Ермурат БАПИ: «АҚИҚАТТЫ» партократтар САТЫП КЕТТІ

«Ақиқат» деген ата­у­мен қаза­қстан­дық қоға­мға бет бұрған пар­ти­я­ның ішін­де болған бүлік­тің жай-жап­са­ры қан­дай? Елде­гі жалғыз оппо­зи­ци­я­лық пар­ти­я­ны кім­дер сатып кет­ті, кім­дер сатып алды? ЖСДП-ға деген үміт осы­мен үзіл­ді ме? Пар­ти­я­ны шет­те жүр­ген адам­дар қар­жы­лан­дыр­ды деген айып анық па, жала ма?

Осы тек­тес сұрақтар төңіре­гін­де «Қазақ таймс» пор­та­лын­да Ермұрат Бапи­дың сұх­ба­ты жари­я­лан­ды. «ДАТ»-ты 21 жыл­дан бері шыға­рып келе жатқан аза­мат­тың ой-пікірін біз басқа басы­лым­нан алып, қаз-қал­пын­да жари­я­лап отырмыз. 

«DAT» медиа-жоба­сы­ның редакциясы.

– Соны­мен, Ермұрат мыр­за, сырт­тағы Қажы­гел­дин мен Рысқа­ли­ев­тан ақша алға­ны­ңыз рас бол­ды ма?

– Бәл­кім, Заман­бек­ті мен атып кет­кен шығар­мын? Алтын­бек­ті мен өлтір­ді деген­ге де сеніп қалуы­ңыз мүм­кін бе? Тіл­де сүй­ек жоқ – әсіре­се қазақтың…

– Жоқ, деген­мен пар­ти­я­ла­ста­ры­ңыз сізді шетел­ден ақша алды деп айып­та­ды ғой…

– Бірін­ші­ден, мен бүгін­де олар­дың пар­ти­я­ла­ста­ры емес­пін! Шыным­ды айт­сам, ондай былы­қ­пен бық­сы­ған орта­ның ата­у­сыз айы­бы­ның арқа­сын­да таза­ла­нып шыққа­ны­ма қуа­на­мын. Бұған дей­ін қоғам­да маған «ескі оппо­зи­ция», «Қоса­нов­шыл Жаңа Қаза­қстан­ның өкілі», «билік­тің ырқын­дағы пар­ти­я­ның төраға­сы», т.т. жамау­лар жасқа­лып, пар­ти­яға кел­ген шын ниеті­ме сенім­сіздік болған еді ғой. Енді мен аппа­рат­шыл бюро­кра­ти­я­лық бат­пақтан «шай­ы­лып», «жуы­лып» шықтым. Себебі сіз айтқан «пар­ти­я­ла­ста­рым­ның» керітарт­па­лы­ғы мен аза­мат­тық қоғам­ды, мил­ли­он­даған нара­зы­лар арми­я­сын ЖСДП-ға тар­туға деген тал­пы­ны­сы­ма кесе-көл­де­нең болуы – менің ниетім­нің адал болға­нын ел алдын­да өздері дәлел­деп бер­ді. Маған деген сені­мін­де сел­кем бар ел-жұрт­тың алдын­да ақтап бер­ген­дерін өздері де аңғар­май қал­ды. Бұны сая­си топас­тық деме­ген­де – не дейміз?

– Жөн делік, ал екін­ші­ден не айт­пақ едіңіз?

– Екін­ші­ден, Әке­жан Қажы­гел­дин де, Бер­гей Рысқа­ли­ев та елге деген, елдің өзгерісіне деген ықы­ла­ста­ры теріс адам­дар емес. Олар – Қаза­қстан­ның аза­мат­ты­ғы­нан шық­паған, еріксіз айдау мен қуғы­нға мәж­бүр болған жігіт­тер. Шетел­дік Маш­ке­вич сая­си пар­ти­я­лар мен «тәу­ел­сіз» ата­уы бар назар­ба­ев­шыл газет­тер­ді қар­жы­лан­ды­рып жатқан­да қыңқ етпе­ген билік бұл еке­уін жау көре қалған екен! Олар­дың «кінәра­ты» біреу-ақ – Назар­ба­ев­тық жеке-дара билік­ке қар­сы шықты…

