«Общественная позиция»
(проект «DAT» №37 (308) от 29 октября 2015 г.
Бейсенбідегі бетпе-бет
– Гауһар ханым, сіз көбінесе журналистерге сұхбат беруден бас тартады екенсіз. Неліктен?
– Ауыз толтырып, ел-жұртқа айтатындай тың жаңалықтар болмағаннан кейін, ол журналистерге қайта-қайта не айта бермекпін?! Бас тартатыным – сол. «Өнер жолы – ауыр жол» дегенді қайта-қайта қайталап, газет-журналға орынсыз жылтыңдап шыға беруді жақтырмаймын.
– Ал біздің газетке сұхбат беруге келісе кеткеніңізді қалай түсінсек екен? Мәселен, сіздің көптеген әріптестеріңіз, әсіресе өздерін «жұлдыз» санап жүрген әншілер бізден ат-тондарын ала қашады…
– Маған «ДАТ» газеті ұнайды. Бұл газет көбіне шындықты жазады: халықтың жоғын жоқтайтын жанашыр газеттің бірі. Сондықтан «ДАТ» газетіне жүрегімнің төрінде орын бар.
Ал әріптестерімнің ат-тонын ала қашатынын түсінбеймін: артық сұрақ қойылса, жоғары жаққа жақпай қаламыз деп ойлайтын болар.
– Ендеше осы сұхбат барысында сізден білмек бір жәйтіміз – сіз басқа әріптестеріңізге қарағанда, соңғы кездері сахнадан да, тележәшіктен де көрінуді азайтқан сияқтысыз. Әлде біз қателесіп тұрмыз ба?
– Жоқ, шамасы сіз менің шығармашылық жолымнан біршама бейхабар қалғансыз-ау (күлді). Әйтпесе мен жер-жаһанға жарнама жасамай-ақ, жыл сайын шығармашылық кешімді өткіземін. Ел-жерді аралап, концерт беріп жүремін. Сондықтан «көрінбей кетуім» мүмкін емес. Бұрындары үндемей, сахнадан немесе теледидардан көрінбей кетсем, мені білетін жұрт «клип түсіріп жүрсің бе?» дейтін еді. Негізінде, өзінің шығармашылық жұмысын өзі қамдайтын әнші үшін клип түсіруден, сахнаға шығудан басқа да шаруа жетіліп-артылады. Бір концертті дайындаудың өзі бірнеше айлық жұмысты қажет етеді. Құдайға шүкір, үйде отырып, жазып тастаған бірнеше әндерім бар. Соларды концерттік жүйеге келтірудің өзі сахнадан тыс жұмыс.
Ал концерт берген осы екен деп, қайта-қайта сахнаға шыға беруді жөн санамаймын. Кейбір әріптестерім сияқты бірер әнмен ел-жұрттың талғам-тәбетін алдау – мен үшін ұят жағдай. Бірақ былтырғы жылы концертім өтетінін көпшіліктің естімей қалғанын ескеріп, тыңдарман тарапынан сұраныс болған соң, шығармашылық кешімді қайтадан өткізгенім рас. Бәлкім, жарнама жағы жұтаң болды ма екен: бірер афиша мен интернет желісіндегі ақпарат жұртшылықтың назарына жетпей қалған сияқты. Өзімнен де бар: жалпақ жұртқа айқайламай, үндемей-түндемей, концертімді өткізетін бір өзім сияқтымын.
– Жалпы, сіздің өз жарнамаңызға, қазіргі трендпен айтқанда – имидждік «PR»-ыңызға көңіліңіз тола ма?
– Шетелдерге еліктегені болар, көп әншілерде пиар-менеджер деген арнайы мамандар бар. Бәлкім, бұл дұрыс та шығар. Бірақ бұның өзі де қосымша қаражат жұмсауды қажет ететін «ермек» болса керек. Алайда қалтаңда ақша бар болған күннің өзіңде де, оны босқа шашпай, бауырларыма жәрдем ретінде бергенді жөн көремін.
