«Общественная позиция»
(проект «DAT» №16 (380) от 27 апреля 2017 г.
Бейсенбідегі бетпе-бет
Қытай жерінде өткен «I am a singer» байқауының гала-концертінде Димаш қазақстандық танымал композитор Айгүл Бажанованың «Махаббат бер маған» әнін орындағаны мәлім. Осылайша, қазақтың тағы бір әні Қытайға құлақ түрген әлемнің эстрада аренасына шықты. Бірінші кезекте осының өзі қазақтың құттықтауына лайық жетістік болғанын ескеріп, әннің авторы Айгүл Бажанованы сұхбаттасуға шақырған едім.
– Айгүл, осы әнді байқаудың гала-концертінде Димаш орындағаннан кейін қандай көңіл-күйде жүрсіз? «Фейсбуктағы» бір жазбаңызда: «Бұл ән емес. Бұл дұғаға ұқсас дүние. Антуан де Сент-Экзюперидің «Молитвасын» оқығандарыңыз бар шығар. Бұл да сондай жан айғайына ұқсас нәрсе еді. Жан жүдеп, жүрегім жапырақша қалтырағанда, әлдекімнен араша сұрап, жылу іздеп жазғам…» деген екенсіз…
– Әрине! Менің жеке өзім құттықтаудан кенде болып жатқан жоқпын. Бірақ «Мен ғой, менің әнім ғой!» деген сияқты асып-тасқан сезім болған жоқ. Бәрін солай болуы керек жағдайда қабылдадым. Барлық нәрсені сол – табиғи қалпында қабылдайтын әдетім бар.
Мақтау да, тамсану да, таң қалу да көп. Желідегі «жекеме» де жазып, комментарийлер жазып, ықыласын білдіріп жатқандарда есеп жоқ. Рахмет! Көңілдерін Алла көтерсін!
Бірақ, қызық… Менің көп көрінуге, танылуға тырыспайтыным осы екен-ау деп ойладым. Интуитивно қашқақтайды екенмін. Сол екі күнгі ықылас жетіп-артылды. Ауырып қалуға сәл қалдым. Энергетикалық қорғанышым тым жұқа екен. Артық мақтау, ықылас, қошемет деген нәрселер маған керек емес екен. Екі күн бойы менің өз-өзімнен екі көзімнен жас аға берді, аға берді. Түйсігімнің не айтқысы келгенін де аңғармадым. Тек селқос, жата бердім, жылай бердім…
– Иә, «Фейсбук» желісінде бұл ән Димашқа лайықтап жазылғанын атап, жақсы баға берген оқырмандарыңыз көп екеніне көзіміз жетті. Ал сізден біздің ендігі сұрамағымыз: музыка маманы болмаса да, әнге сын айтқан ағайындарға айтар қандай уәжіңіз бар? «Итің жаман десе, быт-шыт болатын қазақпыз» ғой…
– Иә, ән жайлы сан қилы пікірлер оқыдым. Жалпы мен әнді әлдекімдерге «ұнасын-ұнамасын» деп жазбаймын. Оған өзім «ән» деген анықтама да берген жоқпын.
Жан дүнием құлазып, уақытты да, өзім өмір сүріп жүрген кеңістікті де сезіне алмай, ащы мен тәттінің дәмін ажырата алмай, бейдауа күйде жүргенде, жанымды ауыртып шыққан дүние еді бұл. Сенесіз бе, еңіреп отырып, құдайдан тілеп жазғам… Кешегі жылағаным – сол күйді қаз-қалпында Димаштың маған қайтадан әкеп бере салғанына есеңгіреп қалсам керек…
– Сіздің әріптестеріңіз – қазақ композиторлары мен музыка мамандары бұл әнге қандай баға беріп жатыр? Қалай айтсақ та, қазақ композиторларының әні екі күннің бірінде әлемдік сахнада орындалып жатпағаны аян ғой…
– Бірде-екілі «құтты болсыны» болмаса, ешкім ешнәрсе деген жоқ. Мен күтпеймін де… күтпегем де…
Мен қандай пікірге болса да дайынмын. Айтып отырмын ғой: бұл әннің не екенін өзім де білмеймін – дұға ма, романс па, ән бе… Мен музыкалық білімі жоғары композитор емеспін. Димаш менің әніммен тоқтап та қалмайды, сондықтан мықты композиторлардың шығармаларын орындай беруіне тілектеспін. Солай болуы керек.
