Аягүл Мантай қайтыс болды!
Аты алысқа шыға қоймаған жас жазушы еді…
Атағын ажалы шығарды…
«Өзіне қол салды»… Қазаққа кірме тіркес – орыстың «наложил на себя руки» дегенінің дүрегей аудармасы. «Қол салудың» қазақшасы қалай болатынын білеміз…
Намыстан кетті… «Намыс» деген құдірет шыбын жаннан да қастерлі екенін дәлелдеп, өмірін өлімге айырбастап кетті. Өкінішті! Өксігі өңменіңді теседі…
Қыз намысын таптаған арсыздар дін аман: оларды да Аяны қойынына алған қара жер көтеріп жүр-ау!.. Тіршіліктің шырқын алған әділетсіздіктің бір әлпеті осы.
«Ая асылып өліпті» деген суық хабар келерден екі күн бұрын уатсабына телефон соқтым. Қоңырау жауапсыз қалды, байланыстан тысқары жерде жүрген-ау деп топшыладым. Фейсбукта жарияланған соңғы жазбасына қатысты сондағы айтпағым: «Жалмауыз жортқан желіден аулақ жүрші…» деу еді. Телефонын көтерсе: «Тажалда тойым болмайды, ол – ар атаулыдан ада, абай бол!» дегім келген.
Енді міне, Аяны ажалға апарған әлеуметтік желі жарылып жатыр: бірі – аяныштың, екіншісі – аярдың сөзін айтады. Ең сорақысы – тоқтау айтқан тоғышар сөз және бар. «Өлер адам – өлді, енді тақырыпты жылы жауып қоялық» деген сыңайлы ақылгөйлер араша сұрап жатыр.
Кімді арашалаймыз?! Әлеуметтік желіні жамылып, лақаппен лаң салған лағнетті ме?! Әлде Аяның аруағын ба? Жоқ әлде қожыраған қоғамның қотыраштарын қымтап қаламыз ба? Сонда қарапайым адами намыс қайда қалады?! Тышқақ лағы жоғалса да іздеу салатын ертедегі қазақтың құнкерлік намысын нысапсызға жем қыламыз ба?
Өлімнің себебін бүркеу – намыссыздықтың нышаны!
Жазықтыны жауапқа тартпау – намыстан жұрдай, жігерсіз, сужүрек адамның қорқақ қылығы. Бүйте берсек, біз қазақта қалған-құтқан, өлеусіреген рухты қаза қылып тынамыз! Аягүл-ару өз намысы үшін өмірін құрбан етті, ал қалың қазақтың намысын күнделікті қиянаттан қалай құтқарамыз?
Дәтке қуаты сол – тиісті орган «өлімге итермелеу» бабы бойынша қылмыстық іс қозғады. Ресми ақпаратқа қарағанда, тергеу жүріп жатқан сияқты. Әлдекімдерден куәгер ретінде жауап алынды деген сөз бар. Бірақ бұл тергеу солақай сот түгілі, адами ақиқатқа алып барары беймағұлым. Себебі, «итермелеудің» артында лауазымды чиновник тұр деген тағы бір сөз бар. Әлеуметтік желіде оның аты да аталды, бірақ қаңқуға қосылып, дабырамен дос болмауды қаладық. Ал ол лауазымгердің артында, қазақстандық сыбайластық сырқатына сай, тағы бір мықты тұрғаны анық.
Оның үстіне, Аяның анасы аманат айтыпты – дабыраны доғарайық деп. Шамасы, ана жүрегі Аягүлінің аруағы тыныштық тапсын деді ме, әлде «ажал айдаушыға» аяныш білдірген шығар – ол жағы жұмбақ…
Ал әзірге Аяның өзі көзі тірісінде жазып кеткен өмір мен өлімнің арасындағы пәлсафаға алданайық (төменде). Оқып көріңіз: бұл жазбалар қайырымсыз қоғамға, өлмелі өмірдің берекесін алған бәтшағарларға арналған үкім. (Марқұмның жетісі өткенге дейін, оның өлер алдында Фейсбукте «апайлап» жазып кеткен хатын жария етпеуді жөн көрдік).
Қош бол, намыс! Қош, өлімші жаны намыстан жаралған арда ару!
Ермұрат БАПИ.
- Аягүл Мантай – Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы, Байқоныс ауылында дүниеге келген. «Жаңбырлы көктем» және «Жүрекке оралу» жинағының ауторы. 2010 жылы Әдебиет номинациясы бойынша ҚР Президенті стипендиясының иегері.
«ДАТ» медиа-жобасының редакциялық ұжымы «Серпер» Жастар сыйлығының лауреаты, Баққожа Мұқай атындағы әдеби байқаудың жүлдегері, талантты жазушы АЯГҮЛ МАНТАЙДЫҢ қылмысты қиянаттан қаза болуына байланысты, марқұмның отбасына, туған-туыстарына және Қазақстанның барша әдебиетші қауымына қайғырып көңіл айтады.
Ая МАНТАЙ.
Құдайға ҚАЛАЙ қайтамыз?
Бізді Құдай жер бетіне періште кейпінде жіберіп еді, біз оған күнә жасауға қабілетті бейнемізбен ораламыз. Біздің кейбіріміз ғана кірлетіп алған жанымызға жанымыз ашып, тазарғымыз келіп, ар азабын тартамыз. Кейбіріміз өмірге құдды күнә жасау үшін келгендей өзімізді ешқашан өзгерткіміз келмейді.
