Четверг , 3 июля 2025

Жанболат МАМАЙ: Біздің басты талабымыз – БИЛІКПЕН АУЫЗ ЖАЛАСПАҒАН, ары таза күштердің бірігуі

  • Бұдан бұрын бел­гілі болған­дай, тір­кел­ме­ген Демо­кра­ти­я­лық пар­ти­я­ның жетек­шісі Жан­бо­лат Мамай «Нұр Отан» пар­ти­я­сы төраға­сы­ның бірін­ші орын­ба­са­ры Бауы­р­жан Бай­бек тура­лы «Ютуб» желісін­де жари­я­лаған видео­ны өшіру­ден бас тар­тып, сот шеші­мін орын­да­маға­ны үшін, сотқа шақыр­ту алған еді.

Еске сал­сақ, қос пар­тия жетек­шілерінің ара­сын­дағы сотқа дей­ін жет­кен дауға биыл көк­тем­де Youtube’­те жари­я­ланған «Бауы­р­жан Бай­бек: Назар­ба­ев сынып­та­сы бала­сы­ның жемқор биз­нес-импе­ри­я­сы» атты зерт­теу фильмі себеп­кер болған еді. Онда Алма­ты­ның бұры­нғы әкі­мі Бауы­р­жан Бай­бек­тің «мем­ле­кет­тік қыз­мет­те жүріп, үлкен биз­нес-импе­рия құрға­ны», «Алма­ты әкі­мі болған 4 жыл­да 1 мил­ли­ард дол­лар заң­сыз ақша тапқа­ны», «құры­лы­сқа және көлік тұрағы­на қала аумағы­ның және Іле-Ала­тау ұлт­тық пар­кінің «жерін бер­гені» мен «пара алға­ны» жай­лы айты­лған бола­тын. «Нұр Отан­ның» нөкер-бас­шы­сы бұл фильм­де айты­лған фак­тілер­ді дәлел­де­уді талап етіп, Жан­бо­лат Мамай мен оның келін­ше­гі, бел­гілі жур­на­лист Инга Иман­бай­ды сотқа бер­ген еді.

Биы­лғы жаз айла­рын­да өткен аза­мат­тық сот фильм­де­гі дәлел­дер дәй­ек­ті емес деген желе­умен Жан­бо­лат Мамай­ға фильм­ді желі­ден өшіруді мін­дет­те­ген бола­тын. Ал Мамай бұл шешім­мен келіс­пей, келесі саты­дағы сотқа апел­ля­ци­я­лық шағым бер­ген-ді. Еске сал­сақ, осы­ған дей­ін сот шеші­мін орын­да­маға­ны үшін Жан­бо­лат Мамай­ға айып­пұл салы­нған еді.

Ал жуы­қта Жан­бо­лат Мамай­ға қаты­сты қыл­мыстық іс қозғалға­ны жөнін­де хабар тара­ды. Осы мәсе­ленің мән-жай­ын біл­мек үшін және елде­гі соңғы қоғам­дық-сая­си жағ­да­ят­тар тура­лы әңгі­ме­ле­су мақ­са­тын­да Жан­бо­лат Мамай­мен сұх­бат­тасқан едік.

«Бай­бек­ке садақа» деп 1 мил­ли­он­нан астам ақша төледік. Оны Бауы­р­жан Бай­бек­ке халық садақа ретін­де жинап бер­ді. Бай­бек бой­ын­ша сот шеші­мі орын­дал­ма­ды деп күні кеше маған және келін­ше­гім Инга еке­уі­міздің әрқай­сы­мы­зға 140 мың тең­ге­ден айып­пұл салды.

– Жан­бо­лат мыр­за, жуы­қта сіз­ге қаты­сты қыл­мыстық іс қозғалға­ны жөні­нен хабар­дар­мыз: сіздің бұл жолғы «кінәңіз» не болды?

