмір сүріп жатыр.
Германияда 2 миллион миллионер бар. Мемлекеттің 30 пайыз байлығы солардың меншігінде. Ал бізде мемлекеттің 55% байлығы санаулы адамдардың қолында. Біздің олигарх Ким бір жылда 1,4 миллиард доллар табыс «табады». Осыншама ақшаны бізде жылына миллион зейнеткер алады. Бір адамның табысы бізде миллион адамның табысына тең. Елбасының саясатын жалғастыруға уәде берген Тоқаев мырза, сіз осы саясатты жалғастырасыз ба?
Сіздің резиденцияңыз АҚШ-тың Ақ үйінен жеті есе үлкен. Америкадан қаншалықты баймыз? Қытайдың басшысы ұшақты арендаға алады. Керек емес кезде сол ұшақты қарапайым жолаушылар пайдаланады. Ал бізде бір президенттің өзінде жеке бес ұшағы бар. Бір ұшақтың құны 100 млрд теңге тұрады. Осы ақшаға жүз мектеп пен балабақша неге салмасқа? Неге бай Германияда тест тегін, ал біз оған ақша төлейміз?
Сайлаудың алдында мемлекет аймақтарының жартысы /карантиндік/ сары зонада тұрды. Ресейде митингілер басталған кезде біздің аймақтар «светофор» сияқты қызыл түске өзгерген? Біздегі пандемия саясатқа бағына ма?
Біз 30 жыл бойы жаппай экспериментте өмір сүріп жатырмыз.
Жақында өзіме вакцина салам дедіңіз. Байден жарнамасыз-ақ бірінші болып өзіне вакцина салдырды. Осымен ол өз отандастарына үлгі көрсетті. Бізде төменгі айлық жүз доллар болса, ал Байден шенеуніктерге күніне 125 доллар төлейді.
Тоқаев мырза! Сіз осы екі жылдың ішінде бірде-бір уәдені орындамадыңыз. Байден болса, барлық уәдені /президенттігінің/ бірінші күні орындады. Мигранттарға азаматтық алуға жеңілдіктер жасады және климат жөніндегі Париж келісіміне оралды.
Бізде байдың балалары көбінесе генерал немесе министр болып шығады. Ал АҚШ президентінің әйелі қарапайым мұғалім болып жұмыс істейді.
Бізде 23 наурыз – он жыл бұрын мерекеге айналған күн. Осы күні Болат Назарбаев туған. 7 мамыр – Отан қорғаушылар күні. Бұл күні Дариға Назарбаева дүниеге келген. Оның 50 жылдығына бұл күн мерекеге айналды. Неге?
Дінмұхамед Қонаев Қазақстанды дамытқан. Бірақ оның туған күнін атап өтпейміз. Ал Назарбаевтың туған күні – 6 шілдені бәрі біледі. Осы күнді мейрам ретінде өткіземіз. Онымен қоса, 1 желтоқсанда тұңғыш президентке арналған мейрамды өткіземіз. Ол мүлдем дұрыс емес. Солтүстік Кореяда диктатордың туған күні мейрамға айналған. Біздегі мейрам күндері елбасының өмірімен емес, халықтың өмірімен байланысты болуы керек. Елбасы да біз сияқты адам, оны жағымпаздар биікке жеткізді. Жағымпаздар халықты әлемге масқара қылды.
Бізде 42 500 теңге болған төменгі айлық биыл өзгеріссіз қалды. Бірақ май, ұн, жұмыртқа жарты есе өсті. Төменгі айлық аспаннан алына ма? Алматы зообақшасындағы маймылдың өзіне айына тамаққа 74 мың теңге жұмсалады. Ол төменгі айлыққа қарағанда екі есе көп. Ендеше адам жануарлардан кем тамақтануы керек пе?!
Біз Латвиямен қатар егемендік алдық. Ол мемлекетте біздегі сияқты мұнай жоқ. Бірақ Латвияда студенттің шәкіртақысы 200 евро болса, бізде осы ақшаны мамандар алады. Карантин болған кезде /латыштар/ әр балаға 500 евродан берді, ал бізде – ноль. Мемлекет бізге «ақша жоқ, бірақ сіздер шыдаңыздар» деді. Сол себептен біздің /білікті/ мамандар басқа елге қоныс аударуда. Қазір көбісінің түсінігі бойынша, егер Қазақстаннан кетсең, әйтеуір жетістікке жетесің.