Ал имиджге келер болсақ, көңілім өз бет-бейнеме әбден толады: табиғатыма сай киім киемін. Өзімнің ағамдай болып кеткен Талған сәнгер-модельшім менің әндеріме лайықтап киім тігіп береді. Мысалы, биылғы мамыр айында өткізілген концертке үш-ақ көйлек киіп шықтым. Ол да қарапайым имиджге деген тәнтіліктің белгісі деп білем. Үстіндегі киімді қайта-қайта ауыстырып, сахнаға шамадан тыс жылтырап шығатындар – әндерінің кем-кетігі мен «минустары» білінбесін дейтін өз-өздеріне сенімсіз әншілер. «Дүниенің кеңдігінен не пайда, аяқ киімің тар болса» демекші, адамның ішкі жан дүниесі таза болмаса, сырт келбетің жалтырағаннан не пайда?!
– Кейбір білетіндердің айтуына қарағанда, сіз бүгінде ауылдағы шаруа қожалығымен айналысатын аға-бауырларыңызға көбірек көңіл бөледі екенсіз. Осы рас жағдай ма?
– Мен – қазақтың қызымын. Ал қазақ қашан да бауырмашыл ғой… Бойымда қазақы тәрбие болған соң, ауылдағы бауырларыма көмектесуді жөн санаймын. Даңғаза, дабыра тірлік маған жат. Өткенде бір журналист маған: «Неге коттедж үйде тұрмайсыз, неге атағыңызға сай киініп, жарқырап жүрмейсіз?» деген сұрақтар қойды. Құдайға шүкір, әуелі – Алланың арқасында, екінші – өзімнің азды-көпті табысымның көмегімен алған үш бөлмелі үйім бар. Мен ешқашан біреуге көрпе болып төселіп, аюға – апа, қасқырға – көке деп, жарамсақ жан бағушылыққа барып көрмеген адаммын. Ауырдың үстімен, жеңілдің астымен жүрген күнім жоқ. Оның үстіне коттедж үйі жоқ екен деп, мені ешкім жазғырмайтын шығар… Менің коттеджім, менің бар дәулетім – менің бауырларым. Ауыл-елдегі бауырларыма көмектеспей, өзім керемет болып жүре беру – менің көз ашқаннан бергі тәрбиеме жат қылық. Міне, менің «ауылдағы шаруа қожалығына» байланысты айтатын ойым – осы.
– Енді біреулер сізді Шымкенттен шықпайды дейді ғой…
– «Шымкенттен шықпайды» дегеніңізге «КВН»-шының қалжың-шыны аралас сөзін айтайын: «Дағдарыстың өзі Шымкенттен қашып кетеді». Жақсы айтылған астарлы әзіл. Көпшілік жұрт біледі – оңтүстік өңірде той көп. Той көп болған соң, өзіміздің ауылдың «қара қызы» деп, мені шақыртушылар да көп. Оның үстіне бір тойды екіншісіне жалғап, кім хабарласса да: «Шымкентте жүрмін» деп жауап беремін. Соған қарағанда, олар мені Шымкентте тұрады деп ойлайды. Алайда мүлдем олай емес: туып-өскен жерім Шымкент, Жетісай болса, мені шабыттандырған, әндерім туған, халықтың батасын беріп, елге танытқан сүйікті қалам – Алматым. Сондықтан менің «Шымкенттен шықпайтыным» – ағайын-туыстың тойында жүруім ғана.
– Сіз қатарлы құрбыларыңыздың біразы түрлі тележобаларға қатысып: бірінде – жүргізуші, енді бірінде – қазылық етуші, тағы бірінде – сарапшы болып жүр. Бұл қатардан сіздің көрінбеуіңізді қалай түсінуге болады?
– Жуырда осы тектес сұрақты бір журналист қойған еді. Бұған мен не айтайын?! Қазір не көп – адасып жүрген адам көп: мұғалім – әнші, агроном – жыршы, экономист – биші… деген сияқты бір-бірін алмастырып, жан баққан адам аз емес. «Жігітке жеті өнер де аз» десе де, көгілдір экраннан қайта-қайта көлбеңдеп көріне беру – менің табиғатыма жат нәрсе. «Әлін білмейтін әлектің» санын көбейткенше, үйімде ән жазып отырғаным әлдеқайда артық емес пе?!.
– Негізі, сізде әншілік-сазгерлік өнерден басқа тіршілік қамы үшін жасалған қосалқы кәсібіңіз бар ма?
