«Общественная позиция»
(проект «DAT» №1 (365) от 12 января 2017 г.)
Биылғы бір мерейтой
Сонау 1967 жылы Алматы политехникалық институтының студенттері құрған, қазақ эстрадасын алғаш рет әлемге танытқан «Дос-Мұқасан» ансамбліне биыл – 50 жыл. Техника саласында оқыса да, қазақ жастарының өнер отауына ене бастаған электронды аспаптарды игеріп, ансамбль құрып, теңдесі жоқ шеберлік деңгейіне көтерілуі – эстрада өнеріндегі сол заманғы теңдессіз нәтиже еді.
Кеңестік кезең жылдары жоғары оқу орындарының студенттері құрылыс отрядтарын құрып, ауылды жерлерге барып, тұрғын үйлер, ауыл шаруашылық нысандарын салатын. Солардың бірі – «Политехтің» жанынан құрылып, Павлодар облысының Баянауыл ауданына барған «дос-мұқасандық» жігіттер еді. Олар 1967 жылғы тамызда құрылысшылар мерекесі күні алғаш рет көпшілік алдында концерт қойды. Осыдан кейін венгерлік Янош есімді студент «азан шақырып», ансамбль мүшелерінің есімдерінің басқы буындарын алып, «политехтік» ансамбльге «Дос-Мұқасан» деп ат қойды.
Өнерлі жастар құрған қарапайым музыка ұжымының өміршеңдігін венгерлік жігіттің аузына періште салған болар: осыдан бастап-ақ ансамбльдің өнері өрге жүзді. Баянауылдан басталған эстрадалық эпопея аз ғана уақыттың арасында халықаралық аренаға ұласты.
«Дос-Мұқасан» сол жылдары КСРО эстрада әлеміне жаңаша музыкалық стиль, соны леп әкелді. Алдымен бұл вокальды-аспапты ансамбль 1971 жылы Ташкентте КСРО бойынша өткен техникалық жоғары оқу орындары арасындағы Бүкілодақтық конкурста бірінші орынды жеңіп алды. Осы конкурстың бас қазысы болған атақты әнші Батыр Закиров «Политехтан» шыққан топты түркі тектес ұлттар ішінде құрылған тұңғыш ансамбль екенін айтып, «Дос-Мұқасанға» бас жүлде тапсырды.
Арада екі жыл өткен соң, 1973 жылы Минскіде кеңестік әндер орындайтын кәсіпқой орындаушылардың Бүкілодақтық конкурсында сахна иесі «Песняры» бірінші, «Дос-Мұқасан» екінші орынды иеленіп, Берлинде өтетін жастар мен студенттердің бүкіләлемдік фестиваліне берілетін қос жолдаманың бірін жеңіп алды. Ал Берлинде өткен фестивальде «Дос-Мұқасан» КСРО-ның намысын қорғап, алтын медальға ие болды.
Әйгілі жезтаңдай әнші Әміре Қашаубаев қазақты Европаға танытса, 1977 жылы «Дос-Мұқасан» КСРО-дағы 15 республика ішінен тұңғыш рет эстрадалық ансамбль ретінде қазақ әуенін Америкаға әкеліп, жер бетінде қазақ деген ұлт бар екенін жария етті. «Дос-Мұқасанның» белгілі әншісі болған марқұм Бақыт Жұмаділов «Қазақтар үшін Американы ашқан Христофор Колумб – біздің ансамбль болды» дегені тегін емес еді.
Сол «Дос-Мұқасан» әлі күнге дейін қазақ эстрада өнеріндегі орнын жоғалтқан жоқ. Құрамы бірнеше қайтара өзгерсе де, оның көркемдік жетекшісі Мұрат Құсайынов ансамбльдің абыройын әлі де сақтап келеді. Халық арасына тарап кеткен көптеген әндері, «Наурыз» күйі, рок-классика стилінде жазылған «Пір дастан» күйі, электронды-аспапты қазақ музыка әлеміндегі тұңғыш күрделі шығармалары «Бетпақ дала», «Мұхит пен саяхат» рок-композициялары қазақ эстрадасы антологиясынан мәңгілік орын алды. Топты тарқатпай ұстаған осындай өнер иелері құрметтің қандайына болса да лайық. 2000 жылдың басында Павлодарда С.Торайғыров атындағы Мемлекеттік университетінің ректоры, қазақтың біртуар азаматы Ерлан Арын «Дос-Мұқасанға» университеттен арнайы музей ашып, ансамбльдің алғашқы мүшелерінің мүсіндік композициясын қондырды.
Осы тұста «досмұқасандықтар» рухани әке санаған Тұрсын Омарұлы Сәлібаевтың атын айтпасқа болмас. Ол – Қазақстанның Халық әртісі, атақты әнші Жамал Омарованың туған бауыры. Ансамбль мүшелерімен тонның ішкі бауындай араласқан қамқоршысы болған, нағыз ұлтжанды, рухы биік жан өмірден ертелеу кетті.
Әйгілі ансамбльдің 50 жылдық мерейтойының құрметіне «Дос-Мұқасанға» бір ескерткіш қоюдың реті бар. Алматыдағы Көктебе биігіне орнатылған британдық «Битлз» тобы ескерткішінің қасына әйгілі ансамбльдің мүсінін қою керек-ақ. Тым болмаса, кезінде «Политех» атанған бүгінгі Қазақ ұлттық техникалық университетінің бас ғимараты алдындағы аллея – «Дос-Мұқасан» ансамбліне арналған ескерткішке сұранып тұрған орын. Қазақ эстрада өнерін төрткүл дүниеге паш еткен атақты «Дос-Мұқасан» ансамблінің шығармашылық өмірі, жүріп өткен жолдары, оның барша тарихы туралы кинофильм түсіріп, фотоальбом кітабын шығару – ел болып істеген жақсы ісіміз болар еді.
Дүйсенәлі МҰСАҰЛЫ