«Общественная позиция»
(проект «DAT» № 47 (271) от 25 декабря 2014 г.
- Президенттік сайлау өтеді
Өтіп бара жатқан жылы бірқатар БАҚ беттерінде әдеттегідей мерзімінен бұрын болатын президенттік сайлау өтуі мүмкін деген пікірлер айтылды. Президенттің 2015 жылға арнаған Жолдауы және оның декларациялық мазмұны да осы болжамға жоралғы болатын сияқты. Саясаткерлер мен саясаттанушылардың пікіріне қарағанда, Қазақстанның Еуразиялық одақ құрамында болатын ендігі саяси-экономикалық жағдайына байланысты Нұрсұлтан Назарбаев халықтың өзіне деген «сенімін» тағы бір рет жинап алуы және сол арқылы «президенттік өмірін» өсіруі әбден мүмкін
- Теңге тағы да құнсызданады
Қазақстанның Ресеймен өте тығыз сауда-экономикалық қарым-қатынас жағдайында рубльдің құлдырай құнсыздануы қазақ теңгесін кезекті девальвацияға ұшыратуы әбден мүмкін. Соңғы бір аптаның ішінде теңгенің долларға шаққандағы құны 2 теңгеге жуық өскенін ескерсек, Ұлттық банк қаржы нарығын ұзақ уақыт бойы «қолмен» ұстап тұра алмайды. Инсайдерлік дереккөздердің айтуына қарағанда, рубльдің тек қана желтоқсан айында құнсыздануы теңгені теңселтіп кетпеу үшін ҰБ елдің қаржы нарығына 2 миллиардқа жуық доллардың интервенциясын жасаған. Болжам бойынша, теңгенің девальвациясы қаңтар-ақпан айларында болуы мүмкін.
- Астана атауы Нұрсұлтанға өзгереді.
2015 жыл – Нұрсұлтан Назарбаевтың 75 жасқа толатын жылы. Осыған байланысты соңғы 100 жылдың ішінде атауы бес рет ауысқан ел астанасын «Нұрсұлтан» қаласы етіп өзгерудің ып-ыңғайлы мүмкіндігі «туып» тұр. Қазақтың жарамсақтары мен жандайшаптары аман болса, оның ешбір қиындығы жоқ: Сәт Тоқпақбаев сияқты депутаттар парламент партасын тоқпақтап, «ауыспаса – атылып қалам» деп, бастама көтереді; зым-зия зиялылар қалың ұйқысынан өре тұрып, бұл бастаманы қостап кетеді; «Егемен» еңіреп жазады, «Хабар» қыр-қалаға қырып хабарлайды, қара халық «ел іргесі тыныш болсын, тәубә-тәубә…» деп, көнбістікпен көне салады. Бітті шаруа!
- Әкежан Қажыгелдин елге оралады
Еуразиялық экономикалық одақ жағдайында өмір сүретін Қазақстан үшін әлемдік және ресейлік экономиканы бес саусағындай білетін маман-менеджерлердің керектігі күн тәртібіне шығады. Осы кезде ел басшылығының қысастығы мен қуғынынан төрткіл дүниенің бұрыш-бұрышына тығылуға мәжбүр болған, экономикалық саясатты халықаралық дәрежеде меңгерген білікті қазақ азаматтарын президент өз маңына «жинастыруға» кіріседі. Алғашқылардың бірі болып елге оралатын экс-премьер Әкежан Қажыгелдиннің ізімен Ғалымжан Жақиянов, Талапкер Иманбаев, Төлен Тоқтасынов және тағы басқалар Қазақстанға қайтады.
5. Оңтүстікте жер қатты сілкінеді
Соңғы уақытта Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде жердің жиі-жиі сілкінісі байқалуда. Соңғы бір айдың ішінде ғана Алматы қаласына таяу аймақтарда қуаты 4 баллдан жоғары 3–4 жер сілкінісі тіркелді. Жер қабатын зерттеуші сейсмология мамандарының пікіріне қарағанда, мұндай ұсақ сілкіністер қауіпті техногендік құбылыстарға ұласуы әбден мүмкін. Мұндай апатты жағдайлар тізбегі әлемдік тәжірибе негізінде ғылыми тұрғыда дәлелденген дейді мамандар. Әлбетте апат айтып келмейді, Құдай ондай қатерден сақтасын деп тілейік. Бірақ жер жағдайын болжау институттары мен төтенше жағдайларға қатысты мекемелердің сақтық шаралары күшейтілгені абзал.