– Ашығын айтсам, ондайдан жұрдаймын. Қосалқы кәсіп ашу қолымнан келмейді. Босқа тырбаңдаудан тағы да түк шықпайды. Анығын айтсам, қолымнан ән айтудан, сәті түскенде ән жазудан басқа түк те келмейді. Жалпы, мен үй шаруасына бейім адаммын. Егер әнші-сазгер болмағанымда, нағыз қазақы әйел болатын едім: күйеуін күтіп, бала-шағасына қарайтын. Өмірде де, өнерде де анамды пір тұтамын. Кейде біреулер бойымнан жақсы қасиет көріп жатса, оны – анамның бергеніне балаймын, ал керісінше, кемшіліктірімді өзімнен іздеймін.
– Сіз сазгер ретінде бірнеше ән жаздыңыз. Бүгінде ол әндердің бірқатарын басқа әншілер орындайтынын естіп жүрміз. Сонда сіз сол әндердің орындаушылық құқын сатып жібердіңіз бе, әлде оның басқадай келісім-уағдасы бар ма?
– Білесіз бе, осы уақытқа дейін бірде-бір әнімді сатқан емеспін, шығармашылықты саудаға салудың жолын да білмеймін. Керісінше, әнімнің бағын жандырса екен, менен де керемет етіп жарқыратып орындаса деп, құрбы-қыздарыма теп-тегін беретінім бар. Ән деген менің балам секілді: құтты орнына қонып, бағы жанса – мен үшін содан асқан бақыт жоқ! Айтпақшы, мен әнімді сатып аламын дейтін адамдарға да тегін беремін. Ақша деген – қолдың кірі, бүгін бар, ертең жоқ. Ал сенің жақсы әнің ел аузында ұзақ уақыт жүреді. Міне, менің «ән сатудағы» тәжірибем осы ғана.
– Ал сахнаға бүгін шыққан әнші ертеңінде өзі де ән жазып, композитор атанып жүргенін естиміз. Сондай шала-шарпы сазгерлер жазған әндер туралы қандай пікірдесіз?
– Мен осы нәрсені түсінбеймін: бір-екі ән жазса, өзін сазгер санайтындар көп.
(Соңы 10/15-бетте)
(Соңы. Басы 9/16-бетте)
Бәзбіреулер ән жазуды жер қашау сияқты көреді: біреуге ән жаздырғанша, өзім неге жаза салмаймын дейтін сияқты. Ән жазу деген – әуен мен сөз қабысқан керемет өнер. Оны отыра қалып, жазып тастау мүмкін емес.
Енді кейбіреулері бастапқыда 2–3 ән жазып, кейін жоқ болып кетеді. Ондайларды «ұры композиторлар» деп есептеймін. Шын мәнінде бойында таланты мен қарым-қабілеті жетіп тұрса, ары қарай жалғастырар еді. Арғы жағында түп-тамыр болмаған соң, несін жалғастырады?
Ал мен «жеті рет өлшеп, бір рет кес» демекші, жазған әнімді қайта-қайта тыңдап, әр нотасына дейін тексеріп отырамын. Кей әндерді тыңдап отырсам, ұрланған ән екенін іштей сезіп, мырс етіп күліп аламын…
– Қазіргі шығармашылық жұмысыңыздың беталысы қалай, тыңдарман қауымға қандай жаңалық дайындап жүрген жайыңыз бар?
– Құдай қаласа, жуырда 3–4 әннің тұсауын кесемін. Алдағы уақытта тағы бір жеке шығармашылық кеш өткізу ойымда бар. Аталмыш шығармашылық кешімде шәкірттерім мен өнердегі үзеңгілес достарым өнер көрсетеді. Аллаға шүкір, ешкімге жалынбаймын, өз әндерімді өзім жазып жүрмін.
– Былтырғы бір сұхбатыңызда: «Шардарада аты шыққан көріпкел-емші Жәмила менің жан құрбыма айналды», – деген едіңіз. Әзіл-шынын араластырып сұрар болсақ, сол жан құрбыңыз сіздің қашан тұрмысқа шығатыныңызды болжап, біліп бермеді ме?
– Иә, барлығының аузына қақпақ жабу үшін, тұрмысқа шығу керек шығар… Құрбымның айтуына қарағанда, бір ойым күтіп тұрғаны рас… Жасы келген кейбір қыз-келіншектер менің жасым он сегізде дейді. Ал мен жасымды жасырмай айтамын – 40-тан асып барамын… Көріпкел құрбымның айтқан бар болжамдары өмірде сәйкес келіп жатыр.
Сұхбаттасқан –
Жансая ЕРТАЙ,
«D»