– Ал ән өнеріне жаңа құбылыс әкелді деген Димашқа музыка мамандары білдіріп жатқан пікірлерге сіздің қандай қосарыңыз бар? Мәселен, Димаш Қазақстанда қалса, оның шығармашылық диапазоны шектеліп қалады деген пікірлер айтылуда…
– Димаш қазаққа әлемдік музыка әлеміне есік ашып берді. Басқа да талантты жастардың кеудесіне үміт отын жақты. Той әндерінен де биік әндер айтып, тыңдата білуге, мойындатуға болатынын дәлелдеді! Бұл өте маңызды. Халықтың да талғамын «сындыра» білді. Басқа өнер адамдарына да xалықты биік өнерге тәрбиелейтін өздері болуы керектігін көрсетіп берді. Ағылшынша, орысша айтып, шектен тыс тырыспай-ақ, өз тілінде айтып, төрткіл дүниеден көрермен жинауға, өнерін паш етуге болатынын дәлелдеді. Бұл – жеңіс. Бәріміздің жеңісіміз. Бізде таланттар көп. Тыңдалмай, өз елімізде бағаланбай жүрген өнер иелері бар. Олар да талпынса, осылай өздерін де, елді де әлемге таныта берсе, біздің тақиямызға тар келмес еді.
– Азиялық әндер шеруінде алғашқы жиырмалыққа кірген «Дайдидаудан» кейін Димаштың өз әні – «Ұмытылмас күн» топ-әндердің көшін бастады. Енді, міне, сіздің «Махаббат бер мағаныңыз» әлемдік сахнаға шықты. Димаштың дауысымен қазақ ән өнерін әлемге танытудың осы үрдісі бұдан былай да жалғаса беру үшін тағы да қандай алғы шарттар қажет деп ойлайсыз?
– «Қазақстанда Димаштың шығармашылық диапазоны шектеліп қалады…» деген пікірге орай айтарым – рас, оған кең кеңістік керек. Біз асылдарымызды сақтай алмаған, өлтіріп алған xалықпыз. Әлдекімнің атағы сәл асып кетсе, онысын көре алмайтын қызғаншақ xалықпыз. Төлегенді шығарып сап, ту сыртынан оқ атқан Бекежан сынды қазақпыз біз. Жасыратын несі бар, оған тіпті өзімнің де көзім жетті. Әредікте бір кішігірім концерт берем деп, қанша жау тауып алдым.
Сондықтан да мен Димаштың көңіліне бір қаяу түспегенін, жүрегінің былғанбағанын қалаймын. Әлемінің таза, кеңістігінің шексіз болғанын аңсаймын! Димашты қорғаштап жүретін періштесі болуға дайынмын – керек болса!
– Димаштың дауысына арнап ән жазу, шығармашылық әріптестікті жалғастыру мүмкіндіктері туралы не айтар едіңіз?
– Мен өзімді сұмдық профессионал композитормын деуден аулақпын, олай ойлаған да емеспін. Димаштың жеке фонотекасына, өзі жеке қалғанда немесе кішігірім өзін түсінетін музыканттар, өнер адамдары жиналғанда орындауға лайықты деген бір-екі әнім бар. Соларды тыңдатам бұйырса. Оны Қанатпен (Айтбаев – Ред.) де сөйлескенде айтқам. Жазып көрші деген нақты ұсынысы да болды. Оны да бұйрық шешеді.
Сосын бізде заңдылық болып қалыптасып қалған бір қызық нәрсе бар: әнші өзін құдайдай көреді; бір әннің арқасында көтерілсе де, сол әннің авторын дәріптемек тұрмақ, титрда автордың аты жазылуын, барлық жерде автордың нұсқалуын қадағаламақ түгілі, өз әніңді өзіңнен қызғанып, ән арқылы қандай атақ келеді – соның ешқайсысын авторға қимайды; құдды бір мейірімге қанбай өскен бала сияқты, автордың аты өзінен асып кетпегенін қалап тұрады.