­– Қажы­гел­дин қар­сы шыққан шығар, ал Бер­гей Рысқа­ли­ев­ті қоғам олай баға­лай алмай­ды. Жаңаө­зен­ге қаты­сы бар деген қау­е­сет те тегін бол­ма­са керек…

– Иә, Аты­рау облы­сы бол­ма­са, елдің басқа аймақта­рын­да Рысқа­ли­евқа деген көзқа­рас ала-құла екенін білем. Бұл енді кім­нің қалай наси­хат­та­уы­на бай­ла­ны­сты жағ­дай: билік оны қылм­скер деп, сырт­тай сот­та­ды, ал Рысқа­ли­ев өзінің шетел­ге қашып кету себебін сая­си­лан­ды­ра алма­ды. Есі дұрыс адам елден безіп несі бар?

– Деген­мен сіз «ақша алу-алмау» мәсе­лесі­нен ауы­тқып кеттіңіз…

– Ақша алсам, жағ­дай мына­дай пар­ти­я­лық төң­керіс­ке дей­ін ушы­ғар ма еді? Егер мен­де ақша болған­да, «төң­керіс­шілер­дің» таң­дай­ла­ры­на «сырт­тан алған» қар­жым­ды тамы­зып тұрған­да, бұл бюро­крат­тар маған қар­сы шығуға қауһар­сыз болар еді. Олар менің алақа­ным­нан жем шоқуға дәні­гер еді. 

Бірақ мен екі жағ­дай­дан ада­мын: бірін­ші­ден, еркін ойлы орта­дағы, демо­кра­ти­я­лық діңі бар адам­ды ақшаға бай­ла­у­ға қар­сы­мын, бой­ым­да ондай оғаш әдет жоқ; екін­ші­ден, ол екі аза­мат­тан қыру­ар қар­жы түгілі, тесік тиын алған жоқ­пын. Алсам – пар­ти­я­ның облы­стық фили­ал­да­рын енді­гі толы­қтай ауы­сты­рып, тоғы­шар топ­ты пар­ти­ядан бық­пырт тиген­дей қуып, ұйым­ды ала­стап үлгірер едім.

– Сөзіңіз­ге қараған­да, сіздің де қуғын салуға қадетіңіз бар сияқты…

– Сұрағы­ңы­здың төр­кінін түсін­дім… Бірақ құй­ым­шақта­ры пар­ти­я­лық крес­лоға он жыл­дан астам уақыт­тан бері жабысып қалған, маңай­ла­ры­на қоғам­ның басқа өкіл­дерін жола­туға құлқы жоқ пар­то­крат­тар­ды тырқы­ра­тып қумаған­да, маң­дай­ла­ры­нан сипа­уым керек пе еді?! Бұлар­дың маған таққан тағы бір жалаң жала­сы – «пар­ти­яға түсініксіз адам­дар­ды әкеліп жатыр», «при­во­дит непо­нят­ных людей» деген был­жы­рақ болды. 

Көкем-ау, соңғы пре­зи­дент­тік сай­ла­уда қоғам­ды қопа­рып тастай жаз­даған бақы­ла­у­шы­лар қан­дай «түсініксіз адам­дар» болуы мүм­кін?! Неме­се елге жаңа про­те­стік тренд әкел­ген, елде­гі қар­сы­лық қозға­лы­сы­на тың дина­ми­ка бер­ген «Оян, Қаза­қстан!» қозға­лы­сын, неме­се тәу­ел­сіз пар­тия құра­мыз деп ұран салған аста­на­дағы «Рес­пуб­ли­ка» жастар бір­ле­сті­гін өлсем де «түсініксіз адам­дар» қата­ры­на қоса алмаймын. 