Америкада тамаққа айлықтың 6 пайызы жұмсалса, бізде оған жалақының жартысы кетеді. Ол жерде азық-түліктің бағалары бізден шамалы ғана қымбат. Біздің бір жылда табатын айлығымызды олар бір айда табады. Біз тек тамаққа ғана жұмыс істейміз. Бұл адамның емес, құлдың өмірі. Біздің өмір Гондурас сияқты деп айтқым келеді. Бірақ Гондураста ең төменгі айлық бізге қарағанда үш есе көп. Шын мәнінде біз /кедейшіліктің/ түбіне дейін жеттік.
Біздің /сенат/ спикері ашаршылықты көрмей, қалай оған баға береді? Кремльге жалтақтамай жүрейік, әйтпесе мойынға шығып алады. Никонов пен Федоров оған дәлел. /Олар/ Америкаға Алясканы қайтар деп айтуға қорқады, өйткені олар бірден санкцияға ұшырауы мүмкін. Көп сөйлемей, біз неге осылай жасамадық? Биыл солтүстіктегі қалалардың аттарын тездетіп ауыстыру керек. Қандастарымызға осы қалаларда барлық жағдай жасалуы керек.
Жақында евродепутаттар бізде адам құқықтары бұзылады деп, резолюция шығарды. Біздің билік онымен келіспеді. Бірақ ең бастысы – халық евродепутаттармен келісті. Бізде құқық жоқ, теқ қана міндеттер мен штрафтар бар. Неге біздің құқықтарымызды казақстандық емес, шетелдік депутаттар қорғайды? Біздің депутаттарға осы жағдай ұятты болуы керек қой?!
Нью-Йоркте бір шаршы метр жүз мың доллар тұрады. Бірақ 160 жыл ішінде мемлекеттік парктің бірде-бір шаршы сантиметрі сатылмады. Ал бізде Шымбұлақ пен Медеу паркінде жүздеген жеке сарайлар салынған. Бір спортшы тікелей эфирде шыдамай: «Қазақстанда бәрі сатылады» деп дұрыс айтты.
Нью-Йорк әуежайы стратегиялық маңызды объект деп есептеледі. Сол себепті де ол мемлекеттің меншігінде. Ал бізде Алматыдағы әуежайды Назарбаевтың күйеу баласы жақында түріктерге сатты. Бәрін сатып бітірді. Тек бізді сату ғана қалды.
Бүкіл әлемге танымал Nike брендінің негізін қалаушы адам бұрын өзі стадиондарға барып, аяқ киім сатқан. Осылай ол өзінің маңдай терімен миллиард доллар тапқан. Бізде ше, мемлекеттің қаржысына салынған «ҚазМұнайГаз» жанар-жағармай құю бекеттері дайын бизнес ретінде кейін біреуге сыйлық ретінде беріледі.
Бізде қайтыс болған адамның қарыздарын банк оның туысқандарына жабады. Ал неге зейнетақы қорындағы /ақшаны/ солай етпеске? Банк пен «застройщиктер» өздерінің қалтасын толтыру үшін, күдікті бағдарламаны жүзеге асырады. Мысалы, қазір үйді /пәтерді/ зейнетақы қорындағы ақша арқылы сатып алуға болады. Бірақ көбінің тек шаршы сантиметр алуға ғана шамасы жетеді. Ажиотаж бағаларды өсірді. Байғұс халық үлкен кредит алады, банкке құл болады. Ал құрылыс компаниялары мен банкирлер қалталарын толтырады.
Дариға жастарға үйге байланып қалма деп кеңес берді. Онда неге оның өзінде Лондонда сарайлары бар? Дариғаның осындай кеңесін Қонаев пен Меркель де айта алар еді, өйткені олар қарапайым адамдар сияқты үш бөлмелі пәтерде өмір сүрді.