– Иә, қыл­мыстық іс қозғалға­ны рас. Бір­не­ше рет тер­ге­у­ге де бар­дым. Бірақ жау­ап беру­ден бас тарт­тым. Айта­рым­ды – сот­та, елдің алдын­да айтуға шешім қабыл­да­дым. Бұл жолғы маған таңы­лған «айып» – билік өкілін «қор­лау». Еске салай­ын, 18 қыр­күй­ек­те Алма­ты­дағы Абай ескерт­кі­шінің алдын­да митинг өткіздік. Сол жиын­ның алдын­да екі күн бұрын қала­да өз шаруа­сы­мен жүр­ген пар­тия бел­сен­дісі Ыры­с­бек Тоқ­та­сын­ды поли­цей­лер ұстап алып, ай-шай жоқ, 15 тәулік­ке қамап таста­ды. Арты­нан Қараған­ды қала­сы­нан Алма­ты­ға келе жатқан Дәу­рен Дости­я­ров пен Темір­тас Нағы­ме­тул­ла­ев­ты Шамалған стан­ци­я­сы маңы­нан «СОБР» жасақта­ры күш­теп ұста­ды. Олар­ды да 15 тәулік­ке қамады.

Ал тура 18 күні алаңға жете бер­гені­міз­де поли­цей­лер жапа-тар­мағай жабы­лып, біз­дер­ді ұста­уға тыры­сты. Сол жер­де­гі халық мені қорғап қал­ды да, Абзал Дости­я­ро­вты поли­ция алып кет­ті. Киім­дері­мізді жыр­тып, өзі­мізді жер­ге құлат­ты. Кей­ін бел­гілі болған­дай, Абзал­ды поли­ция бөлім­ше­сіне жет­кен­ше ұрып-соғып барған. Поли­цей­дің осын­дай заң­сыз әре­кет­терін көріп, билік­тің тап­сыр­ма­сын орын­да­удағы жен­дет­тік «ынта­сы­на» ыза болып, дәл мұны жасап жүр­ген қыз­мет­кер­лер «ота­ны­на опа­сыздар, ертең Қытай бізді басып алса, соларға болы­сып, Қаза­қстан­да конц­ла­герь салуға даяр тұр» дедім. Ол пікірім­ді қазір де дұрыс деп санай­мын. Міне, менің осы сөзім поли­цей­дің ар-намысы­на тиген, олар­ды қор­лаған болып шықты. Соған бай­ла­ны­сты қыл­мыстық іс қозғады.

Қазір «тер­геу» аяқта­лып, мате­ри­ал­дар­мен таны­сып жатыр­мыз. Кей­ін про­ку­ра­ту­раға, одан әрі сотқа жібе­реді. Жал­пы алған­да, бұл билік­тің Демо­кра­ти­я­лық пар­ти­яға қысы­мы деп түсі­ну керек.

– Айт­пақ­шы, бұған дей­ін де сіз­ге қаты­сты бір­не­ше іс қозғалған еді. «Мамай неге қамауға алын­бай­ды?» деген дүдә­мәл жұрт­тың есіне 2011 жылғы Жаңаө­зен оқиға­сы­нан бер­гілерін атап өтсеңіз?

– Дұрыс айта­сыз, мен бір емес, бір­не­ше рет қыл­мыстық іске тар­тыл­дым. Ең бірін­ші рет 2011 жылы әкім­шілік қамауға алын­дым. Ақтау қала­сын­да. Ол кез­де марқұм Болат Ата­ба­ев­пен бір­ге Маңғы­стау мұнай­шы­ла­рын қол­дап жүр­ген кезі­міз. Ере­уіл­дің қай­нап тұрған тұсы. Сол кез­де «поли­ци­яға бағын­ба­дың» деп, 10 тәулік­ке қама­ды. Одан кей­ін 2012 жылы «Жаңаө­зен ісі» бой­ын­ша басқа да аза­мат­тар­мен бір­ге қыл­мыстық жау­ап­кер­шілік­ке тар­тыл­дым. Бір айдан астам тер­геу абақты­сын­да қамауда отыр­дым. Осы уақыт­тың ішін­де Ата­ба­ев еке­уі­міз этап­ты да, Алма­ты, Ақтө­бе және Ақтау абақты­ла­рын да көр­дік. Бірақ халы­қа­ра­лық ұйым­дар­дың қысы­мы­м­ен билік бізді боса­туға мәж­бүр бол­ды. Түр­ме­ден шыға салы­сы­мен, «Три­бу­на» газетін шығар­дық. Оның өзін қан­ша­ма рет жап­ты! Мил­ли­он­даған айып­пұл­дар салынды.

