«Общественная позиция»
(проект «DAT» №14 (331) от 07 апреля 2016 г.
Бейсенбідегі бетпе-бет
– Димаш, жуықта сіздің әлемдік турнеге шығатыныңыз жөнінде бір хабар болған еді. Осы концерттік сапардың жай-жапсары жөнінен сұхбатымызды бастасақ…
– Иә, бір апта ішінде Еуропа елдерінің үш қаласына барып үлгердім. Словенияның – Марибор, Австрияның – Вена қаласында және Сербиядағы Белградта өнер көрсетіп қайттым. Бұл Қазақстанның Халық әртісі, әйгілі скрипкашы Айман апай Мұсақожаеваның бастауымен өткен мерекелік концерттер болатын. Еуропа бізді жақсы қарсы алды. Бір меценат кісі Сербия елінде жеке шығармашылық кешімді өткізгісі келетіні жайында ұсыныс жасады. Бұйырса, алдағы уақытта шет мемлекеттерге концерт беру жоспарымда бар. Бес күннен кейін алғашқы турнемді Орал қаласынан бастаймын.
– Сол Еуропадағы концерттерде «Дайдидауды» айттыңыз ба? Шетелдіктер қазақтың бұл әнін қалай қабылдады?
– «Дайдидау» әнін естіген халық мені бірден танып жатты. Басқаларға қарағанда, осы «Дайдидауды» ерекше қабылдайды. Және «Славянский базар-2015»-те жеңіс әкелген француз тіліндегі «D’un Terrien En Detresse» әнін орындадым.
– Бұған дейін қазақтан әлемдік гастроль-концертке қатысқан әнші болған-болмағаны есімде жоқ. Шамасы, болмаған сияқты. Ендеше біздің елдің Мәдениет министрлігі мен ақпарат-насихат құралдары әлемдік аренаны аралап шығатын жалғыз қазақ туралы жеткілікті жазып жатыр деп ойлайсыз ба?
– Барынша қолдау көрсетіп жатыр. Егер бұл өзімнің жеке шығармашылық кешім болса, жария салып айтуға болатын еді. Астанадағы «Шабыт» ұлттық өнер академиясының ұйымдастыруы бойынша барған мерекелік концерт болған соң, белгілі бір деңгейде айтылып жатыр. Бұған еш ренішіміз жоқ.
– Белгілі зерттеуші, музыкатанушы-ғалым Берік Жүсіп: «Бұған дейін «Дайдидауды» соншалықты бір керемет ән деп ойламап едім…» деп жазған еді (abai.kz). Бұл, шамасы, орындаушының кереметтігіне таңданыстан туған пікір болса керек. Ал сіз тағы қандай халық әндерін жаңаша қырынан танытуға дайындап жүрсіз?
– Халық әнін орындау, оны шетелге насихаттау – әр өнерпаздың парызы. «Дайдидау» – менің өнердегі «визиттік карточкам». Біраз жыл өтсе де, кейін ол қоржынымдағы ең сүйікті әнім болып қала береді. Болашақта репертуарымды тағы халық әндерімен толықтыратын боламын. Алдағы уақытта Ақан Серінің «Қараторғай» әнін жазуды жоспарлап жүрмін. Сәл жандандырып орындағым келеді. Дегенмен, әннің өзіне тән қазақы колоритін кетіріп алмасам екен деп уайымдаймын. Біздің көп әншілердің қателігі, әсіресе жастар халық әндеріне өзгеріс енгіземін деп, түбегейлі әуенін бұзып жатады. Ең алдымен әннің колоритін сақтап қалу керек.
«Дайдидау» әнінің түпнұсқасын естіген боларсыздар? Ол жерде «кульминация» жоқ негізі. Егер байқауда сол бойынша орындағанымда, жұртқа ән қатты ұнай қоймас еді деп ойлаймын. Колориттен алысқа ұзамай, сәл өзгеріс енгіздік. Негізі, шетелге концертке барған әр өнерпаз ең алдымен өзінің салт-дәстүрін, халқының мінезін көрсететін әндерді орындау керек. Сол кезде ғана жеңіске жете алады. Еуропа стиліндегі заманауи әндерді орындап, біз шетелдіктерді таңдандыра алмаймыз.