Сая­си ұйым­ның жетек­шісі ретін­де­гі менің басты мақ­са­тым – пар­ти­я­ны осы жаңа толқы­нға, қаза­қстан­дық қоға­мға қосып, елде­гі қар­сы­лық қозға­лы­ста­рын тұта­сты­ру арқы­лы пар­ла­мент­тік сай­ла­у­ға бір­лесіп және билік­пен текетірес жағ­дай­ын­да бару бол­ды. Мен пар­тия ішін­де билік­пен ешқан­дай сая­си ымы­раға бар­мауды, Ақор­да­ның арба­уы мен алда­уы­на тап бол­мауды талап еттім. Ал кеше өткен бас­пасөз мәс­ли­ха­тын­да төң­керіс­шілер: «Билік шақыр­са, біз келісім кеңесіне бара­мыз» деп отыр. Бұл дегеніңіз билік­тің ойын шар­ты­на көну, солар­дың алаңын­да тағы бір сая­си спек­такль қою деген сөз. Бұл сай­қы­ма­за­қтың астар­лы мәні – қаза­қты алдарқа­ту, халы­қты тағы да 40 жыл шөл дала­да шөлір­кетіп, назар­ба­ев­тық билік­тің ғұмы­рын мей­лін­ше соза түсу­ге жәр­дем жасау деген сөз. Мен бұған келі­се алмай­мын! Ал сон­дай келісім­ге барып, билік­пен бір­ге ойна­уға, Назар­ба­ев­тан әбден мезі болған халы­қтың сені­мін­де ойнақта­уға құштар «заго­вор­шы­лар» мені төраға­лы­қтан ғана емес, пар­ти­ядан шыға­рып тынды.

– Бәл­кім, пар­ти­я­ның сір­сіп қалған сер­ке­лері Жан­бо­лат Мамай­ды сіздің төраға­лы­ққа ұсы­нуы­ңы­зға қар­сы болып, төң­керіс жаса­уға мәж­бүр болған шығар, мұн­дай пікір­ге жол бере ала­сыз ба?

– Мүм­кін! Бірақ олар­да Жан­бо­лат­ты сай­ла­май қою мүм­кін­ді­гі бол­ды ғой: ол үшін төң­керіс жасап, пар­ти­я­ны қоғам алдын­да масқа­ра қылу­дың қажеті қан­ша еді?! Олар­дың үшін­ші бір күштің бірі­мен сепа­рат­шыл, жік­шіл әре­кет­ке баруын­да басқа себеп бар. Егер пар­тия сиезі мен ойла­сты­рған­дай жос­пар­да өткен жағ­дай­да, аза­мат­тық қоғам­ның өкілі ретін­де және екі рет нақақ сот­талға­ны бар – Жан­бо­лат­тың фигу­ра­сы пар­тия үшін үлкен реб­рен­динг болар еді.

Негізін­де мен съезд басталғанға дей­ін Жан­бо­лат­ты төраға­лы­ққа ұсы­ну «жоба­сын» сая­си кеңес мүше­лері­нен де, деле­гат­тар­дан да жасы­рып кел­дім. Себебі – оппо­зи­ци­я­лық алаң­да жүріп, қауіп­сіздік­ті елең қыл­маудың кесірі­нен жүзе­ге аспай қалған талай тарих­ты бастан кеш­кем… Оның үстіне, Жан­бо­лат сот­ты болған­нан кей­ін – алдағы қара­ша айы­на дей­ін бас бостан­ды­ғы «про­ба­ция» деп ата­ла­тын шек­те­уде жүр­ген аза­мат. «Жан­бо­лат­тың жоба­сы» аты­шу­лы «КНБ»-ның құлағы­на жет­се, «КУИС» оны қай­та­дан түр­ме­ге тығуы мүм­кін еді. Ал егер ол төраға­лы­ққа сай­ла­нып кет­кен жағ­дай­да, бұл әре­кет сая­си астар алар еді де, оны қамауға алу­дың мүм­кін­ді­гі «нөл­ге» теңе­лер еді.

– Деген­мен, сіздің өзіңіз де пар­тия үшін реб­рен­динг едіңіз ғой: сай­ланға­ны­ңы­зға бес-ақ ай бол­ды, таны­мал жур­на­лист ретін­де­гі атағы­ңыз елге мәлім, клан­дық топ­тар­да болған жоқ­сыз. «Жан­бо­лат­тың жоба­сы» сіз үшін қан­ша­лы­қты қажет болды?