2017 жылы үстім­нен тағы да қыл­мыстық іс қозға­лып, 7 ай абақты­да отыр­дым. Сол кез­де түр­ме­де қат­ты қысым көр­дім, «пресс-хата» деп ата­ла­тын жаза­лау каме­ра­сын­да бір­не­ше тәулік отыр­дым. Мұн­да маған «таңы­лған айып­ты мой­ын­дап, кешірім сұрау» жөнін­де қысым жасал­ды. Бірақ бұған мой­ы­нұ­сы­нған жоқ­пын. Түр­ме­де­гі қысым тура­лы ақпа­рат қорға­у­шым арқы­лы сыр­тқа шығып кет­ті де, халы­қа­ра­лық ұйым­дар үлкен шу көтер­ді. Содан кей­ін билік бұл заң­сызды­қты тоқта­туға мәж­бүр бол­ды. Бірақ сон­да да мені сот­тап, 3 жылға бас бостан­ды­ғым шек­тел­ді, про­ба­ци­я­лық бақы­ла­уда болдым.

– Бір сөз­бен айтқан­да, түр­менің кер­мек дәмін бір­ша­ма татқан екен­сіз. Ал енді кезек­ті қысым­ның мақ­са­ты не деп ойлайсыз?

– Тер­геу қазір аяқтал­ды. Бұл іс бой­ын­ша 40 тәулік­ке дей­ін қамауға алуы мүм­кін. Билік осы іс арқы­лы біз­ге бел­гі бер­гісі келіп отыр деп санай­мын: «Тоқтаң­дар, доға­ры­ң­дар бәрін, әйт­пе­се ұзақ жыл­дарға қамай­мыз» деп. 2017 жылы да тура солай болған. Аздап қысым­ды бастай­ды да, бір­тін­деп оны күшей­те­ді. Алған бетің­нен қайт­па­саң, бір күні сау етіп келіп, үйің­де тін­ту жүр­гізіп, өзіңді қамап тастай­ды. Қазір де сол сце­на­рий қай­та­ла­на ма деген қауіп бар.

Бұл қыл­мыстық істі қозғау арқы­лы билік сіздің сая­си бел­сен­ділі­гіңізді тұсап тастау әре­кетін жасап жатыр деп айта ала­мыз ба?

– Әлбет­те! Мүм­кін, 16 жел­тоқ­сан­ның алдын­да бізді тыны­штан­ды­рғы­сы келетін болар. Себебі биыл Жаңаө­зен қырғы­ны­на 10 жыл тола­ды. Соның алдын­да халы­қты көше­ге бастап шық­па­сын, нара­зы­лық таныт­па­сын деген мақ­са­ты болуы мүм­кін. Бірақ бұл біз­ге қар­сы дай­ын­да­лып жатқан үлкен сая­си қуда­ла­удың алдын­дағы дай­ын­дық деп санай­мын. Біздің күресі­міз билік­тің шым­бай­ы­на батқа­ны сөз­сіз: Назар­ба­ев­тың «Нұр Отан­дағы» бірін­ші орын­ба­са­ры Бай­бек­ті әшке­ре еттік; мәжілісті басқа­рып оты­рған Нығ­ма­ту­лин­нің біраз бай­лы­ғын қопа­рып көр­сет­тік; Қай­рат Мәми, Бер­ді­бек Сапар­ба­ев, Қырым­бек Көшер­ба­ев сияқты шене­унік­тер тура­лы фильм­дер түсір­дік. Қазір де зерт­теу жұмыста­ры­мыз жалға­сып жатыр. Қан­ша­ма митинг­тер­ге шығып жүр­міз. Осы­ның бар­лы­ғы билік­ті біз­ге қар­сы шара қол­да­нуға итер­ме­лей­тіні сөзсіз.

Айт­пақ­шы, дәл осы қыл­мыстық істен бөлек, айып­пұл­дар­дың астын­да қал­дым қазір. «Бай­бек­ке садақа» деп 1 мил­ли­он­нан астам ақша төледік. Оны Бауы­р­жан Бай­бек­ке халық садақа ретін­де жинап бер­ді. Бай­бек бой­ын­ша сот шеші­мі орын­дал­ма­ды деп күні кеше маған және келін­ше­гім Инга еке­уі­міздің әрқай­сы­мы­зға 140 мың тең­ге­ден айып­пұл сал­ды. Одан бөлек, митинг­ке шыққа­ны үшін бел­сен­ділер­ге бір­не­ше айып­пұл сал­ды. Бұл да билік­тің біз­ге қар­сы қол­да­нып оты­рған қысы­мы екені даусыз.

