«Общественная позиция»
(проект «DAT» №8 (325) от 25 февраля 2016 г.
Бейсенбідегі бетпе-бет
Ернар Айдар:
ӨНЕРДЕГІ ӨЗІМДІ
сынап жүрген адаммын
Эстрада сахнасына соңғы кездері келген жас әншілер арасынан көрермен қауымнан лайықты мақтау да, әсіре даттау да естіп жүрген өнерпаздардың бірі – Ернар Айдар. Біздің бүгінгі «Бейсенбідегі бетпе-бетте» осы екі жағдайға қатысты да сөз өрбіді.
– Ернар мырза, сізді сұхбаттасуға шақыруға интернет желісіндегі бір хабар себеп болды. Мұнда желі қолданушылар Қазақстанның он үздік жас әншілерінің рейтингін жасаған екен: сізді сол тізімде Қайрат Нұртастан кейінгі екінші орынға орналастырыпты. Сіз бұдан хабардарсыз ба?
– Шыны керек, мен бұл ақпараттан хабарсыз екенмін. Мені Қайрат Нұртастан кейінгі екінші орынға орналастырған көпшілікке рахмет айтамын! Бәлкім, кім білсін, дауыс берушілердің ойы бойынша сол орынға лайықты шығармын…
– Бұл рейтинг субъективті пікірлер жиынтығы болса да, сіз елдегі жас әншілер арасында алдыңғы қатарда атанып жүргеніңізге қалай қарайсыз?
– Әрине, жаман емес… Талай мықтылардың арасында бағы жанып, бабы шаппай тұрған әншілер қаншама?! Кім еңбек етеді – соның жемісі көп болады. Мейлі, мен екінші, я соңғы орында тұрсам да, ең бастысы – тыңдарманыма жақсы дүние беріп, қазақи жүрекке жетерлік ән айтып жүру.
– Дегенмен, сізді тыңдарман жұрт үнемі Қайрат Нұртасқа ұқсатып, тіпті Қайраттың жасаған дүниелерін қайталайды дейді. Ел арасындағы осы сөз сізге де жеткен шығар?..
– Бұл журналистер тарапынан қойылатын жауыр болған сұрақ. Бірақ мен жауап беруден жалықпаймын. Себебі біз тыңдарманның талабы қандай дүниені ұнатса, соны ұсына білуіміз керек. Менің айтарым – қайдағы бір шетелдікке ұқсатпай, өзіміздің қазақтың баласы қара домалақ Қайрат Нұртасқа теңестіріп жатса, оның несі айып?! Рахмет!
Дегенмен, менің өзімнің қолтаңбам қалыптасып қалды деп ойлаймын. Мұны өз тыңдармандарым да мойындай бастады. Иә, біздің – Қайрат екеуміздің ішкі жан-дүниеміз, табиғатымыз, болмысымызбен талғамымыздың ұқсастығы бар. Өз болмысымнан жасандылық танытқан кез болған емес. Кейбір концерттік кештерге Қайраттың келетінін білмей де қаламын. Содан болар, бір концертке екеуміз бірдей аяқ киім киіп келіппіз. Бірақ оны ел көрмесе де, жанымыздағы достарымыз байқап қалып, қатты таңқалған еді. Бұл, шамасы, біздің талғам-танымның шынымен де ұқсастығынан шығар, кім білсін…
– Иә, кейінгі шыққан жас әншілерге қазір сын көп айтылады: «бір-бірінен аумайды», «дауыстарында креатив жоқ», «олар үлкен сахна емес, той арқылы танылған», «барлығы Жүргенов театрының маңында жүргендер» деген сияқты түрлі кейіс танытқан пікірлерді жиі естиміз. Жас әншілерге қатысты осындай ойларға не айтар едіңіз?
– Менің айтпағым – қазақтың мүддесіне қажетті кез келген дүние пайдалы. Ең бастысы – ұлтқа деген жанашырлығың жүрегіңнің түбінде жатса болғаны. Біздің әніміз, жалпы өнеріміз ұлтқа қызмет етуі тиіс. Егер сенің өнеріңде ұлттық нақыш болмаса, онда бет-бейнеңнің болмағаны. Тіпті өз елінің намысы үшін жарыс жолына шығатын спортшыдан да ұлттың иісі аңқып тұруы керек.