– Мен үшін емес, пар­тия үшін ауа­дай қажет еді. Бірін­ші­ден, соңғы сай­ла­у­ға бой­кот жари­я­лаған соң, онсыз да бұған дей­ін ұйқы­да жатқан пар­ти­я­ның рей­тин­гі плин­ту­стан төмен түсіп кет­ті. Оның үстіне сай­ла­у­ға дей­ін­гі және одан кей­ін­гі Қаза­қстан сияқты, менің сая­си жетек­шілік ими­джім де өзгеріс­ке ұшы­ра­ды: көп­шілік халық өзгеріс үшін сай­ла­у­ға барған кез­де, мен «бай­кот­шыл» пар­ти­я­ның төраға­сы болып шықтым. 

Екін­ші­ден, сай­ла­удан соң қоғам­да жаңа және жас толқын пай­да бол­ды. Біз қала­сақ та, қала­ма­сақ та, қоғам­дағы қар­сы­лық қозға­лы­сы­ның қазір­гі гене­ра­то­ры – жастар. Олар­мен менен гөрі, сол ұрпақтың өкілі Жан­бо­лат­тың әріп­тес болға­ны әлдеқай­да ұтым­ды. Жастар бір-біріне түсінік­ті тренд­те сөй­ле­се алады.

– Енде­ше бұл пар­ти­я­лық төң­керістің артын­да кім­дер тұруы мүмкін?

– Бұл жер­де қат­ты ойла­ну­дың қажеті шама­лы: бірін­ші­ден, қалай десек те, пар­ти­я­сын қитұрқы қой­ы­лы­мға қаты­сты­руға қар­сы шыққан төраға­ны ығы­сты­руға, әлбет­те, билік мүд­делі. Бұған билік екі­ге жарған «Ақ жол» мен «Нағыз ақ жол­дың» неме­се Серік­бол­сын Әбділ­дин аға­мы­здың нағыз ком­му­ни­стеріне қосан­жар­ланған коса­рев­тік «халы­қ­шыл» ком­му­ни­стер пар­ти­я­сы­ның сая­си тағ­ды­ры куә. Бар­лы­ғы бастан кеш­кен жағдай.

Екін­ші­ден, бұл төң­керістің артын­да билік­пен ымы­раға барған әлдебір клан­дық-оли­гар­хи­я­лық топ болуы мүм­кін. Бұл топ ЖСДП-ны билік­тің алды­на жығып бер­гені үшін, бүгін­де Назар­ба­ев оты­рған «кіта­п­ха­на­дан» сая­си-қар­жы­лық бонус алуы да ғажап емес. Дәл осын­дай, бірақ Тоқа­ев­тың өкі­метіне өш неме­се Назар­ба­ев­тың режи­мін­де есесі кет­кен топ сая­си кек алу мақ­са­ты­мен жік­шіл­дер­мен ымы­ра жаса­сып, пар­ти­я­ны сырт­тан сатып алуы мүмкін

– Ере­ке, қалай ойлай­сыз, ондай клан­дық неме­се сіз айтқан соңғы «өшпен­ділер» тобы сіз­ге шықты ма, шық­са – олар сіз­бен неге тіл табы­са алмады?

– Жақ­сы сұрақ екен… Иә маған мұн­дай екі топ­тың өкіл­дері шықты. Бірін­шісінің – билік­пен ымы­ра жаса­сып, пар­ла­мент­тен перу­а­шев­тық «Ақ жол» сияқты 7–8 орын алуға ниеті бар екен. Яғни, бұларға халы­қтық мүд­де маңы­зды бол­ма­ды, басты­сы – билік­тің төңіре­гін­де «сва­деб­ный гене­рал» болып жүру ғана. Олар назар­ба­ев­тық режим­нің мәң­гілік жүй­есін, заман­ның ешқа­шан өзгер­мей­тінін мой­ын­даған мерез­дер. Бұлар халы­қтың мұң-мұқта­жын сырт­тай жоқтаған сыңай таны­тып, ал іштей – билік­пен біте қай­на­суға ниет­ті арти­стер. Мен соңғы ширек ғасы­рға жуық уақыт­та мұн­дай «өнер­ді» мең­ге­ре алмаған адаммын. 