– Бірақ қазіргі кезде қазақстандық эстрада жұлдыздары еуропалық стильге көшіп жатыр…
– Бұл үлкен қателік. Иә, ол әндерді Қазақстанның ішінде орындауға болады. Бірақ шетелге шыққан кезде қазақтың халық әнін бірінші орынға қойса деймін.
– Димаш, сізді өте қарапайым жігіт, «жұлдыздық» дерттен ада әнші деген сөздер естиміз. «Славян базары-2015»-те бәйге алғаннан кейін, дәстүрлі мақтаншақ, даңғаза қазақ сияқты сіздің «кеудеңізге нан пісіп» кетпегенін қалай түсіндіресіз?
– Көтерме сөзіңізге үлкен рахмет! Бұл әр адамның тәрбиесіне, санасына байланысты деп ойлаймын. Атам мен әжем, ата-анам маған дұрыс тәрбие бере алды. Бірақ өзімді «керемет тәрбиелі баламын» деп те айтпаймын. Өйткені менің де кемшін тұстарым бар. Кейде жастықтың буымен «тентектік» жасап қоятын кездерім болады…
Жұлдыз – тек аспанда болады, ал жердегі пенденің бәрі бірдей. Ешкім бір-бірінен артық та, кем де емес. Адам осыны жадында ұстаса, сіз айтқандай, «кеудесінде нан пісуден» аман болады. Ал азғантай жетістігіне марқайып, «осымен толдым, болдым» дейтін болса, ары қарай ізденуден қалады, «жұлдыз ауруына» шалдығады. Бұл «дерттен» ада болуымның да өз себебі бар. Бірде сүйікті әншілеріме амандасуға барған мен олардың жағымсыз қылығын көргенде, жағамды ұстадым. Есімдерін айтпай-ақ қояйын, сол кісілерден көңілім қалғаннан кейін көкірегіме ой түйдім: ешқашан да халықтан аспау керек деген.
– Бәлкім, сол қарапайымдылықтың белгісі болар, жуықта әлеуметтік желіде концертіңіздің билетін жарнамалап түскен суреттеріңіз жүрді. Белгілі әнші Диана Шарапова шығармашылық кешінің билеттерін өзі сатуға мәжбүр. Сізде қалай, билеттеріңіз ойдағыдай сатылып жатыр ма?
– Концерттің барлық билеттері өтіп кетті. Ешкімді билет алуға үгіттеп жатқан жоқпыз, бәрі өз қалауымен сатып алуда. Халықты концертке күштеп жинауға қарсымын. Жеке кешімде өнерімді шын жүрегімен сүйетін тыңдарманды ғана көргім келеді. Залда даусыңды, болмысыңды жақтырмайтындардың болғаны көңіл-күйіңді бұзады. Ондайда ән айтқаннан ләззат алмайсың, сахнада өзіңді еркін сезінуден қаласың.
Диана Шарапова ханымның билет сатып жүргенін өз көзіммен көрмеген соң, анау-мынау дей алмаймын. Ол кісі осы күнге дейін қазақтың атын шығарып келген өнерпаз. Өз басым Диана апайды керемет әнші деп білемін.
– Сізді ел-жұрт «Казахстанский Витас» атап жүр. Басқа біреуді қайталап жүрмін деп ойламайсыз ба?