6. Еуразиялық одаққа қарсы толқу туады
Терең тоқырауға тап болған Ресеймен жаңа жылдың 1-нен бастап одақтастық жағдайында өмір сүретін Қазақстан қоғамы үшін әлеуметтік-экономикалық дағдарыстың жаңа толқыны туады. Ресей рублінің құлдырауы салдарынан теңге құнсызданып, елдің қаржы нарығында өте қиын жағдай пайда болады. Сол себепті жыл соңына қарай халыққа әлеуметтік өтемдер мен бюджеттік мекемелерде жалақы төленбеу үдерісі күшейеді. Бұл дағдарыстың соңы Еуразиялық одаққа қарсы толқудың өршуіне әкеліп соғады. Орталық қалалар мен өндірістік аймақтарда ереуілдер бой көрсетіп, өкіметтік күштер мен наразылық шеруіне шыққан халық арасында қақтығыстар орын алуы әбден мүмкін.
- Тоқаев премьер-министр болады
Қазақстанның билік жүйесі қатаң президенттік басқарудан парламенттік-президенттік жүйеге ауысу мүмкіндіктері ресми дәрежеде айтыла бастады. Келер жылдың қаңтар айынан бастап, осы мәселе мемлекеттік тұрғыдағы талқылауға тақырып болған жағдайда тиісті заңнамаларға өзгерістер енгізіліп, жыл соңына қарай кезектен тыс парламенттік сайлау өтуі мүмкін. Парламенттік-президенттік жүйе жағдайында ел үкіметінің басшысы сайлауда жеңіп шыққан партияның өкілі болады. Мұндай «сайлауда» билік партиясы «Нұр Отанның» сөзсіз «жеңіске» жетерін ас үйдегі Айша апай да біледі. Ал ол партияның өтпелі кезеңде ноқтаға нобайлы өкілі – Қасым-Жомарт Тоқаев.
- Тасмағамбетовті тайдыру науқаны
Болашақ транзиттік кезеңде елдің номиналды басқарушысы Нұрсұлтан Назарбаевтың қалауындағы өкіл (Қ. Тоқаев) болса, оның билік құру мерзімі 2-3 жылдан аспайды. Халық санасында 20 жылдан астам уақыт қордаланған ерік-жігердің байлауы босап, қоғам өз қалауындағы басшы сайлауға талпыныс танытады. Оның үстіне әбден байып алған кландық топтар президенттің мұрагеріне тыныш отыруға мұрша бермейді. Осы жағдайда қоғамды соңынан ертуге қауһар-қарымы жеткілікті тұлғаларды «алыстан ату» науқаны басталады. Назарбаевтың етене жақын төңірегі мұндай тұлғаны Тасмағамбетов деп таниды. Сондықтан Иманғалидың өткен-кеткен кемшіліктері қылмыстық іс жағдайына дейін ушығады.
- Айдар Әлібаев министр болады
Келер жылдың соңына қарай кезектен тыс парламенттік сайлау өтер болса, жаңа депутаттар корпусының құрамына Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясының өкілдері кіреді. Бұл – Ақорда ау-жайын анықтайтын оппозициямен ойынның, демократиялық Батысты алдарқатудың кезекті жалғасы болады. Бірақ, осы ойынның бір дұрыс жағы – белгілі экономист-қаржыгер Айдар Әлібаев үкіметтің құрамына еніп, экономикалық-әлеуметтік блоктағы бір министрдің портфеліне ие болады. Елдің экономикалық жағдайына әділеттің ақ жолымен баға беретін, оң мен солға тартпайтын Әлібаев сияқты тәуелсіз тұлғаның үкімет құрамына кіргені қажет-ақ…
- «Таң» телеарнасы сатылады
Соңғы уақытта балама ақпарат таратып, телеэфир әлеміндегі рейтингі реттеле бастаған «Таң» телеарнасы мүмкін болатын сайлаулар қарсаңында биліктік саясат технологиясына кереғар келуі мүмкін. Қазақстанның барлық ірі қалаларына хабар тарататын арна Ақордада жасалатын сценарийлерді бұзбауы үшін, биліктің құзырлы өкілдері белгілі медиа-олигарх Арманжан Байтасовпен келіссөздер жүргізіп, Ләйлә Бекетовадан бері үш рет сатылған телеарнаны саудаға салады. Егер телемагнат «саяси саудагерлердің» уәжін қабыл алмаса, сандық тележүйеге көшу кезінде «Таң» лицензия ала алмауы әбден мүмкін. Сондықтан Арманжанда амал жоқ – арнаны сатуға мәжбүр болады.
«ДАТ» долбарын жүйелеген –
Ермұрат БАПИ