– Бұған қосым­ша сізді қара­лау науқа­ны жүріп жатқа­нын сезетін шығар­сыз. Жал­пы, сіздің сая­си қыз­метіңіз­ге сенім­сіздік туды­ра­тын әлем­желі­де­гі сөздің қай­дан және қалай шыға­ты­нын өзіңіз қалай пай­ым­дап жүрсіз?

– Ол түсінік­ті ғой. Біз­ге қар­сы бүкіл мем­ле­кет­тік аппа­рат жұмыс істеп жатыр. Бай­бек басқа­рып оты­рған «Нұр Отан­ның» өзін­де қан­ша­ма бото­фер­ма мен тролль­дар бар! Солар­дың бар­лы­ғы жабы­лып, біз­ге қар­сы қара­лау науқа­нын өткі­зу­де. Тіп­ті менің бір қабат­ты үйім­нің үсті­нен дрон­мен ұшып, «Жан­бо­лат Мамай зәулім үйде тұра­ды» деп өтірік­ті соқты. Бірақ қара­пай­ым үйді көріп оты­рған ел бұған күл­ді. Одан басқа мем­ле­кет­тік орган­дар­дың қан­ша­ма бот­та­ры бар. Солар­дың тара­та­тын бір ғана әңгі­месі – «Мамай неге қамал­май­ды?» дей­ді. Газет­тің мін­берін пай­да­ла­нып, осы сұраққа жау­ап бере кетей­ін. Бірін­ші­ден, билік мені 10–15 тәулік­ке қамап, сағым­ды сын­ды­ра алмай­ты­нын түсі­неді. Ал олай қамаға­ны керісін­ше, менің ел ара­сын­дағы абы­рой­ым­ды көте­реді деп санай­ды. Сон­ды­қтан «Жан­бо­лат­ты қама­май­ды» деген сөз тара­ту – оларға сая­си тех­но­ло­гия жағы­нан әлдеқай­да тиім­ді тәсіл болып тұр. Екін­ші­ден, қамай алмай оты­руы­ның себебі – біз Батыс дипло­мат­та­ры­мен, халы­қа­ра­лық ұйым­дар­мен тығыз бай­ла­ны­ста­мыз. АҚШ дипло­мат­та­ры біздің іс-әре­кеті­мізді жіті қадаға­лап отыр. Біз де олар­мен кез­десіп, елде­гі қуда­лау, сая­си репрес­сия жай­ын­да хабар­лап отырамыз.

Ал қазір­гі Назар­ба­ев жүй­есінің қорқа­ты­ны не? Баты­стың санк­ци­я­сы­нан үрей­леніп отыр. Әсіре­се Еуро­пар­ла­мент депу­тат­та­ры санк­ция салу мәсе­лесін ашық қозғаған соң, олар бірқа­тар сая­си тұтқын­дар­ды боса­туға да мәж­бүр бол­ды. Сон­ды­қтан бізді қама­са, ертең Назар­ба­ев­тың шене­унік­теріне санк­ция салы­нуы әбден ықти­мал. Себебі Баты­ста бізді қол­дай­тын демо­кра­ти­я­лық күш­тер бар. Билік­тің қауіп­те­нетіні де сол.

Ал мұны билік­шіл бло­гер­лер мен тролль­дар басқа­ша тара­тып, «билік­тің ада­мы болған соң қама­май­ды» деп соға­ды. Сәл қисы­нға сал­сақ, Назар­ба­ев өзін, Бай­бек сияқты жан­дай­ша­бын сына­тып қоя­тын, тіп­ті өзінің туған күнін­де Алма­ты­да билік­ке қар­сы дүр­кіретіп митинг өткізу­ге мүм­кін­дік беретін ками­кад­зе ма? Жоқ, әрине. Біз ашық, ымы­рас­ыз күре­сте жүр­міз. Ал бұл билік­ке ұнамайды.

Бізді қара­лау науқа­нын жүр­гізіп оты­рған тағы бір топ – Фран­ци­ядағы Әбі­ля­зов бастаған бот­тар. Ол соңғы екі жыл­да әбден зоры­ғып біт­ті. Жақ­та­ста­ры қал­ма­ды десек те бола­ды. Өткен айда митинг­ке шақыр­ды. Қан­ша адам шықты? Алма­ты­да – 3 адам. Біт­ті. Интер­нет­те де қазір оны тың­да­у­шы­лар күрт азай­ды. Соған опы­нып, күй­ініп, күре­сті Назар­ба­ев­пен емес, біз­бен жүр­гізіп жүр. Бірақ «ит үреді, керу­ен кешеді». Өтірік сөздің бар­лы­ғы жел­ге ұшу­да. Біз ісі­міз­бен, әре­кеті­міз­бен ақиқат жолын­да екені­мізді дәлел­деп келе жатыр­мыз. Жер сатуға қар­сы нара­зы­лық ұйым­да­стыр­дық. Неси­елік амни­стия бой­ын­ша жұмыс жүр­гізіп жатыр­мыз. Шын­ды­қты айтып, күн­делік­ті ақпа­рат тара­тып жүр­міз. Сол жол­дан таймаймыз.