Екін­шілері – билік­те­гі үлесі мен ойып алған орны­нан айы­ры­лған ақша­лы­лар тобы. Аны­ғын­да бұлар – аза­мат­тық қоға­мға бір­ша­ма жақын, халы­қты нара­зы­лы­ққа итер­ме­ле­у­ге ырқы бей­ім топ. Бұлар­мен ортақ мүд­де үшін ымы­ра жаса­уға болар еді, бірақ олар­дың қаны­на мен­шік­шіл (соб­ствен­ник), қожай­ын­дық қаси­ет сіңіп қалған. Егер сен­сеңіз, мен қожай­ы­нға қыз­мет қыла алмай­мын. Менің таны­мым­да қожай­ын – қоғам болуы тиіс. Ал өзін пар­ти­я­ның мен­шік иесі қылғы­сы кел­ген­дер аза­мат­тық қоғам­ның ығы­на жығы­лып, «ұйқы­дағы акци­о­нер» болуы тиіс. 

– Тіп­ті қалай болған­да да, қоғам­ның ортақ мүд­десі үшін бұл топ­пен тіл табысу­дың әбес­ті­гі бол­мас еді ғой… «Сая­сат деген – келісім­ге келу өнері» деген сөз бар…

– Жеме-жем­ге кел­ген­де, бұл топ аза­мат­тық қоғам­ның ерік-жігерін өз ырқы­на көн­діру­ге, клан­дық мүд­десін халы­қтық мұрат­тар­дан жоға­ры қоюға, пар­ла­мент­тік ман­дат­ты өз адам­да­ры­на тара­тып беру­ге пей­іл­ді. Әрине, егер бұл топ «ұйқы­да жата тұру­ды» қалаған жағ­дай­да, мен олар­мен ком­про­мис­ке баруға дай­ын едім. 

Бірақ жоға­ры­да аталған екі топ та мені қол­шоқ­пар етіп, пар­ти­я­лық қыз­мет­ке өз деген­дерін өткізіп, қоғам­да қалып­тасқан жағ­дай­ды өз ыры­қта­ры­на пай­да­ланғы­сы кел­ді. Ал 60-қа кел­ген мен біре­удің қол­шоқ­па­ры бола­тын жастан өтіп кет­кем. Жетек­шілік құра­мын­да аза­мат­тық қоғам өкіл­дері бар пар­ти­я­мен сана­спау – мен үшін санаға сый­ы­спай­тын жағ­дай. Сон­ды­қтан мен пар­ти­я­ны әлдебір клан­дық топ­тың иелі­гіне жығып беру­ге қар­сы болдым.

Бірақ әсіре­се екін­ші топ­тың өкіл­дері­мен ат құй­ры­ғын кесіс­кен жоқ едім. Мен оларға пар­ти­я­ның бір­не­ше әріп­тесінің біре­уі болу­ды ұсын­дым. Олар ойла­нып, мен мой­ын­сұн­бай жүр­ген­де, пар­ти­я­лық төң­керіс­ке кез келдік…

– Яғни, сіз бұл төң­керістің сыр­тын­да осы екі топ­тың бірі тұр деп ойлай­сыз ба?

– Әбден мүм­кін. Бірақ бұл менің болжа­мым ғана. Қалай болған­да да, мен билік­тің неме­се сол маң­дағы клан­дық топ­тар­дың әре­кетін жоққа шығармаймын.

– Мыса­лы үшін, нақты қан­дай клан­ды айтар едіңіз?