«Маxаббат бер маған» айтылғалы, Қанат маған қанша рет xабарласты. Раxметін жаудырып, тіпті кейбір сындарға менің көңілім түсіп кетпеді ме деп бәйек болды. Осыдан кейін салыстыра беріңіз: журналистер де, БАҚ та сол – кім эфирде, кім қымбат киінеді, кім қымбат көлік мінеді – сол «жұлдыз». Ән авторларын әңгіме қылғысы да, жазғысы да келмейді. Әрине, оны керек етпейсің де ғой. Бірақ арзанды аспандатамыз деп қымбатымызды жоғалтып алмасақ болды…
– Айтпақшы, жуықта Алматыда өткен, өзіңіз айтқандай, «қаншама жау тауып алған» шығармашылық концертіңіздің алдында біздің газетте жарияланған сұхбатыңызға орай оқырмандардан: «Айгүлдің өзі туралы сұрамапсыздар, ол қайдан шыққан, қайдан келген өнерпаз қыз екенін білмей қалдық…» деген сын естідік. Сол кемістікті жуып-шаю қажет болып тұр…
– Мен оңтүстіктің қызымын. Созақ ауданында Бабата деген ауыл бар. Сол ауылда дүниеге келгем. Ысты елінің қызымын. Идеал тұтатын адамым – өзімнің атам Дінмұxамед Қонаев.
– Ал, Айгүл, менің сізбен сұхбаттасуым газет бетінде жарияланған соң, мені де сөгетін жұртшылық бар: өзі Ермұрат Бапи бола тұрып, ел ішіндегі жағдайларды, қоғамның жай-күйін сұрамапты дейтін оқырмандар одырая қалады. Әдетте «Бейсенбідегі бетпе-бет» рубрикасын жүргізетін журналистерге саяси «иісі» бар тақырыпты тықпалап, сұхбат берушіні тығырыққа тіремеңдер деп, әңгімені аса саясиландырмау жағын тапсырып отырамыз. Біздің өнер адамдары қандай қоғамда өмір сүріп жатқаны мәлім ғой: саясатты сөз қылам деп шеттетіліп қалуы әбден мүмкін… Шығармашылықпен Марсқа барып айналысу мүмкіндігі жоқ… Десек те, оқырмандар алдында өзімнің де абыройымды сақтап қалу қамымен сол «иісті» тақырыпты сұрайын: қоғамдағы халықтың бүгінгі күй-жайы, қазақстандық билік ұсынып жатқан рухани жаңғыру бастамасы сізді қаншалықты қызықтырады?
– Өткенде елбасы үш кемеңгер жазушыны шақырып алып, арқа-жарқа әңгіме айтып, сол кісілермен кеңесіп отырғанын көріп, ішім жылып қалды. Сәл жылтыраған үміт көрсек те жақсылыққа жоримыз ғой. «Не де болса, xалықты жылатпаса екен, жағдайын жасаса екен», – дейтіннің бірі мен. Бірақ, шынымды айтайын, мен жалпы саясатқа жоқпын.
– Иә, қазақ халқына да, оның рухани дүниесіне де, өнеріне де жаңғыру қажет-ақ… Сұхбатыңызға рахмет, Айгүл!
Ермұрат БАПИ
Желідегі жазбалар: қаз-қалпында
ОЛ – ЭТАЛОН
Уызынан жарып, толыққанды, бақытты отбасында тәрбиеленген, әкенің қамқорлығын, анасының шексіз мейірімін сезініп, ата-әжесінің тізесінде өскен бала. Онда қызғаныш, өлермендік деген жоқ. Себебі ондай пендешіліктер оның қанында жоқ. Оның жүзінде күлкі, көзінде нұр тұрады. Ол тағдырына дән риза. Ол өмірді сүйеді. Ол қанағатшыл. Бәрі – бәріне жетсе, бәріне бірдей болса деп ойлайды. Барлығына бәрі жететінін біледі. Ол – оның таза ниеті.
Дәл Димаштың осындай биікті бағындыруы заңды. Лайықты! Ол – эталон, үлгі. Түр-тұлғасы, ішкі мәдениеті, жан-жақтылығы, елін шын сүюі, тілін шынайы құрметтеуі – ҚАЗАҚТЫ әлем тануы үшін таптырмайтын бірден-бір адам.
