ЖАЗУШЫҒА

НЕ БЕРДІ?

• Осы мамыр­дың белор­та­сын­да Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның құры­л­тайы өтіп, онда Одақтың төраға­сы сай­ла­на­ды деген хабар бар. Осы орай­да біз шығар­ма­шы­лық бір­ле­стік­тің бас­шы­сы Ұлы­қ­бек Есдәу­ле­тов мыр­за­ға хабар­ла­сып, алдағы Құры­л­тай­ға қаты­сты сұх­бат беруін сұраған едік.

«Сұх­бат қай­да қашар дей­сің, алды­мен соңғы бес жыл­да Одақ не тын­ды­рға­нын «ДАТ»-тың оқыр­ма­ны біле жүр­сін, мынау ақпа­рат­ты жари­я­ла­у­ға берей­ін» деп, Одақ төраға­сы төмен­де­гі есеп-мақа­ла­ны ұсын­ды (қаз-қал­пын­да).

2018 жылғы 26–30 тамыз күн­дері Аста­на­ның 20 жыл­дық мерей­той­ы­на орай «Ақ орда­лы Аста­нам» атты Халы­қа­ра­лық поэ­зия фести­валін өткізді. Бұл поэ­зи­я­лық кеш­ке әлем­нің түк­пір-түк­пірі­нен бел­гілі ақын­дар кел­ді. Бес күн­ге созы­лған Халы­қа­ра­лық поэ­зия фести­валін­де әр ақы­нға өз өлең­дерін оқы­тып, арнайы теле­ар­на­ларға бей­не­ро­лик­тер жасақтал­ды. Бар­лық қаты­су­шы­лар Аста­на қала­сы­ның көрік­ті жер­лерін ара­лап, Бая­на­уыл, Бура­бай­ға сапар шек­ті. Көп­тіл­ді Халы­қа­ра­лық поэ­зия кеші ұйым­да­сты­рыл­ды. Соны­мен қатар «Әлем ақын­да­ры Қаза­қстан­ды жыр­лай­ды» атты шығар­ма­лар жинағы да жары­ққа шықты.

2018 жылы 20–21 қыр­күй­ек­те «Қазір­гі заманғы сөз энер­ги­я­сы» атты Еура­зи­я­лық әде­би фору­мын өткізді. Бұл фору­мға Ұлы­бри­та­ния, Ресей, Иран, Әзір­бай­жан, Түр­кия, Моңғо­лия, Тәжік­стан, Лат­вия, Мол­до­ва, Башқұрт­стан, Қырғыз­стан, Өзбек­стан сын­ды Еура­зия құр­лы­ғы­ның 30 мем­ле­кеті­нен 40-қа жуық қалам­гер қаты­сты. Соны­мен қатар Қаза­қстан­ның бар­лық аймағы­нан 100-ге жуық деле­гат келді.

Елор­да­мыз Аста­на­да тұра­тын 150-ге тар­та қалам­гер­дің бар­лы­ғы да Еура­зи­я­лық әде­би фору­мға қатысты.

2018 жылғы 2–3 шіл­де күн­дері «Жібек жолы бой­ын­дағы аста­на­лар қалам­гер­лері» фору­мын Аста­на әкім­ді­гі­мен бір­лесіп ұйым­да­стыр­дық. Оған 25 елден жазу­шы­лар кел­ді. Олжас Сүлей­ме­нов пен Мұрат Әуе­зов, Ұлы­қ­бек Есдәу­лет, Есенға­ли Рау­ша­нов сын­ды қазақ қалам­гер­лері басқа­рып, жүр­гізді. Аста­на­ның 20 жыл­ды­ғы­на арналған халы­қа­ра­лық Поэ­зия фести­валі, Евра­зия жазу­шы­ла­ры фору­мы өткізіл­ді. Оған 25–30 елдің қалам­гер­лері қатысты.

2018 жыл­дың мамыр айын­да Тал­ды­қорған қала­сын­да Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы мен облы­стық тіл­дер­ді дамы­ту басқар­ма­сы­ның ұйым­да­сты­руы­мен жас әде­би­ет­шілер­дің рес­пуб­ли­ка­лық «Жеті­су көк­те­мі» фести­валі өтті.