– Ал бүгін­гі аза­мат­тық қоғам­ның шашы­раңқы жағ­дай­ын неме­се тіп­ті бір-біріне қар­сы әре­кетін қалай түсін­діріп берер едіңіз?

– Сая­си күш­тер­ді ыды­ра­туға әре­кет жасап жүр­ген екі топ бар деп ойлай­мын. Бірі — кеудем­соқты­ққа салы­нып, «оппо­зи­ция мен ғана болуым керек» деп санай­тын, өзі­нен басқа адам көш­бас­шы бол­мауы керек деп іштар­лы­ққа салы­на­тын топ. Оны басқа­ра­тын — қашқын бан­кир Әбі­ля­зов. 2019 жылға дей­ін ол оппо­зи­ци­я­лық алаң­ды «мен­шік­те­дім» деп ойлап кел­ді. Жал­пы, бұл адам­ды мен сая­сат­кер деп сана­май­мын. Ол кәдім­гі сауда­гер. Сауда­гер­дің ойы қан­дай? Моно­по­лия орнат­сам, нары­қта жалғыз ойын­шы бол­сам дейді.

Сіздің есіңіз­де болар, 2009 жылы «Азат» пар­ти­я­сы елде­гі оппо­зи­ци­я­лық күш­тер­дің бірі­гу иде­я­сын ұсын­ды. Сон­да қар­сы болған кім? Дәл осы Әбі­ля­зов бастаған топ еді. Қазір де оның «сауда­гер» пси­хо­ло­ги­я­сы өзгер­ген жоқ. Ал енді сая­сат­та ондай бол­май­ды. Қоғам­да түр­лі сая­си күш­тер болуы керек. Олар­мен тіл табысуың, қажет кез­де бірі­гуің қажет. Бірі­гу деген – бір­лесіп митинг өткі­зу, нара­зы­лық таны­ту деген сөз.

Қоғам­дағы сая­си топ­тар­ды ыды­ра­ту­ды көз­дей­тін екін­ші топ – ол билік­тің жан­сызда­ры. Себебі билік­тің мақ­са­ты – бар­ша оппо­зи­ци­я­лық күш­тер­ді бірік­тір­меу. Бір-бірін қара­ла­сын, бір-біріне қосыл­ма­сын деп, түр­лі қитұрқы айла жасай­ды. Өз жан­сызда­рын оппо­зи­ци­я­ның ішіне жіберіп, солар арқы­лы көш­бас­шы­лар­ды өза­ра жау­ла­сты­рып, қырқы­сты­ра­ды. Ондай­лар қоғам­дық орта­да өріп жүр. Бірақ негіз­гі мәсе­ле тек қана оппо­зи­ци­яда емес.

Басты про­бле­ма – бүгін­гі қоғам­ның бел­сен­ділі­гінің төмен­ді­гін­де. Егер халық жап­пай қозға­лы­сты бастап, өз құқы­ғын қорға­са, митинг­тер­ге шық­са, жағ­дай мүл­дем басқа­ша болар еді. «Митинг­тен не пай­да?» деп оның мән-маз­мұ­нын түсін­бей­тін адам аз емес. «Митинг­ке шық­сам, ұстап әке­те­ді» деген үрей­мен жүр­ген­дер қан­ша­ма. Оппо­зи­ци­я­ның мақ­са­ты – сол халы­қты ояту, үрей­ін жеңді­ру. Назар­ба­ев­тың басты тұғы­ры – күштік құры­лым­дар емес. Сатқын шене­унік­тер де емес. Оның басты тұғы­ры – үрей болып тұр. Көз­ге көрін­бей­тін, қолға ұста­уға кел­мей­тін үрей­ді ел ара­сы­на тарат­ты. Соның арқа­сын­да елді тона­уды жалға­сты­рып отыр. Қашан біз сол үрей­ді жеңе­міз, сон­да ғана әділ­дік үшін күре­сте жеңіс­ке жетеміз.