– Олар Ақор­да мен «кіта­п­ха­на­ның» төңіре­гін­де өріп жүр ғой: мыса­лы, Дариға Назар­ба­е­ва мен Бауы­р­жан Бай­бек­тің «Нұр отанға» бәсе­ке­лес пар­ти­я­ны тұн­шы­қты­руға «кет әрі емес» тобын айтуға бола­ды. Бүгін­де назар­ба­ев­тық билік­ті сақтау мен оны берік ұста­удың бір аспа­бы – «Нұр Отан» мен пар­ла­мент болға­ны анық. Олар­дың ойын­да жап­пай халы­қтық қар­сы­лық қозға­лы­сы­ның мүм­кін­ді­гіне сүй­ен­ген ЖСДП билік пар­ти­я­сы­на азу­лы қар­сы­лас болып, пар­ла­мент­тік сай­ла­уда «бүлік» шыға­руы мүм­кін. Бұны тағы да соңғы сай­ла­уда елде­гі өзгерісті қалаған халы­қтың құштар­лы­ғы­нан бай­қа­уға бола­ды. Мен өткен съез­де деле­гат­тарға осы мүм­кін­дік­ке иек арту­ды пар­ти­я­ның басты қаруы етуді ұсы­нғым келген…

Сол сияқты, Кәрім Мәсі­мов пен Болат Өте­мұра­то­втың неме­се «Тимур және оның коман­да­сын» ата­уға бола­ды. Бұлар­дың бәрі пост­на­зар­ба­ев­тық кезең­де «ста­тус-кво» жағ­дай­ын сақтап қалғы­сы келеді, пар­ла­мент­те­гі пар­тия олар үшін зеңбірек­тің басты калиб­рі сана­ла­ты­ны анық. Сон­ды­қтан осын­дай неме­се жоға­ры­да аталған клан­дық топ­тар­дың бірі жас жігіт­тер­ді алдап соғып, пар­ти­я­ны сырт­тан «сатып алуы» әбден мүмкін. 

Әрине, халы­қ­пен біте қай­на­суға ұмты­лған пар­ти­я­ны мүд­делі топ­тың бірі ием­деніп кетуі – бір мәсе­ле, ал «Ақиқат» аты бар қоғам­шыл ұйым­ды астыр­тын ымы­ра­мен сатып жібе­ру – бұл басқа, сорақы мәсе­ле. Себебі – халы­ққа аса қажет жалғыз пар­тия қол­ды бол­ды. Сон­ды­қтан да мен «Ақиқат­ты» халық жау­ла­ры, пар­то­крат­тар сатып кет­ті деп есеп­тей­мін. Бұл ара­да өткен ғасыр­дың 20–30-жылдарғы ел-жұрт үшін шәй­іт болған «халық жау­ла­ры­нан» бұлар садаға кет­сін! Олар – «халық жауы» деп, тыр­нақ­ша­ның ішін­де ата­ла­тын, ал бұлар тыр­нақ­ша­дан да, ар-ождан­нан да тырдай!

– Айт­пақ­шы, пар­ти­я­ның «Ақиқат» ата­уы мем­ле­кет­тік тір­ке­у­ге алын­ба­ды деген хабар болып еді ғой…

– Иә, бесік­те­гі бала сен­бей­тін сыл­та­у­мен Әділет мини­стр­лі­гі реб­рен­динг ата­уды тір­ке­уден бас тар­тқа­ны рас. Елде «Жел­тоқ­сан ақиқа­ты» деген қоғам­дық бір­ле­стік бар, сон­ды­қтан ұқсас ата­уды екі ұйым­ның ием­де­нуне бол­май­ды деп­ті «әділет­шіл» мини­стр­лік. Бірін­ші­ден, «Жел­тоқ­сан ақиқа­ты» – қоғам­дық бір­ле­стік, ал «ЖСДП – сая­си пар­тия. Неге онда «Нұр-сұл­тан» неме­се «нұр» ата­у­ла­рын көрін­ген тесік­ке тық­па­ла­у­ға рұқ­сат етіледі де, біздің пар­ти­яға тиым салады? 

Бірақ мен пар­ти­я­ның аста­на­лық фили­а­лы мен оның заң­геріне бұл негіз­сіз бас тар­ту­ды сотқа беруді тап­сы­рған едім, бірақ бүлік­шіл топ төраға­ның бұй­ры­ғын түл­кі бұлаңға салып, күні бүгін­ге дей­ін сот про­цесін баста­уды шегеріп кел­ді. Ол – ма, осы сиез­де олар: «Біз­ге «Ақиқат» қажет емес, пар­ти­я­ның бұры­нғы ата­уы­мен – «ЖСДП» болып қалуы­мыз керек» деп, тіп­ті қара­пай­ым реб­рен­динг жаса­уға да құлы­қты бол­май шықты. 