2018 жылы Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы «Әде­би өлке­та­ну­ды дамы­ту» жоба­сы аясын­да Нұр-Сұл­тан, Алма­ты, Семей қала­ла­ры мен Ақмо­ла, Қызы­лор­да, Жам­был, Маңғы­стау, Пав­ло­дар, Түр­кістан, Аты­рау, Ақтө­бе, Қараған­ды, Сол­түстік Қаза­қстан және Шығыс Қаза­қстан облы­сы, т.б. облы­стар­да жұмыс жүр­гізді. «Әде­би өлке­та­ну­ды дамы­ту» жоба­сы­ның нәти­же­сін­де ҚР Мәде­ни­ет және спорт мини­стр­лі­гінің қол­да­уы­мен 27 жазу­шы­ның шығар­ма­ла­рын топ­та­сты­рған 9 кітап жарық көрді.

2018 жыл­дан бастап Қызы­лор­да қала­сын­да «Мәр­те­белі поэ­зия» фести­валі өткізіліп келеді.

ҚР Кәсі­по­дақтар феде­ра­ци­я­сы­мен бір­лес­кен мемо­ран­дум негізін­де зей­нет­кер қалам­гер­лер­дің 50 пай­ы­здық жеңіл­дік­пен сана­то­рий­лер­де ем қабыл­да­уы­на қол жеткізілді.

Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сы­ның Ұлт­тық ака­де­ми­я­лық кіта­п­ха­на­сы­мен бір­лесіп, Ұлы­бри­та­ния, Аме­ри­ка Құра­ма Штат­та­ры, Гер­ма­ния, Жапо­ния сын­ды мем­ле­кет­тер­де әде­би шара­лар өткізді және әде­би-мәде­ни-ұлт­тық көр­ме­лер ұйымдастырды.

«Жаңа заман Әзір­бай­жан поэ­зи­я­сы­ның анто­ло­ги­я­сы» атты кітап шығар­дық. Аста­на, Алма­ты­да тұса­у­ке­сер жасалды.

«Қазір­гі қазақ поэ­зи­я­сы­ның анто­ло­ги­я­сы» деген кітап әзір­бай­жан тілін­де шығып, атал­мыш жинақтың тұса­уы Баку қала­сын­да кесілді.

Мад­рид қала­сын­да «Қазір­гі қазақ поэ­зи­я­сы­ның анто­ло­ги­я­сы» клас­сик ақын Хусто Хор­хе Пад­рон­ның аудар­ма­сы­мен испан тілін­де жарық көр­ді. Тұса­уы Мад­рид­те және Аста­на­дағы Испан Елшілі­гін­де кесіл­ді. Жазу­шы­лар одағы­ның ұйым­да­сты­руы­мен 20 жас ақын деме­ушілік қар­жы­мен Испа­ни­яға барып, пре­зен­та­ци­яға қаты­сып қайтты.

2019 жылғы 4–6 қыр­күй­ек­те Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы Пре­зи­дент Әкім­шілі­гінің қол­да­уы­мен «АЗИЯ ЕЛДЕРІ қалам­гер­лерінің І Фору­мын өткізді. 1973 жыл­дан бері елі­міз­де өтіп көр­ме­ген мұн­дай халы­қа­ра­лық аса ірі форум Қаза­қстан­ның халы­қа­ра­лық ими­джінің өсуіне ықпал етті. Форум жұмысы­на 5 Нобель номи­нан­ты қаты­сты. Форум­да «Үлкен Азия» сый­лы­ғы тағайындалды.

Форум кезін­де 11 елдің Жазу­шы­лар ұйым­да­ры­мен екі­жақты мемо­ран­ду­мға қол қойылды.

Форум қар­саңын­да Пре­зи­дент Қ. К.Тоқаевтың алғы­сөзі­мен «Қазақ поэ­зи­я­сы­ның інжу-мар­жан­да­ры» атты 13 ақын­ның шығар­ма­ла­ры­нан тұра­тын анто­ло­гия жарық көрді.

Бұл іргелі шара 4–6 қыр­күй­ек ара­лы­ғын­да бол­ды. Азия фору­мы­на ҚР Пре­зи­ден­ті Қ. К.Тоқаев қатысты.

2019–2021 жыл­да­ры «Тари­хи-әде­би өлке­та­ну» жоба­сы қолға алы­нып, Түр­кістан, Ақмо­ла, Маңғы­стау облы­ста­рын­да, Алма­ты қала­сын­да тиісті жұмыстар жүр­гізіл­ді. «Тари­хи-әде­би өлке­та­ну» жоба­сы аясын­да қалам­гер­лері­міз облы­стар­ды ара­лап, тари­хи шығар­ма­лар жазды.

2019 жылы Қараған­ды облы­сы әкім­ді­гінің қол­да­уы­мен «Жастар фору­мы» өтті. Форум­да жас қалам­гер­лер­ді Одаққа қабыл­дап, шебер­лік сабақта­ры өтті.

