«Общественная позиция»
(проект «DAT» №46 (363) от 15 декабря 2016 г.
Қазақстанның бағыты туралы
Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясының төрағасы Жармахан Тұяқбайдың мәлімдемесі
Мемлекеттік Тәуелсіздік – халқымыздың ұзақ ғасырлар бойы аңсаған арманы мен күресінің баға жетпес жемісі. Бұл – ғасырлар бойы қаншама рет көтерілген ұлт-азаттық қозғалыстың нәтижесі.
Халқымыз 1991 жылы өзін туған жерінің иесі ретінде сезініп, егеменді мемлекеттің азаматы ретінде жаңа ұлттық намыспен өзін-өзі танудың тарихи жолын бастады. Осы уақыт ішінде мемлекетіміз бен халқымыз бүкіл әлемге әйгілі болып, халқаралық қауымдастықтың тең дәрежелі мүшесі болып танылды. Халқымыздың төзімділігі мен қайырылымдылығы көпұлттық мемлекеттің тәуелсіздігінің татулық жағдайда қалыптасуына және нығаюына мүмкіндік берді.
Алайда Жаңа Қазақстанның жүзеге асыратын мүмкіндіктері әлдеқайда көп еді. Неге оның барлығы пайдаланбай қалды?
Сөзсіз, басты себеп Қазақстан Республикасының «жаңа ескі» билігінің, бұрынғы, кеңестік партиялық элита бөлігі, өзінің психологиясында және әрекетінде мемлекеттің жеке адамға деген, оның мүддесіне және мұқтажына деген өктемділігінен бас тартудың орнына, қайта нығайтумен болды. Кеңес идеологиясы қираған шақта – елдің билеуші тобы мемлекеттілікті бостандық пен әділдік, адами құндылықтармен толтырудың орнына оны өзінің тұрақты және бақылаусыз баюының құралына айналдырды.
Мемлекеттің осындай билігі Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап азаматтық қоғамның және азаматтық бостандықтардың, парламентаризмнің, пікір алуандықтың және демократияның дамуына жол бермеді. Мұндай саяси әділетсіздік экономикалық әділетсіздікке әкеліп тірейтіні анық. Соның салдарынан 1990 жылдардың ортасында өткен стратегиялық мағынасы бар жалпыхалықтық өндіріс салаларында жекешелендірудің таза өтпегені баршаға мәлім. Сол уақыттан бастап Қазақстанда олигархиялық экономиканы қалыптастыру, оны қорғауға арналған жеке билікті нығайту процесі ұштасып жатты.
Соның салдарынан, Тәуелсіздіктің арқасында жеткен жетістіктерден басқа, соңғы ширек ғасырдың нәтижелері мынандай болды:
– индустриясы басым халық шаруашылығы шикізат пен қарызға бату жолына түскен экономикаға айналды;
– жемқорлыққа батқан, сайлауды бұрмалауға бағытталған, тармақтарын теңестіретін және тежейтін механизмдері жоқ саяси билік жүйесі құрылды;
– экономикалық және саяси тоқыраудың салдарынан елдің инвестициялық тартымдылығы төмендеді;
– мемлекеттің әлеуметке қарсы сипаты, денсаулық сақтау, білім беру және ғылым жүйесінің коммерциялануы олардың сапасын төмендетті;
– бүгінгі заманда төзгісіз әлеуметтік жіктелу орын алды.
Бүгінгі Қазақстанда тұрақты пайда табатындар – тек тым байып алған «байшыкештер», олардың табысы кез келген жағдайда басқаларға қарағанда еселеп өсуде. Есесіне кедейлер одан әрі кедейленіп, әлеуметтік теңсіздік артып, қазақстандықтардың төрттен үші «аутсайдерлер» қатарына қосылып барады.
Бұл үрдісті, негізінен экономикада әртараптандыру жүргізілмеудің салдарынан орын алып отырған еліміздегі тоқтаусыз дағдарыстар кезеңін тездетті. Соның кесірінен ұлттық валюта құнсызданып, елді жұмыссыздық жайлап, әлеуметтік шығындар қысқаруда. Яғни, Қазақстанның дамуына жол бермейтін қателіктер бүгінгі биліктің болмысында жатыр, олар қоғамның еркін білдіретін саяси жүйенің жоқтығы – әлеуметтік шиеленіске және саяси тұрақсыздыққа әкеліп соқтыруы мүмкін!
Тағы бір қатты алаңдататын мәселе, ол – халқымыздың адами қадыр- қасиетінің, рухани салт-дәстүрінің дағдарысқа ұшырауы. Биліктің саясатының салдарынан қоғамда пайдақорлық пен рухани азғындау күшейіп барады. Бұл өз кезегінде қылмыстың өсуіне, ел ішінде алаңдаушылық пен амалсыздық үрейін туғызып, енжарлыққа себеп болып отыр.
Осы жағдайда елімізде жеке басқа табыну орын алып келе жатыр. Бұл –бүгінгі өркениетке мүлде жат құбылыс, әсіресе Қазақстанда оған жол берілмеуі тиіс. Өйткені миллиондаған халықтың кезінде көшбасшыны дәріптеуден қаншама жапа шеккені белгілі. Жеке басқа табыну халықты қорлап, сананы аздырады және елдің дамуын тоқтатады!
Билік өз рөлін осылай жеңіл-желпі түсінуі – саяси «транзиттің» алдында тұрған Қазақстан үшін аса қауіпті. Бұл – олигархиялық-қауымдық топтарды текетіреске, не болмаса күннен-күнге ушығып бара жатқан әлеуметтік шиеленіске немесе Қазақстанды қоршаған геосаяси мүдделердің қақтығысына алып келуі ықтимал.
Қорыта айтқанда, еліміздің 25 жылдығы екіұшты сезім туғызады. Бір жағында – мақтаныш сезімін тудыратын, барша халықтың жүрегінен ойып тұрып орын алған – Қазақстан Тәуелсіздігі, екінші жағында – Тәуелсіздіктің мүмкіндіктерін қазақстандықтардың игілігіне дұрыс пайдалана алмаған биліктің дәрменсіздігі.
Сондықтан мен Қазақстан Тәуелсіздігінің ширек ғасырлық мерейтойы –барлық қоғамдық-саяси күштердің билікті демократияландыру, әлеуметтік мемлекет құру және қоғам мүддесіне жұмыс жасайтын экономика қалыптастыру үшін нақты Ұлттық диалог арқылы бітімге келудің басы болуы керек деген сенімдемін!
Сонымен қатар осындай маңызды кезеңде Қазақстан «шетқақпай» болып қалмай, бірқатар мемлекеттерде оңшыл идеологияның, ұлтшылдық және ксенофобия кеңінен жайылып, орын алу кесірінен қауіп төнген адами құндылықтарды қорғаушылар қатарынан өзінің идеялық орнын табуы керек.
Өркениеттер тоғысқан, оның барлық озық үлгілерін бойына сіңірген біздің елімізде ол үшін барлық мүмкіндіктер бар.
Біздің партия – социал-демократикалық бостандық және әділеттік құндылықтарды іске асыруда өз үлесін қосуға әрқашанда дайын!
Алматы қаласы,
Желтоқсанның 7-сі, 2016 ж.