– Ал енді «әскер­сіз қалған гене­рал» ретін­де не әре­кет қыл­мақ ниетіңіз бар? Төң­керіс­шілер­ге қар­сы әре­кет жасай­сыз ба, жоқ әлде басқа салғанға көнесіз бе?

– Жоға­ры­да айт­тым ғой: осы «заго­вор­дың» нәти­же­сін­де мен өзім­нің билік­тік жоба емес екенім­ді дәлел­деп шықтым деп. Мен пар­ти­я­ны халы­қтық қоға­мға апарғым кел­ді, ал төң­керіс­шілер бұған қар­сы шықты. Біт­ті – осы­мен-ақ кім­нің пар­ти­я­лық рефор­ма жағын­да, кім­нің – оны қала­май­ты­ны анықталды.

Бірақ «басқа салғанға көну» мен үшін қолай­лы болға­ны­мен, қоғам­ның оппо­зи­ци­я­лық пар­ти­я­сыз қалға­ны менің жаным­ды жей­ді. Мен әлдекім­дер­дің ойы­на сәй­кес, «пар­ти­я­ны құр­тқан» адам болғым кел­мей­ді. Сон­ды­қтан мен үшін бір шай­қас жеңіліспен аяқтал­са да, тұтас соғыс әлі біт­кен жоқ. Бұл орай­дағы ой-жоралғы­ла­рым­ды әзір­ге бүге тұрайын.

– Аға, ал егер Рахым­жа­нов пен Сәм­бет­бай­дың жете­гі­мен билік жағы­на шығып кет­кен пар­ти­яға қоғам тара­пы­нан сенім­сіздік күшей­генін ескеріп, бүлік­шілер ақы­ры ақы­лға келіп, сізді әріп­те­стік­ке шақы­ра қал­са, оларға жау­а­бы­ңыз қан­дай болар еді?

– Жоқ, бұл орай­дағы шешім­ді еке­уі емес, олар­ды жете­гіне алған топ қана жасай ала­ды: Асхат пен Таза­бек – бұл шах­мат пар­ти­я­сын­да биге шыға алмай­тын пеш­ка­лар. Егер олар өздерінің бас жібін әлдекім­нің бай­ла­у­ы­на бер­ме­ген жағ­дай­да, мұн­дай озбыр әре­кет­ке бар­мауы керек еді. 

Ең қызы­ғы – бұл еке­уі де, сая­си кеңе­стің басқа мүше­лері де, съез­ге дей­ін маған қан­дай да сын айтып, жұмыстағы кем­шілі­гім­ді бір­де-бір рет беті­ме басып көр­ме­ген. Мен оларға әрдай­ым ашық бол­дым: тіп­ті, жасы­ра­ты­ны жоқ, бір дастар­хан­ның басын­да бір­ге сыра ішкен күн­дері­міз де бол­ды. Менің ішкі-сыр­тқы дүни­ем ашық, жол­дасқа адал және бүк­пе­сіз адам­мын. Олар­дың маған әлдебір кінә тағар мүм­кін­дік­тері жет­кілік­ті бол­ды. Тіп­ті съез­ден бір күн бұрын Жан­бо­лат еке­уміз олар­ды тамаққа шақы­рып, ертең­гі жау­ап­ты жиын­ның бола­шақ жөн-жосы­ғын талқыладық…

– Қалай сон­да, олар сіздің асы­ңы­зды ішіп, аяғы­ңы­зды ақта­рып кет­кені ме?

– Солай бол­ды… Мәсе­лен, мен біре­у­ге нара­зы бол­сам, «жең ішін­де жұды­рық жасы­рып» жүр­ген­дей жағ­дай­ым бол­са, оның дастар­ха­ны­на бар­маудың сыпайы ама­лын табар едім. Ал сенің тамағы­ң­нан татып, шапа­лақ­пен тар­тып кету – қаза­қ­ша­лап айтқан­да, бұл нағыз иттік пен арам­ды­қтың бел­гісі деп білем. Сол себеп­ті де мен ту сыр­тым­нан және астыр­тын төң­керіс жасаған сатқын­ды­қты кеші­ре алмай­мын. Бұл кез кел­ген адам­ның бой­ын­да да, ойын­да да бола­тын намыс деп білем.