Не болса соған Димашқа өкпе арта бермейік. Пендешілікпен, қызғанышпен басқаларға оның жолын бөгеуге жол бергім келмейді! Қайта жолына гүл төсеп отырайық, жағдай жасайық. Ол қаншама қазақ баласының кеудесіне үміт отын жақты, нағыз, саф өнердің қандай екенін көрсетті, нағыз жұлдыз болудың үлгісін көрсетті. Қарапайым болып жүріп те биікке көтерілуге болатынын дәлелдеді! Әлі балаң, жас болса да, ЕЛІ, АНА ТІЛІ, ОТАНЫ алдындағы борышын өтеді. Бұйырса, әлі талай шыңдарды бағындырады, әр биікке көтерілген сайын, қазақтың ТУЫН ұстай шығатынына бек сенемін!
Мен бәріне дайын едім. Миллион адам – миллион пікір. «Ән ұнамады, Димашқа лайықты емес» деген де пікірлерді оқып жатырмын. Әрине, ешкімнің пікірін ешкім өзгертіп бермейді. Және талғамға да талас жоқ. Бірақ…
Жақсыларым!
«Маxаббат бер маған» – 30-40 әннің ішінен Димаш таңдап алған ән. Димаш жанымен сүйіп орындаған ән. Жазылғалы басқа ешкімге емес, Димашқа бұйырған ән.
Мынаны түсінейікші: солай болу керек болды, Алла солай болғанын қалады. Барлық жолдардың бір нүктеде тоғысатын сәті осы болғаны да демек!
Әнін басқа емес, мен (мойындаймын – менен де керемет композиторлар бар), сөзін басқа емес, Мұнайдардың (Мұнайдардан да мықты ақындар бар) жазуы, ал әнді Димаштың орындауы және әннің Қытайда, «I am a singer» байқауының гала-концертінде Бейжің уақытымен сағат 22.00-де, Астана уақытымен сағат 20.00-да орындалуы керек болған. Бұл – жаратқанның қалауы.
Бұған ешкім таласпай-ақ қойсыншы!
Бәрі ниетке байланысты. Мен әнді әдейі тықпаламадым, Мұнайдар өзеуреп, «сөзін мен жазам» деген жоқ. Бұл бір сәтімен реттеле, түзіле қалған құбылыс. Ешкімді – ешкім мәжбүрлеген жоқ. Димашты қалай бағаласаңыздар, Димаштың талғамын да солай сыйлаңыздар. Мұнайдар айтпақшы, біздікі себеп қана.
Рахмет!
«Әнді сүйсең, менше сүй!..»
Айгүл ханымның әсем, жан тебірентерлік сазына жазылған «Махаббат бер маған» әніміздің мәтіні ағылшынша, қытайшаға аударылыпты. Әнге, өнерге шекара жоқ деген осы-ау!..
Ал бұл әннің төңірегіндегі айтыс-тартысқа өз басым қалыпты қараймын. Айгүл жазғандай, әнді Димаш өзі қалап, көп әннің ішінен таңдап алған екен. Алла көріп тұр: мен өзім Димашқа, не әкесіне кездесіп, қолын алып, амандасқан адам емеспін, сырттай тума талантына тәнті, тілеуқор миллиардтардың бірі ғанамын.
«Махаббат бер маған» әніне тоқталып өтсем: «Фейсбук» арқылы Айгүл Бажанова арумен ән, өлең жайында сөйлесіп қалдық; бір-біріңді көрмей, кездеспей, «айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызған» интернеттің арқасындағы достығымыз әннің шығуына алып келді. Композитордан әуен сұрадым – жазып көрейінші деп. Ол болашақ әннің сазын жіберді. Иә, өлең туса, ішінде «махаббат бер маған, тағдыр» деген сөз болсыншы деген өзінің жүрекжарды өтінішін де айтты. Себебі ән өзі солай деп сөйлеп тұр екен.
Бұл саздың, бұл әдемі әуеннің Айгүл ханымға оңайлықпен келе салған, жазыла салған ән еместігін сездім. Әнде мұң да, жалғызсырау да, шарықтау да, алғы күнге деген сенім де – бәрі бар екен. Мен өзімше, үйде отырып алып, әнді тыңдап-тыңдап, бойыма, ойыма сіңіргенше дел-сал жүрдім, сөз жаздым, ол сөздерімді композитор ұнатпады, қайтып жаздым, тек қайырмасы мен алғашқы шумағын қабылдап, тағы талап қойды, мен іздендім, толғандым.