2019 жыл­дан Жазу­шы­лар одағы­ның өтіні­ші­мен Аты­рау облы­сын­да Ж.Нәжімеденов пен Ғ.Сланов атын­дағы 10 сый­лық тағайындалды.

2019 жыл­дан Шығыс Қаза­қстан облы­сын­да «Абай әле­мі» атты сери­я­мен жер­гілік­ті қалам­гер­лер­дің кітап­та­ры жарық көріп келеді. Қазір­ге дей­ін 200-ге тар­та том­дар жары­ққа шықты. Мұн­да «Төр Алтай жыр­лай­ды» атты әде­би фести­валь жүй­елі түр­де жыл сай­ын өткізілуде.

2019–2020 жыл­да­ры ҚР Пре­зи­ден­тінің тап­сыр­ма­сы бой­ын­ша, Алма­ты қала­сы әкім­ді­гінің қол­да­уы­мен қазақ қалам­гер­лерінің қаси­ет­ті орда­сы – Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның ғима­ра­ты­на күр­делі жөн­деу жұмыста­ры жүр­гізіл­ді. Ғима­рат­тың Мәжіліс залы орна­ласқан жағы­на күр­делі жөн­де­удің жоба­сы бекітілді.

2019 жылы Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның 85 жыл­дық той­ы­на орай, «Әде­би өмір: фото-шежі­ре» аль­бо­мы, үлкен «Қаза­қстан жазу­шы­ла­ры аны­қта­ма­лы­ғы» жарық көрді.

2019 жылы Пари­жде, Лон­дон­да, Мад­рид­те, Мәс­ке­уде және Каир­де «Қазір­гі қазақ про­за­сы мен поэ­зи­я­сы анто­ло­ги­я­сы­ның» 2 том­ды­ғы БҰҰ жетек­ші алты тілін­де шыға­ры­лып, сол қала­лар­да тұса­у­ке­сері өтті. Бұл тұса­у­ке­сер­лер­ге жоба жетек­шісі А.Ғ.Балаева (ПӘ), А.Елгезек (ҚЖО), Р.Кенжеханұлы («Ұлт­тық аудар­ма бюро­сы») және Ұ.Есдәулет (Каир­де) қаты­сты. Пекин­де пан­де­ми­яға бай­ла­ны­сты өтпей қалды.

2020 жылы 14 ақпан­да Алма­ты қала­сын­да ҚР Мем­ле­кет­тік хат­шы­сы­ның қаты­суы­мен «Қазір­гі қазақ поэ­зи­я­сы мен про­за­сы­ның» алты тіл­де­гі анто­ло­ги­я­сы­ның тұса­у­ке­сері өтті.

2020–2021 жыл­дар ара­лы­ғын­да бүкіл әлем­ді жай­лаған коро­на­ви­рус індетіне бай­ла­ны­сты мере­келік жиын­дар онлайн фор­мат­та өтті.

2020 жыл­дан бастап Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның қаты­суы­мен, Ақтө­бе облы­сы әкім­ді­гінің қол­да­уы­мен «Әде­би­ет. Рух. Қоғам» атты рес­пуб­ли­ка­лық форум өтті. Форум­да 10 номи­на­ция бой­ын­ша сый­лық тағай­ын­да­луы дәстүр­ге айналды.

Шым­кент қала­сын­да 2020 жылы «Мәр­те­белі поэ­зия мін­бері» атты әде­би алаңы ашыл­ды. Онда Поэ­зия кеш­тері дәстүр­лі түр­де өтуде.

2021 жыл­дан бастап Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның мұрын­дық болуы­мен Батыс Қаза­қстан облы­сын­да 10 номи­на­ция бой­ын­ша сый­лық тағай­ын­дал­ды. Бұл да жыл сай­ын жалға­сын табуда.

Жазу­шы­лар одағы­ның ұсы­ны­сы­мен Семей аэро­пор­ты Абай аты­на ие болды.

Жазу­шы­лар одағы ұсы­ны­сы бой­ын­ша Пре­зи­дент Қ. К. Тоқа­ев өз Жар­лы­ғы­мен «Абай күнін» бел­гіледі. Семей қала­сын­да, бүкіл Қаза­қстан мек­теп­тері мен кіта­п­ха­на­ла­рын­да Абай оқу­ла­ры дәстүр­лі түр­де өтетін болды.

