ҚАЗАҚ ҮШІН БАСПАНА – отбасылық болашағының кепілі

ҚР Пре­мьер-мини­стрінің орынбасары

Ермек Көшер­ба­евқа!

Қазір­гі таң­да Қаза­қстан аза­мат­та­ры үшін жеке бас­па­на­лы болу – ең өзек­ті әрі күр­делі әле­умет­тік мәсе­ле. Тұрғын үй – адам­ның басты кон­сти­ту­ци­я­лық құқы­ғы. Бұл – Ата заң­да айқын жазы­лған талап. Алай­да іс жүзін­де бұл құқы­қты жүзе­ге асы­ру қиы­нға соғып отыр. Мәсе­лен, шама­мен 30 мил­ли­он тең­ге тұра­тын авто­көлік­ті сатып алу әлдеқай­да жеңіл:

• Жыл­дық мөл­шер­ле­ме – 6 %;

• Баста­пқы жар­на талап етілмейді;

• Құжат рәсім­деу онлайн, жылдам.

Ал дәл осы сомаға бас­па­на алғы­сы кел­ген азамат:

• Кемі 30 % баста­пқы жар­на төле­у­ге мәжбүр;

• 18–20 % көле­мін­де­гі жоға­ры пай­ы­з­бен келі­су­ге тиіс;

• Күр­делі құжат жинау про­цесі­нен өтіп, соңын­да ипо­те­ка бер­мей қалуы мүм­кін. Мем­ле­кет­тік сая­сат­тың тұты­ну­шы­лы­қты (көлік алу­ды) қол­дап, тұрақты өмір сүру­ге мүм­кін­дік беретін тұрғын үй мәсе­лесін екін­ші кезек­ке ысы­рып қой­ға­ны алаң­да­та­ды. Осы­ған бай­ла­ны­сты келесі ұсы­ны­стар­ды қарас­ты­ру­ды сұраймыз:

1. «Жал­да­удан сатып алуға» (Rent-to-Buy) жүйесі.

Көп адам үй алғы­сы келеді, бірақ басты кедер­гі – баста­пқы жар­на. Пәтер жал­дап жүр­ген аза­мат­тар­дың жал­дау ақы­сы­ның бір бөлі­гі кей­ін сатып ала­тын үйінің алға­шқы төле­мі ретін­де есеп­те­леді. Мыса­лы, айы­на 200 мың тең­ге төле­се, соның 50 мың тең­гесі алдағы уақыт­та үйді сатып алған­да алға­шқы жар­на ретін­де сана­ла­ды. Осы­лай­ша адам үш жыл ішін­де үйге ақша жинап қана қой­май, төлем қабілетін де дәлел­деп үлге­реді. Бұл жүйе біз­де­гі жастарға, жалғы­з­ба­сты ана­ларға, әле­умет­тік осал топ­тағы аза­мат­тарға өте қолай­лы болар еді. Бұл тәсіл­ді енгі­зу – үй алуға дай­ын емес, бірақ ниеті бар аза­мат­тар үшін үлкен мүм­кін­дік болар еді.

2. Цифр­лық «жыл­дам ипо­те­ка» жүйесі.

Мем­ле­кет­тік орган­дар мен банк­тер ара­сын­да дерек алма­су­ды бірік­тіріп, онлайн рәсім­деу жүй­есін енгі­зу. Қазір­гі авто­не­си­е­леу жүй­есін­де­гі­дей, тұрғын үйді де онлайн түр­де, жедел әрі бюро­кра­ти­я­сыз рәсім­де­у­ге мүм­кін­дік беретін меха­низм қалыптастыру.

3. Тұрғын үйге қол­жетім­ділік­ті арт­ты­ру үшін қар­жы­лан­ды­ру тетік­терін жаңғырту.

Тек «Отба­сы банк­пен» шек­тел­мей, басқа банк­тер­ге де тұрғын үй жинақ жүй­есіне қаты­суға мүм­кін­дік беру қажет. Сон­дай-ақ ипо­те­ка­лық неси­е­ле­у­ге зей­не­тақы қорын (ЕНПФ) тар­ту арқы­лы ұзақ мерзім­ді қар­жы­лан­ды­ру нары­ғын қалып­та­сты­рып, пай­ы­здық мөл­шер­ле­мені төмен­де­ту керек. Бұл – бәсе­келі орта құруға, халы­қтың таң­да­уын кеңей­ту­ге және неси­енің қол­жетім­ді болуы­на жол ашпақ.

4. Мем­ле­кет­тік қол­да­уды әділет­ті әрі тиім­ді бағыттау.

Мем­ле­кет­тік бағ­дар­ла­ма­лар шын мәнін­де бас­па­на­сыз жүр­ген аза­мат­тарға арна­луы тиіс. Сон­ды­қтан суб­си­ди­я­лар тек алға­шқы тұрғын үй алуға бағыт­та­лып, екін­ші нары­қтағы неме­се инве­сти­ци­я­лық мақ­сат­тағы сатып алу­лар­дан шет­тетілуі қажет. Соны­мен қатар тұрғын үй сая­са­ты өңір­лік даму бағ­дар­ла­ма­ла­ры­мен тығыз бай­ла­ны­ста іске асуы тиіс – бұл мигра­ци­я­лық тепе-теңдік­ті рет­теп, аймақтар­ды жан-жақты дамы­туға ықпал етеді.

Бұл ұсы­ны­стар­дың бар­лы­ғы тіке­лей бюд­жет шығы­нын­сыз, қол­жетім­ді үй санын арт­ты­руға жол аша­ды. Қазір­гі «тек ипо­те­ка» моделі­нен аль­тер­на­тив­ті жол­дар ұсынады.

Қоры­тын­ды­лай келе, жеке тұрғын үй – аза­мат­тың тұр­мыстық қауіп­сізді­гін, отба­сы­лық тұрақты­лы­ғын және әле­умет­тік әділет­тілік­ті қам­та­ма­сыз ететін басты тірек.

Қазақ үшін тұрғын үй – жай бас­па­на емес. Бұл – аза­мат­тың ар-намысы, отба­сы­лық тұрақты­лы­ғы, бала­сы­ның бола­шағы. Халық өмірін бас­па­на үшін күрес­ке емес, сол бас­па­на­да баян­ды өмір сүру­ге арна­уы керек. Сон­ды­қтан мем­ле­кет­тік сая­сат тұты­ну­шы­лық емес, тұрақты өмір сапа­сы­на басым­дық беруі қажет деп есептейміз.

ҚР Пар­ла­мен­ті Мәжілісін­де­гі «AMANAT» пар­ти­я­сы фрак­ци­я­сы­ның мүшесі

Ербо­лат САТЫБАЛДИН