– Иә, Дем­пар­тия ұйым­да­сты­рып жүр­ген митин­гілер­дің сел­дір өтуіне қоғам­ның тұтасқан күше айнал­мауы әсер етіп жүр­гені рас қой?

– Қаза­қстан­дағы про­те­стік көңіл-күй­дің дина­ми­ка­сын қара­саңыз, кең көлем­ді толқу­лар әрбір 3–4 жыл сай­ын болып тұра­ды. Мыса­лы, 2016 жылы жер митин­гілері өтті. Одан кей­ін қоғам мүл­гі­ген тыны­шты­қта бол­ма­са да, бір­ша­ма бәсеңсіп қал­ды. Үш жыл­дан кей­ін, 2019 жылы, Назар­ба­ев билік­тен фор­мал­ды түр­де кет­кен соң, ауқым­ды нара­зы­лық акци­я­ла­ры бол­ды. Билік оны да түр­лі амал­дар­мен басты. Қазір, міне, 2 жыл өтті, митинг­ке адам көп шық­пай жатыр. Бірақ оның орны­на әле­умет­тік желі­де сая­сатқа қызы­ға­тын адам­ның саны күрт өсті. Мыса­лы, біздің Youtube-арна­мы­зды бір айдың ішін­де 650 мыңға дей­ін адам қарай­ды. Екі жыл­дың ішін­де жазы­лу­шы­ла­ры­мы­здың саны 350 мыңға артып, қазір 400 мың­нан астық. Бұл бір ғана плат­фор­ма­дағы көрсеткіш.

Жал­пы алған­да, қазір елде сая­си оқиға­лар­ды қадаға­лап оты­ра­тын, қоғам­дық күш­тер­дің әре­кеті­нен хабар­дар 1 мил­ли­он­нан астам адам бар. Ал ол мил­ли­он­ның отба­сы, туған-туы­ста­ры, доста­ры бар. Сон­да бір­не­ше мил­ли­он адам­нан аса­ды деген сөз. Бұл – про­те­стік қозға­лы­стың үлкен потен­ци­а­лы барын көр­се­те­ді. Ерте ме, кеш пе, бұл мил­ли­он­дар әділ­дік­ті талап ете­ді. Шыдам­ның да шегі бола­ды. Мил­ли­он­дар­дың төзі­мі неден және қай кез­де тау­сы­ла­ды – оны ешкім дөп басып айта алмайды.

Бірақ өзгерістің күні жақын­да­ды. Назар­ба­ев толық бол­ма­са да, билік­тен кет­ті. Қалай болған­да да, оның билі­гі бара-бара әлсірей­ді. Кілем астын­дағы «буль­дог иттер­дің» төбе­лесі сыр­тқа шыға­ды. Эли­та ішін­де ыды­рау бастал­са, бұл елде­гі жағ­дай­ға да әсерін тигі­зері анық. Сол кез­де күрес­ке әбден дай­ын болуы­мыз керек.

– Деген­мен сіз қазір­гі назар­ба­ев­тық сая­си режим­ге үзіл­ді-кесіл­ді қар­сы сая­сат­кер­лер­дің бірі бола тұрып, қоғам­дағы басқа да сая­си күш­тер мен қозға­лы­стар­ды Дем­пар­ти­я­ның қата­ры­на қосы­луға неме­се аза­мат­тық қоға­мға ортақ ұйым құруға шақыр­май­ты­ны­ңы­зды қалай түсі­ну­ге болады?

– Аза­мат­тық қоғам деген – жал­пы­ла­ма ұғым. Аза­мат­тық қоғам­да бәрі бар: бірі құқық қорға­у­шы, бірі сай­ла­удағы бақы­ла­у­шы, бірі – ымы­рас­ыз күрес­кер, бірі – грант кеміріп жүр­ген кәсі­би қыз­мет­кер. Ал олар­дың бар­лы­ғын бір ұйы­мға қалай бірік­тіру­ге бола­ды? Ол мүм­кін емес. Түр­лі оппо­зи­ци­я­лық топ­тар­дың болуы – қалып­ты үрдіс. Одан сөкет­тік ізде­удің қажеті жоқ. Егер пар­ти­я­лар­дың тір­ке­уі жеңіл­де­се, қазір Қаза­қстан­да көп­те­ген сая­си ұйым құры­лар еді. Бұл бәсе­ке­ле­стік­ті күшей­те­ді, сая­си өмір­ді тіріл­те­ді. Билік сон­ды­қтан оған бар­май отыр.