Швейцария мен Австрия президенттері кәдімгі метромен жүрсе, бізде әкім эскортпен жүреді. Германияда егер Меркель жолда тығырық тудырса, оған айып салады. Біздің әкімдерді тығыз автобусқа тиеп, осылай тәрбиелеу керек.
Әлемдегі ең бай адам Безос алғашында ескі көлікпен клиенттеріне өзі тауар таситын. Ескі есіктен өзіне үстел жасаған. Осылай екі жүз миллиард доллар тапқан. Былтыр Безос компаниясының акциялары екі есе өсті. Біздің зейнетақы қорының ақшасын Әзірбайжанның банкрот банкісіне салғанша, Безосқа салу керек еді. Сонда қазір бізде ақша екі есе көп болатын еді.
Біздің елшілер өздері бірде-бір тиын таппай, халықтың ақшасын талан-таражға салады. Олардың жарты мың көлігі 20 млн доллар тұрады. Кедей Эфиопиядағы біздің елшіліктің тек бір ғана көлігі 150 мың доллар тұрады. Оның құны осы мемлекетпен арадағы тауар айналымына тең. Неге олар Франция президенті Олланд сияқты 30 мың долларлық машинамен жүрмейді?
Біздің шенеуніктер теқ қана ақшаны жаратуды біледі, депутаттарды «Пекин» мен «Хилтон» отельдеріне жатқызды. Бұл қонақ үйлердегі бір нөмірдің тәуліктік құны – жүз доллар. Халық болса, карантинде осы ақшаға бір ай бойы бүкіл отбасымен күн көрер еді. Депутаттар тағы да 300 мың теңге тұратын төсбелгі алды. Оның құны олимпиадалық алтын медальдан бір жарым есе қымбат.
Бафеттің байлығы 85 миллиард доллар болса да, оның қолында /ұстағаны/ 20 долларлық телефон. Біздің қала әкімінің сағаты 5 мың доллар тұрады. Билл Гейтс пен Буштың қолсағаттары 10 доллар ғана. Сонда бізде өзі қандай менталитет қалыптасқан?
Тоқаев мырза! /Бүкіл/ Қазақстанда қанша адам тұрса, бір Нью-Йоркте сонша адам тұрады. Бірақ қала әкімі барлық қызметкерлерімен бір залда отырады. Ал сіздің резиденцияңыз Франция президентінің Елисей сарайынан 3 есе үлкен.
Кедей деп айлық жалақысы 150 доллардан кем адамды айтады. Ал бізде мұндай жалақыны бір адам емес, барлық отбасы алады. Нонсенс! Сол жалақыдан олар салық төлейді. Олигархтар болса, ұсақ-түйек немесе мүлде салық төлемейді. Мысалы, біз алтын өндіру көлемі бойынша Өзбекстанды қуып жеттік. Бірақ Өзбекстан экспортының жартысын алтын құраса, бізде бюджетке оның тек шағын бөлігі ғана түседі. Алайда алтынның бағасы өндіріс шығынынан 3 есе қымбат.
Жақында бір американдық отбасы заңсыз түрде ағаш (емен) кескені үшін 858 мың доллар айып төледі. Алматыда бұдан 10 есе көп кесілген ағаш үшін төленген айыптың көлемі бір тоңазытқыштың бағасымен тең. АҚШ-та бұл мәселені жергілікті эколог шешсе, бізде мұнымен президент жеке айналысты. Қазір айыптың мөлшері көтерілді, бірақ тым кеш. Біз бірінші жасаймыз, одан кейін ғана ойланамыз. Жасыл экологиямыз жасыл долларға үнемі бағынышты.
Тоқаев мырза! Осы 30 жылда кедейлеріміз тамақ үшін күресетін, ал байларымыз тамаққа тоймайтын қоғам құрылды. Сіздің бұл мәселеге деген немқұрайлығыңыз таңқалдырады. Дұшпан өлтіріп кетеді, дос сатып кетеді, ал немқұрайлық – екеуімен бірдей. Жаңаөзенде болған оқиға осыған дәлел.
Ержан ОРЫМБЕТОВ