Көпшілігіміз өзгелердің пікіріне тәуелдіміз, егер біреу біз туралы теріс пікірде болса, жанымыз жараланып, өмірден түңіліп кетеміз. Шын мәнінде, біздің кім екенімізді, қандай адам екенімізді Құдайдан басқа ешкім білмейді.
Біреудің тағдырын талқылап отырып, моральдық вампирдің рөлін ойнаймыз. Ол адамның жүйкесіне салмақ түсіріп, оны депрессияға түсіретінімізді, тіпті, өзіне қол жұмсауға (Құдай сақтасын) итермелейтінімізді пайымдай да алмаймыз.
Өз-өзіне қол жұмсап өлетін адамдардың көпшілігі жұрттың сөзінен қорқып, өз өміріне үкім оқиды. «Сұмдық қадамға барыпты, өзін-өзі өлтіріпті» дейміз сосын, «өзін-өзі өлтіру – үлкен күнә» дейміз данышпансып. Өзіміздің адам өлтіруші екенімізді, оның сондай қадамға баруына мәжбүр еткенімізді мойындағымыз келмейді.
Демек, өзін-өзі өлтіргендердің күнәсі біздің де мойнымызда екенін, Құдайдың алдында біздің де жауап беретінімізді әсте ұмытуға болмайды.
***
Жаныңды кірлеткің келмейді… Жандүниеңді барынша таза ұстағың келеді… Бірақ бар болғаны – пендесің…
Жаның тым нәзік болса, тіпті қиын… Сыйлап жүрген адамыңның арамдығын сезсең, күйреп, сынып кетесің… Түйсігің мықты болса, ойын сезіп қойсаң, тіпті қиын…
Жағымпаз адамдардан қашам… Қараймын – олардың жандүниесінде бір тыныштық бар. Олар жағымпаздығына тіпті де арланбайды. Жағымпаздық қасиетімен ақша жасайды.
Жарымай жүріп, понт жасайтын адамдардан қашам. Жасандылық көп… Жасандылығы көп адамға пасықтық пен арамдық тән…
Принципі жоқ адамдардан қашам… Олар кез келген кезде сатып кетеді.
Уәде беріп, орындамайтын адамдардан қашам. Принципі жоқ адам ғана уәде беріп, оны орындамайды.
Мүгедек болса да, Құдайға шағынбайтын адамдарды білем. Жандүниесі тап-таза. Биік. Парасатты. Солардың қасында рухани мүгедектігіңе ұяласың…
Өкініштісі – адамдар өзіне ұқсамаған адамды өлтіруге, жерлеуге асығады…
Мен ылғи да жүрекке оралуды, Құдайға оралуды армандаппын. Бірақ оралмаппын…
Өзімнің тап-таза жүрегімді, Құдайды тапқым келеді.
***
Анджелина Джоли өзін атып өлтіруге ақша төлеп, киллер жалдаған ғой. Киллер Анджелинаға «сені 1 айдан кейін өлтірем» дейді. Анджелинаны бақылап болған соң, киллер: «Девочка, тебе просто не хватает любви» дейді.
Адамдар аштыққа да шыдайды, ауыр жұмысқа да шыдайды.
Махаббат пен мейірімнің жоқтығы ең ауыр азап шығар» деп хат жазыпты құрбым. Анджелина секілді сұлу, ақылды, талантты әйел бір күн де махаббатсыз өмір сүре алмайды.
Саған күнде жүз адам «әдемісің», «ақылдысың», «талантсың», «білімдісің», «мықтысың» десе де, жақсы көрген адамыңның «Махаббатым!» деген сөзіне жетпейді.
Бала кезіңде сені әкеңнің: «Менің қызым әдемі, ақылды» деп өсіруі – болашаққа құйылған инвестиция. Әкеңнің махаббаты сенің жүрегіңді адами махаббатқа бөлейді. Бүкіл әлемді, адамдарды жақсы көресің, шынайы жаның ашиды. Әкеңнен алған махаббат көпке дейін сені қорғайды. Жігітіңді, тұрмысқа шыққан соң күйеуіңді, балаңды махаббат пен мейірімге бөлейсің.
Ал сен іздеген махаббат кешіксе ше?
Қаншама сұлу, ақылды, өжет әйелдер махаббатын таппағаннан, кездестірмегеннен, сүйгенінің сатқындығынан, опасыздығынан қарайып, стерва боп кетті.
Әйелдердің үш тобы бар:
Бойында сезім көп, бірақ ақыл аз.
Бойында сезім аз, ақыл көп.
Бойында сезім де, ақыл да көп.
Ең қиыны – бойында сезім де, ақыл да көп әйелге өмір сүру.
Махаббатсыз өмір сүре алатын әйелдер бар. Оларға өмір сүру жеңіл.
Махаббатсыз, сезімсіз тұрмысқа шыға алмайтын әйелдерге қиын. Олардың кейбірі махаббатын күтіп жүріп, жалғыз қалды… Олар махаббатын күтіп жүріп, өмірден өтіп кетті…
Махаббат – олар үшін ауа, тыныс алатын кислород.
Махаббат жолында адамдар көп қателікке бой ұрады. Басын тауға да, тасқа да ұрады. Ол сонысымен құнды, әдемі, аяулы сезім.
Мен жалғыздықты емес, махаббатты таңдаймын!
«DАТ». 05.08.2021.