Ал Дем­пар­тия қата­ры­на қосы­луға біз елді ашық шақы­рып отыр­мыз. Қата­ры­мы­зда бола­мыз, бір­ге күре­се­міз десе, оған ешқан­дай тый­ым жоқ. Келе­мін, пікір­ле­се­мін деген ада­мға мекен-жай­ы­мы­зды айтып қояй­ын: Алма­ты, 8‑ықшамаудан, 4а үй, 413-каби­нет. Дем­пар­тия қата­ры­на қосы­лғы­сы кел­ген адам кел­сін, бір­лес­сін. Қата­ры­мы­зда біраз аза­мат­тар бар. Бар­лы­ғы елде өзгеріс жаса­уды арман­дай­тын патриоттар.

– Сіз жетек­шілік ететін Дем­пар­тия басқа ұйым­дар­дың шақы­руы­на да үн қатқан, тұтасқан про­те­стік қозға­лыс құруға ықы­лас біл­дір­ген кезі бол­маған екен. Қаза­қстан­ның демо­кра­ти­я­лық күш­терінің коа­ли­ци­я­сын құру жөнін­де­гі баста­маға да Дем­пар­тия жау­ап қат­паға­ны қалай?

– «Қаза­қстан­ның демо­кра­ти­я­лық күш­терінің коа­ли­ци­я­сы­на» кім­дер кір­мек сон­да? Өз басым сон­дай ұйым құры­ла­ды деген­ді есті­меп­пін. Ал енді бұрын шене­унік болып, «Нұр Отан­ның» қата­рын­да шай­қап жүріп, бес жұл­ды­зды қонақ үйлер­де жиын өткіз­гіш топ­тар­дың ұйы­мы бол­са, әрине, біз оған қосы­ла алмай­мыз. Бір­ле­сетін ада­мы­ң­ның ары таза, беделіне нұқ­сан кел­ме­ген болуы керек. Әйте­уір бірі­гу керек деп, көл­де­нең көк атты­ға қосы­ла кету­ге бол­май­ды. Оны сіз де жақ­сы түсі­нетін болар­сыз. Адам­ның кім екенін жақ­сы біл­сеңіз, оның адал­ды­ғы­на күмәніңіз бол­са, артын­да кім тұрға­нын нақты түсін­сеңіз, кім­ді алдап бірі­гесіз? Бүгін бірі­гіп, ертең ажы­рас­ып жата­тын жағ­дай жоқ. Біз­де билік­тің қол­да­уы­мен құры­лған өлі туған ұйым­дар бар. Солар «бірі­гей­ік» деп шақыр­са, оның артын­да билік тұрға­нын біле тұра, қалай бара­мыз? Ол мүм­кін емес.

Ал Дем­пар­тия бір­лік­ке шақыр­май­ды деп айта алмай­мын. Талай шақыр­дық. Айт­тық. Тіп­ті қара­лаған­дарға бір­ша­ма уақыт жау­ап та бер­мей жүр­дік. Бірақ мұны әлсіздік­ке балаған­дар бол­ды. Сон­ды­қтан біз­ге орын­сыз соқты­ғып, күйе жаққан­дар жау­ап­сыз қал­май­ды. Дер кезін­де қарым­та қай­та­ра­мыз. Ал өзі­міз кім-көрін­ген­ге ұры­нып, біре­уді қараламаймыз.

Бірі­гудің фор­ма­сын біз ұсын­дық. Бірік­кісі кел­се, алаңға шық­сын! Митинг­те бірі­гей­ік. Ел – ортақ, жер – ортақ. Бар­лы­ғы­мы­здың мақ­са­ты­мыз бір бол­са, нара­зы­лық акци­я­сы­на шығай­ық. Бір күнде!

Қазір де бірі­гетін тақы­рып­тар бар. Сая­си тұтқан­дар­ды қуда­ла­уды тоқта­ту­да бірі­гуі­міз керек. Қытай экс­пан­си­я­сы­на қар­сы бірі­гу қажет. Назар­ба­ев­тың іріп-шірі­ген жүй­есіне қар­сы бірі­гуі­міз керек. Алаңға шығып, нара­зы­лық таны­тып бірі­гей­ік. Осы­ны ашық айтып жүрміз.

