Тәуелсіз елімізд КІМ ҚОРҒАЙДЫ?

Осы­дан 10–15 жыл бұрын «Қаза­қстанға кім тиі­седі дей­сің? Қаза­қтың сырт­та жауы жоқ!» деген қағи­дат бол­ды. Соның кесірі­нен арми­я­ны қар­жы­лан­ды­ру азай­ды, әскер­дің тыныс-тір­лі­гі тарыл­ды. Арми­я­ның, жауын­гер­лік қыз­мет­тің қадірі қашты. Армия ерлік пен бір­лік­тің орда­сы емес, басы-аяғы жоқ дау-дамай­дың орта­сы­на айнал­ды. Бұл үшін бар­ша қоғам ретін­де жау­ап­ты­мыз, айыптымыз…

Құдай­ға шүкір, бей­біт, бере­келі елміз. Қазақ елінің ешкім­ге соғыс ашып, басқа­ны жау­лап, қала­сын өртей­тін ниеті жоқ. Басты мін­дет біреу – мем­ле­кет­тің тыны­шты­ғы мен тұта­сты­ғын сақтау. Қайт­се де ел еге­мен­ді­гі мен тәу­ел­сізді­гін қам­та­ма­сыз ету. Бұдан асқан мұрат та, мүд­де де жоқ!

Десе де, өзі­міз мере­келі бол­сақ та, айна­ла­мыз бере­келі деп айта алмай­мыз. Айна­ла­дағы, әлем­де­гі жағ­да­ят­тар, кеше ғана бей­біт жатқан мем­ле­кет­тер­дің отқа ора­нуы, ағай­ын елдер­дің өза­ра өшпен­ділі­гі терең ойға итермелейді.

Әрине, осын­дай­да жан-жағы­мы­зға қарап, төңіре­гі­міз­ге үңі­ле бастай­сың. Біздің ел арми­я­сы­ның бүгін­гі жай-күйі қан­дай? Қазақ арми­я­сы дегені­міз не? Қазақ офи­цері кім? Қазақ офи­цері, сар­ба­зы деген ұғым мен кате­го­ри­я­ны жасақтай алдық па?

Соңғы 2–3 жыл­да едәуір өзгерістер жасал­ды. Арми­я­ның абы­рой­ын арт­ты­ру тұрғы­сын­да нақты жұмыс атқа­рыл­ды. Әскер­де­гі қыл­мыс саны жыл сай­ын азай­ып келеді. Сол­дат­тарға жоға­ры білім алуға, кре­ди­тін жабуға, маман­дық алуға жақ­сы мүм­кін­дік­тер ашыл­ды. Әске­ри­лер­дің айлы­қта­ры жүй­елі түр­де өсе баста­ды. Жаңа әске­ри қосын­дар мен бри­га­да­лар жасақта­лып жатыр. Әске­ри жат­ты­ғу­лар мен әске­ри ойын­дар­дың саны есе­леп арт­ты. Жаңа әске­ри тех­ни­ка үлгілері саты­лып алынды…

Пар­ла­мент соңғы 2 жыл ішін­де арми­яға қаты­сты 6 заң қабыл­да­ды. Оның ішін­де жер­гілік­ті қорға­ныс күш­тері; резерв­те­гі қыз­мет; арми­я­ның әл-ауқа­тын арт­ты­ру; ұлт­тық қауіп­сіздік бағы­тын­дағы заң­дарға Пре­зи­ден­ті­міз – жоға­ры бас қол­бас­шы қолын қой­ды. Жақын ара­да Мәжіліс әске­ри-пат­ри­от­тық тәр­бие тура­лы арнайы заң­ды қабылдайды…

Әске­ри-пат­ри­от­тық тәр­бие демекші…

Арми­я­ның абы­ройы мен қоғам­дағы рөлінің артуы – әске­ри қыз­мет­ке деген сұра­ны­сты арт­ты­ра баста­ды. Сан­нан жаңыл­мас­пыз – жас ұлт­пыз. Сапа­ны ойлай­тын да кез кел­ді. Сапа­ны қам­та­ма­сыз ететін сер­жант­тар мен офи­цер­лер­ді қай­дан ала­мыз? Солар­ды дай­ын­дай­тын жоға­ры және орта әске­ри білім орда­ла­ры бар. Сон­дағы жағ­дай­ды тал­дап көрелік.

Мыса­лы, 2024 жылы орта есеп­пен әске­ри оқу орын­да­ры­на кон­курс бір оры­нға 2,2 адам­ды құраған. Олар­дың орта бал­лы – 64 балл бол­ды. Бұл – рес­пуб­ли­ка­дағы білім сала­сын­дағы ең төмен көр­сет­кі­ш­тер­дің бірі.

Әсіре­се бүгін­гі­дей робот­талған, ком­пью­тер­лен­ген тех­ни­ка зама­нын­да біз­ге тек пат­ри­от­тар ғана емес, жоға­ры білім­ді, білік­ті аза­мат­тар ауа­дай қажет. Кеше­гі мек­теп түле­гінің жаны мен пси­хо­ло­ги­я­сын түсініп-түй­сі­ну үшін де ақыл­ды, пара­сат­ты бас­шы­лар­дың керек екен­ді­гі айт­па­са да түсінікті.

Тағы бір мәсе­ле. Кон­сти­ту­ци­я­мы­здың 36-бабын­да: «Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сын қорғау – оның әрбір аза­ма­ты­ның қаси­ет­ті пары­зы және мін­деті» делін­ген. Яғни, Отан­ды қорғау, арми­яға бару бар­ша қазақ аза­ма­ты­ның, әрбір аймақ тұрғын­да­ры­ның ортақ мәсе­лесі деген сөз.

Алай­да өмір­де­гі шын­ды­ғы басқа­ша. Біздің әске­ри инсти­тут­тар мен кол­ле­дж­дер­дің түлек­тері – негізі­нен оңтүстік аймақтар­дың аза­мат­та­ры. Есесіне сол­түстік өңір­лер­дің түлек­тері әске­ри білім алуға мүл­дем қауқар­сыз екен! Батыс пен шығыс аймақта­ры­нан әске­ри оқуға түсу­ге әрі кет­се жылы­на бір-екі түлек­тен ғана құл­шы­ныс таны­тып жатады.

Сон­да Отан­ды қорғау тек оңтүстік аймақ тұрғын­да­ры үшін ғана керек пе? Жау­жүрек баба­ла­рын мақтан тұта­тын, айтыс пен той-тома­лақта батыр­ла­рын тіз­бек­теп-тала­сты­ра­тын қазақ үшін осы­дан артық масқа­ра бар ма? Бұл, шын­дап кел­се, бәрі­міз­ге де сын. Бұл тек мем­ле­кет­тің ғана емес, ата-ана­ның да, мек­теп­тің де ұты­лға­ны, жау­сыз жеңіл­гені деген сөз. Ойла­на­тын шаруа.

Ойла­най­ық! Абай болайық!

Айдос САРЫМ, ҚР Пар­ла­мен­ті Мәжілісінің депутаты