Пет­ро­павл қала­сын­да Мағ­жан күн­дері, Нары­нқол мен басқа қала­лар­да, аудан­дар­да Мұқаға­ли оқу­ла­ры өту­де. Мұн­дай шара­лар бар­лық облы­стар мен аудан­дар­да ұйымдастырылуда.

Аста­на­да «Қалам­гер­лер алле­я­сын» ашу, сол жер­де Үш арыс – Сәкен, Іли­яс, Бей­ім­бет­ке және Алаш көсем­дері – Әли­хан, Ахмет, Мір­жақып ескерт­кі­ш­терін ашуға да Жазу­шы­лар одағы мұрын­дық бол­ды. А. Бай­тұр­сы­но­втың Алма­ты қала­сын­дағы тозып кет­кен мұра­жай үйін жеке мен­шік­тен қала әкім­ді­гінің құзы­ры­на өткізу­ге, күр­делі жөн­деу жұмыста­ры жаса­луы­на да түрт­кі болды.

Алма­ты­да тұра­тын 400 жазу­шы­ның кітап­та­рын шыға­ру, әрқай­сысы­на жыл сай­ын қала әкі­мі­нен дәстүр­лі түр­де 500 мың тең­ге­ден сти­пен­дия берілуі де – Жазу­шы­лар одағы­ның ұсы­ны­сы­мен болып жатқан шаруалар.

Жаңа­дан ашы­лған Түр­кістан, Абай, Ұлы­тау, қай­та ашы­лған Алма­ты, Жеті­су облы­ста­рын­да Жазу­шы­лар одағы­ның фили­ал­да­ры жұмыс істеп жатыр.

«Қаза­қстан – Ресей» әде­би-көр­кем аль­ма­на­гы 4 рет жарық көрді.

«Қаза­қстан – Бела­русь» атты аль­ма­нах та шығардық.

Жам­был­дың мерей­той­ы­на арналған 30 том­дық жинақ жарық көрді.

Жастарға арналған «Алтын тобы­лғы», «Алтын сақа», «Айтұ­мар», «Ұлы дала» («Ама­нат» пар­ти­я­сы­мен бір­ге) кон­кур­ста­рын жыл сай­ын өткізіп жүр­міз. Биыл «Ұлы дала» кон­кур­сы елі­міздің аудан­да­ры­нан баста­лып, облы­ста­рын­да өтіп, рес­пуб­ли­ка­лық бай­қа­у­мен аяқта­ла­тын болады.

Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның тіке­лей ара­ла­суы­мен «Жібек жолы» бой­ын­дағы ежел­гі 3 қала­мыз – Алма­ты, Түр­кістан, Тараз тура­лы 3 тари­хи кітап жазы­лып, қытай тіліне ауда­ры­лып, Пре­зи­дент Қ. К. Тоқа­ев­тың алғы­сөзі­мен Пекин қала­сын­да «Син­синь» (Жаңа жұл­дыз), Аста­на қала­сын­да «Фоли­ант» бас­па­сы­нан жарық көр­ді. Енді Шан­хай ынты­мақ­та­стық ұйы­мы­ның бас­шы­лы­ғы бұл кітап­тар­ды орыс тіліне аудар­тып, өзіне мүше елдер­ге тара­та­тын ниетін хабарлады.

Бұл 3 кітап­тың тұса­у­ке­сері жақын­да 23 сәуір күні Аста­на­да өткен Халы­қа­ра­лық кітап көр­месін­де бол­ды. Оған ҚР Мәде­ни­ет мини­стр­лі­гі­нен, Қытай­дан және 3 қала­дан өкіл­дер қатысты.

Бес жыл­да атқа­ры­лған бұл іс-шара­лар ҚР Пре­зи­ден­тінің Жол­да­у­ла­ры­на, мем­ле­кет­тік бағ­дар­ла­ма­ларға орай, Пре­зи­дент әкім­шілі­гі­мен, мини­стр­лік­тер­мен, ұлт­тық ком­па­ни­я­лар­мен, бар­лық облы­стар­дың әкім­дік­тері­мен тығыз бай­ла­ны­ста жүзе­ге асырылуда.

Қаза­қстан Жазу­шы­лар одағы­ның төраға­сы Ұлы­қ­бек Есдәу­лет жақын­да Анка­ра­да Түрік­сой ұйы­мы құрған Түр­кі елдері Жазу­шы­лар одағы­на да Төраға болып сай­лан­ды. Бұл Одақты құрған негіз­гі 6 түр­кі елдеріне қоса, осы Түрік­сой Жазу­шы­лар ұйы­мы­на мүше болуға түр­кі тіл­дес 15 елдің Жазу­шы­лар одағы ниет білдірді.

•