– Қысқа­сы – сіз енді олар­мен мәміле­ге бара алмай­сыз ба?

– Әрине! Сатқын­ды­қты қалай кешіру­ге бола­ды?! Мен олар­дың қолы­на пар­ти­я­ның бар­лық ішкі жұмысын беріп, сон­ша­лы­қты сенім­де болған едім. Сөйт­кен адам­да­рым аза­мат­тық сенім­ді тап­тап кетті! 

Ал өзім пар­ти­я­лық сыр­тқы жұмыстар­мен, қоғам­мен қаты­нас мәсе­ле­лері­мен айна­лы­стым. Мың­даған тәу­ел­сіз бақы­ла­у­шы­лар­мен мәміле­ге келіп, олар пар­ти­я­ның құра­мы­на жөңкіліп кіру­ге дай­ын тұр еді. Бір жағы­нан билік пар­тия мен бақы­ла­у­шы­лар арми­я­сы­ның бірі­гіп кет­пе­уіне қар­сы осын­дай арсыз қам жасаған шығар. Бұны мен халы­ққа қар­сы, елдің ерік-жігеріне қар­сы жасалған қыл­мыс деп есептеймін!

Деген­мен, елде­гі жалғыз оппо­зи­ци­я­лық пар­ти­я­ны сақтап қалу үшін және пар­ти­я­ның плат­фор­ма­сы арқы­лы халық өкіл­дерін пар­ла­мент­ке жет­кі­зетін жалғыз «көпір» болған­ды­қтан, қоғам мүд­десі үшін өз амби­ци­ям мен ар-намысым­ды құр­бан­ды­ққа шалуға болар ма еді деген ойда жүр­генім де рас. Егер біз бір-бірі­міз­бен сот­та­сып, жаға жыр­ты­сып жүр­ген­де, пар­ла­мент­тік сай­лау баста­лып кететін бол­са, құжат­та­ры рет­тел­ме­ген пар­тия сай­лау кам­па­ни­я­сы­нан тыс қалуы әбден мүм­кін. Мүм­кін мүд­делі топ­тар бізді осын­дай кикіл­жің­ге нақақ айдап салып оты­рған болар. Егер пар­тия сай­лау науқа­ны­на қаты­су­дан қағы­ла­тын бол­са, ЖСДП халық алдын­да бұдан да өткен сорақы жағ­дай­ға тап бола­ды. Бұл ара­да менің де атым атал­май қал­май­ды. Бұл ой мені қат­ты маза­лай­ды. Менің уәжі­ме ерген қоғам өкіл­дерін, әсіре­се тәу­ел­сіз бақы­ла­шы­лар­ды да осы жағ­дай қат­ты толған­ды­ра­ты­нын сеземін… 

– Енде­ше, кері қай­та­тын «көпір­ді өртеп жібер­ген» жоқ­сыз ғой, солай ма, Ереке?

– Біл­мей­мін… Мен үшін өте қиын жағ­дай… Бір жағы­нан қоғам мүд­десі үшін ол «көпір­ді» әзір­ге сақтай тұрғым келеді. Екін­ші­ден, аза­мат­тық намысым­ды пары­қ­сыз адам­дар­дың алды­на жығып бере алмай­мын. Осы екі ойдың теке-тіресі қинайды… 

Бірақ бәрін жуық күн­дер­дің нәти­же­сі көр­се­те­ді деп ойлай­мын. Мен пар­ти­я­ны әлдекім­дер­дің алды­на салып бер­ген, озбыр­лы­ққа жол­дас болған адам­дар­дың көзіне қарағым келеді. 

– Мей­ілін­ше ашық әңгі­меңіз үшін, рах­мет, Ереке!

Қой­шы­бек МҮБАРАК,

«The Qazaq Times»