Тәңірдің таңдайға салғаны, маңдайға жазғаны болады ғой, сөйтіп әнге сөз туды, автор хош алды, содан әншісі табылмай, өңдеуі болмай, ұзақ жатып қалды. Негізі ол ән 2-3 жыл бұрын туса керек, ал сөзінің жазылғанына бір жылдан асты білем. Міне, талантты әншіміз Димашқа ән осылай келді.
Абай атамыз айтқан сөз: «Әнді сүйсең, менше сүй!» деп, әнші бұл әнді өзінше, ақ жүрегімен сүйді, сол күйінде әлем жұртына жеткізді. Бұған анау-мынауы өйткенде-бүйткенде деудің керегі жоқ. Тәңірдің бұйрығы – әйтпесе менен асқан мықты ақындар баршылық, біз бір себепкерміз дегенді және айтқым бар.
Бір мысал келтірейін: бір ақын байқауға түсіп, «менмін» деген ақын-жазушылардың алдында өлеңдерін оқыса, оны сынап, мінеп тастай беріпті. Содан әлгі ақын және бір өлең оқымай ма, ол өлеңді тіпті «өлең емес, құр шатпақ, мұны жазған сенсің бе?» деп сұрамай ма, сонда ақын: «Жоқ, бұл Абай Құнанбайұлының өлеңі еді» депті. Сынаушы, мінеуші Абай мен Мағжан тіріліп келсінші – өлеңдерін әлі сынаудан тартынбайды…
Сонымен, әнді Димаш сүйіп шырқады, мыңдаған, миллиондаған, миллиардтаған тыңдарманы сүйсініп отырды. Әлі де шырқалып, ән биіктей берері кәміл. Сахнадағы 3-4 минуттық сәт – шын ойлап қарағанда, тұтас бір спектакль, тұтас бір өмірдей… Патша пейілді көрермен, өнер сүюші, һәм бағалаушы халайық, қазақ әнінің, қазақ үнінің миллиардтарды сүйсінтіп, МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛІМІЗДІҢ мәртебесін көтеруге қарлығаш қанатымен су сепкендей себепші болып жатқанына бірге қуана білейік! Бәріңізді жақсы көремін. Димаш ұлымыз жеңістен жеңіске жете берсін! Ата-анасы, бауырлары аман болсын!
Мұнайдар Балмолда
Пікірлер Айгүл Бажанованың
ФБ-парақшасынан алынды
Бұл екі арада
ДИМАШТЫҢ ӘНІ ҚЫТАЙДА
«Жылдың үздік әні» деп танылды
Димаштың «Battle of memories» кинофильміне орындаған саундтрегі Қытайда «Жылдың үздік әні» деп танылды. Бұл туралы Димаштың ресми өкілі Алпамыс Шәрімов жария етті, деп хабарлайды Stan.kz.
«Сүйінші! Осымен үшінші жүлде! Қытайдың номер бірінші телеарнасы CCTV Димаштың орындауындағы «Battle of memories» әнін жылдың үздік әні деп танып, «Top Global Chinese Music» жүлдесін әншіге табыстады! Қуанышымызда шек жоқ! Еңбекпен келген әр өнім бағаланса, бақыт қой!» – деп жазады Алпамыс.
Stan.kz
Жөн-ау!
Роза РЫМБАЕВА,
Қазақстанның халық әртісі:
• «Димаштың елімізде халықтың сүйікті әншісі атануына мүмкіндік аз. Себебі біздің телевизиялық жобалардың барлығы тойдың әншілерін ғана насихаттайды. Соларды мақтап, соларды көкке көтереді. Жоғары деңгейдегі шын таланттарды көрсететін телевизиялық жобалар жоқтың қасы. Отандық телеарналар «Тойдуман», «Тойбазар», «Тойбастар» секілді тойдың бағдарламаларынан ары аса алмайды. Алдымен экранымызды осындай мағынасыз шоулардан тазалап, Димаш секілді таланттылардың өнерін дәріптеп, жастарға үлгі етуіміз керек».
Dalanews.kz