Шынымды айтсам, шаштарын қызыл-жасылға бояп, құлақтарына сырға тағып, әлем-жәлем шайтанға ұқсаған жігіттерді сахнадан көргім келмейді. Мұндай «өнерпаздың» әнін ұлттық намысы бар, есі дұрыс адам тыңдайды деп ойламаймын. Құдайға шүкір, өнерде жүрген, соларға қарап еліктейтін талай-талай ағаларымыз көп қой: Мейрамбек Беспаев, Қайрат Нұртас, Жұбаныш Жексенұлы, Тоқтар Серіков, Досымжан Таңатаров, Сәкен Майғазиев, тағысын тағы… Өзім осы кісілерге қарап, бой түзеп өстім, еліктедім. «Ат тұяғын тай басып» келе жатқан кейінгі ізбасарлар Төреғали Төреәлі мен Серік Ибрагимов секілді әншілерге еліктеп өссе, жаман бола қоймас… Меніңше, қазақтың жігіттері қазақ деген атқа сай болуы тиіс.
– Әйгілі әнші Майра Ілиясова бір сұхбатында: «Қайрат Нұртас, Айдарбек Рысбек, Ернар Айдар деген әншілердің бәрі жақын арада сахнадан кетері анық», – деген еді. Атақты апаңыздың осы пікірі сіздерді мұқатуға емес, қамшылауға арналған жоқ па?
– Мұндай пікірді бір Майра апайдан ғана емес, өнердегі біраз аға-әпкелерден естіп жүрмін. Оның үстіне мен ешкімге ақыл айтатын жаста емеспін: керісінше, өнердегі өзімді сынап жүрген адаммын. Аға-әпкелердің ақыл-кеңесін тыңдап, көшімді жүре түзейтін жастағы жеткіншекпін. Қаншама адамнан мұндай сын естідім, «өнер адамы емессің» деп айтқандар да болды. Бірақ мен ондай сөздің ешқайсысына ренжіген жоқпын: өнер түгілі, өмірдің өзінде алдыңғы толқын ағаларға қарап өсу – заңдылық болса керек. Жаңа шыққан әншіні жұрттың барлығы бірден мойындап, көкке көтере бермейді. Абай атамыз айтпақшы, «Ортаға өнеріңмен емес, мінезіңмен сыясың» дегендей, біреуге – мінезбен, енді біреуге – өнеріңмен ұнайсың. Мұның барлығын қалыптастыру – өнер табалдырығын енді ғана аттаған мен сияқты жас жігітке айналдырған төрт жылдың ішінде оңай шаруа емес. Құдай қаласа, Майра апайымызға да бір жақсы қырымнан ұнап қалармын деген ниеттемін. «Адамды мақтау емес, шын сөз ширатады» демекші, маған сын айтылмай, мақтау сөздер айтыла берсе, мен мұндай жетістікке жетпес едім. Майра апаның мені тілге тиек етіп отырғанына да рахмет!
– Сол сияқты сіздің инста-парақшаңызға бір оқырман мынадай пікір қалдырыпты: «Қазақ әндері тек той-бизнес өлеңдерінен аспай барады, арасында құлақ құрышын қандыратын сазды әндер күтемін». Сіз оқырманның осы сауалына не айтасыз?
– Қазір әлеуметтік желінің арғы жағында отырған оқырман ойланбай жаза салатын әдет қалыптасқан. Кез келгені: «Неге той әнін жаза бересіңдер?» немесе «мағыналы, сазды әуен неге жазбайсыңдар?» деп жабыла жарыса жазады. Біз сазды әуенді де, тойдың әнін де шығарып жатырмыз. Құдайға шүкір, сазды әуендер жетерлік. Егер интернет желісінде аты-жөнімді теріп жазсаңыз, биылғы жылғы төрт жаңа әнім шыға келеді. Ол әндер: «Тулайды жүрек», «Сен көрінбейсің», «Сағына берем, сағына», «Тәтті үнің». Бұл төрт әнді тыңдармандарыма арнайы арнап шығарғанмын.
– Біздің жас әншілер шетелдік әндердің мақамын ұрлайды деген сөз тағы бар. Мәселен, сіздің «Сен маған ұнадың» бейнебаяны ресейлік әнші Доминик Джокерден аумайды дейді. Бұл жай ғана сәйкестік деп ойлайсыз ба?