– «Казахстанский Витас» деп ең алғаш «Россия» каналы атаған болатын. Бұл «теңеу» кейіннен бізге де жетті. Мен Витасты қайталап жүрген жоқпын. Бірақ ұқсатып жатса, еш ренжімеймін. Витас ол – Витас, Димаш ол – мүлдем бөлек адам. Кейде «неге ұқсата береді» деген ойлар келіп, сәл қынжыламын. Иә, ол – күллі әлемді мойындатқан әнші. Кең дауысы бар болғанымен, ол халық әнін айта алмайды. Оның да, менің де өзімізге тиесілі осал тұстарымыз бар. Екеуміз екі түрлі адамбыз. Егер мені Нұрлан Өнербаев, Жұбаныш Жексенұлы сынды ағаларымызға ұқсатып жатса, шын жүректен қуанар едім. Әрине, орыстың әртістерін тыңдаймыз, сыйлаймыз. Бірақ мен үшін орыстың бірде-бір әншісі қазақтың бұлбұлдарына тең келмейді. Мені кімге ұқсатып, қандай баға берсе де, халық өзі біледі. Ең бастысы – қазағымның көңілінен шықсам болғаны. Сол мен үшін ең үлкен бақыт, шексіз жетістік.
– Сіздің инста-парақшаңызда бір оқырманның: «Мен осы баланың ән айтқанын түсінбеймін – айқайлай ма, шыңғыра ма – түсінгім-ақ келеді. Бірақ…» деген жазбасы жүр. Жалпы, жұртшылыққа түсіндіріп қойған артық болмас: сіздің орындаушылық стиліңіз қандай?
– Мақтанғаным емес, бірақ инста-парақшамда мұндай пікірлер өте аз кездеседі. Тіркелушілер көбіне өнеріме қызығушылықтарын танытып жатады. Жағымсыз пікір жазатын аға-әпкелеріме, замандастарыма еш ренжімеймін. Көңіліме алғым да келмейді. Өйткені әркімнің өз қалауы, өз сүйікті әншісі бар. Ең бастысы – мен өз мақсаттарымды жүзеге асырып жүрмін. Әрбір жетістігіме ата-анам қуанып жатыр. Сол кісілердің қуанышы үшін көп нәрселерге баруға дайынмын. Негізі, мен А.Жұбанов атындағы музыкалық колледждің опера әншісі мамандығын бітіргенмін. Қазіргі таңда «Шабыт» ұлттық өнер академиясында вокалда оқимын. Әнді жандандыру, жан-жақты шеберлікпен орындау – біздің ең басты мақсатымыз. Кейбір замандастарымыз осыны дұрыс түсінбей жатады. Өйткені талғамы басқа. Алла дауыс берген екен, ендеше өз сәтінде соны пайдаланып қалу керек деп ойлаймын. Іште қайнаған өнерді қалай жауып тастауға болады?!
– Шетелге гастрольдік сапарға жиі шығып жүрсіз: өз Қазақстаныңызды, елді өзгелермен салыстырып көрдіңіз бе? Біз шынымен де «дамыған 30 елге» таяп қалыппыз ба?
– «Өз үйім – өлең төсегім» демекші, шетел мың жерден керемет болғанымен, Қазақстанның Астана мен Алматы қалаларына жетпейді екен. Көптеген елдерде болдым, туған жерімнен асып түсе алмайды. Әр елдің өзіне тән жақсы тұстары бар. Кейбір елде ғимараттар әдемі болса, енді бір мемлекетте сән әлемі дамыған болуы мүмкін. Бұрын мен де «басқа мемлекеттердің жағдайы бізге қарағанда жақсы ғой» деп ойлайтынмын. Олай емес екен…
– Сізді сахна саңлақтарынан бастап, қарапайым тыңдарманға дейін «Сирек кездесетін дауыс», «Нағыз талантты әнші» деп мақтап жатады. Бұл кімнен жұққан құдірет?
– Халық білетін шығар, ата-анам Қанат пен Света Айтбаевтар да – өнер адамдары. Маған дауыс сол кісілерден берілген. Құдайдың бойыңа дарытқан талантымен ғана өмір сүру өте қиын. Оны шыңдап, ары қарай дамыта түсу керек. Осы тұста кезінде анама сабақ берген Марат Олжабайұлы Әйтенов деген кісінің еңбегін айтып өткім келеді. Сол кісіден сабақ алғанмын. Және қазіргі таңда Қазақ Ұлттық өнер университетінде Майра Дәулетбақ деген тамаша ұстазымнан дәріс аламын. Даусымды бір формада ұстауыма көп көмектесті.