– Дем­пар­ти­я­ның «жеке-дара шабуы» ұйым­ның астыр­тын деме­уші акци­о­нер­лері қой­ып оты­рған талап деп түсі­нетін сарап­шы­лар пікіріне қан­дай уәж айтар едіңіз?

– Ондай сарап­шы­лар­дың пікірін бірін­ші естуім. Себебі Дем­пар­ти­я­ның ешқан­дай акци­о­нері жоқ, болуы да мүм­кін емес. «Акци­о­нер» кәсіп­пен айна­лы­са­тын фир­ма­да, ақша табу­ды көз­дей­тін жау­ап­кер­шілі­гі шек­те­улі серік­те­стік­те бола­ды. Ал пар­ти­яда «акци­о­нер» болуы мүм­кін емес. Қол­да­у­шы­ла­ры­мыз, жана­шыр­ла­ры­мыз көп. Оның ішін­де кәсіп­кер­лер де, ғалым­дар да, түр­лі сала­ның білік­ті маман­да­ры да аз емес. Бірақ қол­да­у­шы­лар­дың ешқай­сысы біз­ге «ана­у­мен бірі­гесің, мынаған қосыл­май­сың» деп талап қой­май­ды, қоя да алмай­ды. Бар­лық шешім­ді пар­тия ішін­де ақыл­да­сып, кеңесіп, бір­лесіп қабыл­дай­мыз. Біз­де бар­лы­ғы ашық, әділет­ті түр­де өте­ді. Дем­пар­тия «жеке-дара» шаба­ды» деп те айта алмай­мын. Басқа да қоғам бел­сен­ділерін тар­тып, бір­не­ше митинг өткіздік. Жер­ді қорғап қалуға үлесі­мізді қостық. Өзге де бел­сен­ділер­мен бір­ле­су­ге, ақыл­да­сып, кеңе­су­ге біз әрқа­шан ашы­қ­пыз. Бірақ біздің басты тала­бы­мыз – билік­пен ауыз жалас­паған, ары таза күш­тер­дің бірігуі.

– Тағы да сол жеке­ле­ген сарап­шы­лар­дың пікіріне қараған­да, келесі пре­зи­дент­тік сай­лау кезек­ті рет мерзі­мі­нен бұрын өтетін түрі бар. Дем­пар­тия осы қитұрқы науқанға дай­ын ба? Оны мем­ле­кет­тік тір­ке­уден өткі­зу про­цесі қазір қан­дай жағдайда?

– Алдағы пре­зи­дент­тік сай­ла­у­ға қаты­са­мыз деп дәл қазір айту ерте­рек болар. Бар­лы­ғын уақыт көр­се­те­ді. Ал Дем­пар­ти­я­ны тір­кеу мәсе­лесін жедел­де­ту – қоғам­ның қолын­да. Егер сая­си рефор­ма­ны талап етіп, өзгерісті қалап, мың­даған адам алаңға шық­са, біз ғана емес, басқа да пар­ти­я­лар тір­ке­лер еді. Сон­ды­қтан қазір­гі заң­на­ма­мен тір­кей­міз деп, басы­мы­зды тас қорғанға соға беру­ге бол­мас. Алды­мен талап қой­ып, билік­ті заң­ды өзгер­ту­ге мәж­бүр­леп, одан кей­ін тір­кеу мәсе­лесін қозғаған дұрыс деп санаймыз.

Дәл қазір тір­ке­усіз де біраз шару­а­ны атқа­рып жүр­міз. Қолы­мы­зда мөрі­міз бол­ма­са да, халы­қтың жүре­гін­де, ой-сана­сын­да орны­мыз бар. Басты­сы сол емес пе?! Әйт­пе­се біз­де тір­кел­ген, бірақ ешқан­дай жұмыс жүр­гіз­бей­тін өлі пар­ти­я­лар да бар ғой. Ал Демо­кра­ти­я­лық пар­тия бүгін­де «Нұр Отан­мен» тіке­лей шай­қа­са ала­тын, оның бас­шы­сы­ның бірі Бай­бек­тің тас-талқа­нын шығарған сая­си күш. Оны ешкім де жоққа шыға­ра алмас.

– Жөн! Егжей-тег­жей­лі сұх­ба­ты­ңы­зға рақ­мет! Іске сәт!

Аза­мат ШОРМАНХАНҰЛЫ,

«D»

Добавить комментарий

Республиканский еженедельник онлайн