– Жалпы, өзім шетелдің әндерін көп тыңдамаған баламын.
Шыны керек, Доминик Джокердің кім екенін де білмеймін. Егер менен «Досымжан Таңатаров кім?» деп сұрай қалса, бұл кісінің өнері мен үшін алынбас арман сияқты көрінеді дер едім. Ал ресейлік Доминикті маған тыңдармандарым танытты. Тіпті аталмыш бейнебаянның монтажына да араласқан жоқпын – тек өз продюсерім мен режиссеріме сендім. Маған бейнебаянның сюжеті мен идеясы ұнады. Кейінірек, тындармандарым айтқан соң, ресейлік әншінің бейнеклипіне қарадым. Шыны керек, Доминик Джокердің әніне қарағанда, менің бейнебаяным да, әнім де әлдеқайда әдемі келіп тұр. Бәзбіреулер «өзіңде идея жоқ па?» деп айтып жатады. Өзімнің идеям бойынша түсірілген 6–7 бейнебаяным бар. Бір ғана бейнебаяным осылай түсіріп қалған еді, бәрі мені жан-жақтан жалмап жібере жаздады. «Тұрған жеріңді шың деме, шыңның да шыңы бар» дейді ғой…
– Айтпақшы, интернеттен сіз туралы мәлімет іздеп отырғанымда, сіздің орындауыңыздағы «Тым болмаса» әніне жазылған сынға кез болдым. Мақала авторы: «Осы әнімен бұл әнші жастарға қандай тәрбие беріп жатыр? Осыны ән деп тыңдайтын жастардың да жетесіне таңым бар. Алдап-арбау тек қудың ісі болса, бұл әннің көздеген мақсаты не?» депті. Сіз осыған қандай уәж айтасыз?
– Бұл мақаланың авторы өмірінде бір дүние жасап шығарған ба екен?! Егер сын айтса, сахнаға шаштарын бояп шығатын жігіттерге де неге сын айтпайды? Осындай дәлелсіз сындарға таңым бар. «Тым болмаса» деген әннің мағынасын тікелей түсінудің қажеті жоқ: «хабарыңды бер», «қайдасың», «сыртыңнан қарап жүрейін», «сағынып кеттім» деген жастарға тән сезімнің әуені. Осыдан жастарға қандай зиян келетінін түсінбедім!
– Айтпақшы, әріптестеріңіз саясат алаңында бой көрсете бастады, депутаттыққа үміткерлердің тізіміне ілінген әншілер жөнінде айтарыңыз бар ма?
– Менің айтпағым – тек қана сәттілік! Мен сізбен сұхбаттасып отырып, әлдекімге сыртынан анау-мынау деп әңгіме айтқаным жараспас. Сайлаудың тағдырын халық шешуі тиіс. Біздің дана халық бәрін біліп отыр. Сол сияқты саясатта бой көрсете бастаған өнердегі аға-әпкелеріміз де халықтың жағдайын жақсы біледі. Оның үстіне өнерде жүрген адамдардың жүрегі жұмсақ болып келеді. Олардан халыққа кесір келе қояды деп ойламаймын.
– Ал саяси партиялардың бірін қолдау жөнінде сізге қолқа салғандар болған жоқ па?
– Әрине, ондай ұсыныстар болды. Бірақ бұл әзірге құпия болып қалсын.
– Алда қандай шығармашылық жоспарыңыз бар?
– Алматыдағы Республика сарайында 7 наурыз күні жеке ән кешімді өткізбекшімін. Биылғы еліміз тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай әзірленген әндерім бар. Осы уақытқа дейін менің репертуарымда патриоттық әндер болмапты. Ән қоржынымда 80-нен аса әнім болса да, дуэтпен айтылған бірде-бір ән де жоқ екен. Бұйыртса, өнерде жүрген аға-бауырларыммен дуэт айтпақпын. Құдай қаласа, концерттен кейін кино түсіреміз деген ниетіміз тағы бар.
– Ендеше жоралғы ойларыңыздың жүзеге асуына тілектеспіз!
Сұхбаттасқан –
Жансая ЕРТАЙ,
«D»