– Ата-анаңыз Қанат пен Света Айтбаевтарды халық Димаш арқылы таныды деген пікір бар. Оған үлкен Құдайбергеновтер реніш танытып жүрген жоқ па?
– Жоқ, олар мен арқылы танылды деп айта алмаймын. Димаш Құдайбергенов болып жүргенім – сол кісілердің еңбегінің арқасында. Олар маған дейін талай сахнаның табалдырығын тоздырған әншілер. Жетістігіме қуанбаса, ешқашан ренжімейді. Атам мен әжемнің, ата-анамның қолдауымен музыкалық мектепке бара алдым. Содан Оқушылар сарайында, музыкалық колледжде үздік деген ұстаздардан білім алдым. Жалпы музыкалық бағытта жақсы шыңдалуыма ата-анам себепкер болды. Маған әрдайым бағыт-бағдар, кеңес беріп отырады. Әкем Ақтөбе облыстық Мәдениет басқармасының басшысы, анам облыстық мәслихатта қызмет істейді. Сол себептен де кейде олардың сахнаға шығуға мүмкіншіліктері болмай қалады.
– Өзіңіздей әнші-сері жігітке сезімін білдіріп, мазалайтын аруларымыз көп шығар?
– Әрине, онсыз болмайды… (күлді). Бірақ одан бұрын өнеріме деген сүйіспеншілігін білдіріп жатса, қатты қуанар едім. Сезімін білдіруші бойжеткендерге рахметтен басқа айтарым жоқ. Әдемі қыздарға қалай ренжуге болады? Ең бастысы көңілге тиетін ауыр сөздер айтпаса екен деп тілеймін. Өйткені біз де адамбыз. Кейде жүрекке жақын қабылдап қоятынымыз бар.
– «Арманым – ауылдың қызы» депсіз бір жерде. Қиялыңыздағы ауылдың аруын жолықтыра алдыңыз ба?
– Әншінің жеке өмірінен гөрі өнеріне қызығушылық танытатындар көп болса, жақсы болар еді. Жиырма жастағы жігітте қандай жеке өмір болсын? Болашақта ақыл тоқтатып, ошақ басының тірегін ұстайтындай жасқа келгенде, ештеңені жасырмай айтатын боламын. Он жылдан кейін ойым басқа болуы да мүмкін. Ауылдың қызына деген сүйіспеншілігімнің өшпегенін қалаймын. Қала бойжеткендерінің көңіліне тиіп қалмасын. Бірақ ауылда жүріп, ата-ананың тәрбиесін көрген қыздардан жамандық күтпеуге болады. Сондықтан әзірге қалауым – ауылдың қызы.
– Біраз байқау, фестивальдардың басын шалып тастадыңыз. Енді бағындыра ала алмай жүрген қандай белестеріңіз қалды?
– Әлемге аты шулы «Евровидение» байқауына қатысқым келеді. Өз тарапымыздан байқауға қатысуға өтініш жіберіп те қойдық. Жауап күту үстіндеміз. Айман Қожабекқызы мені байқауларға ары-бері сүйреп, жүгіріп жүр. Осындай әпкелерім бар кезде көштен қалып кетпеймін деп ойлаймын. «Евровидение» болмай жатса, онда «THE VOICE, AMERICA GOT TALENTS» деген әйгілі жобаға қатысу ойымда бар. Бірі болмаса, бірі болар деп күтіп отырмыз.
– Өнеріңіз өрлей берсін, Димаш! Алдағы уақытта «Евровидение» байқауынан көрейік!
Сұхбаттасқан –
Анар АНАПИЯЕВА