ҚР Премьер-министрінің орынбасары Тамара Дүйсеноваға!
Қазақастан Республикасында әлеуметтік әлсіз топтар жылдан-жылға көбейіп жатқанын өзіңіз де жақсы білесіз.
Қараусыз қалған қарттар, асыраушысынан айырылған көпбалалы отбасылар, әлдекімнің жауапсыздығынан жалғыз басты қалған аналар, тағысын тағы тізбектей беруге болады. Бірақ солардың ішіндегі ең қорғансызы деп тәні де, жаны да жаралы – мүгедектігі бар жандарды айтуға болады.
Әрине, тағдыр жаралаған адамдарда өз өмірін өзгерте қоятын таңдау жоқ екендігін барлығымыз білеміз. Алайда сол тағдырдың алдында таңдауы жоқ адамдарға мемлекет неге қисынсыз таңдау қоятындығы түсініксіз.
Ол не таңдау десеңіз – мүгедектігі бар жандар зейнет жасына келгенде не зейнетақы, не жәрдемақыны таңдауға мәжбүр. Бүгінгі депутаттық сауалымның негізгі тақырыбы осы.
Құрметті Тамара Босымбекқызы! Жұмыспен қамтылмаған адамнан зейнетақы қорына еш қаржы түспесе, зейнетақысы қанша болатынын ойлай беріңіз. Бұл мәселенің негізін қарасақ, халықаралық еңбек ұйымының мүгедектігі, қарттығы және асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша №128 конвенциясына сәйкес жәрдемақы нақты еңбекке жарамдылық кезеңінен зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдарға беріледі. Осылайша, Кодекстің 178-бабының 2-тармағына сәйкес, зейнеткерлік жасқа толған кезде мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы төлеу жасына байланысты тоқтатылады немесе қайта қаралады делінген.
Еңбек өтілі 1998 жылдан бастап жұмыс істеген мүгедек азаматтар зейнетке шыққанда, оларға тек зейнетақы қорында жиналған қаражат қана бөлініп берілетін болады. Ол дегеніміз – қорға қаражат аудармайтын мүгедек жан ештеңесіз қалады деген сөз.
Ия, сіздер: «Мүгедек өздігінен ерікті түрде қаражат аудару керек деп айтасыздар, бірақ 95 мың теңге жәрдем ақы алатын мүгедек несін аударады? Демек, мүгедек зейнетақысыз қалады деген сөз».
Сонда қалай, сіздердің ойларыңызша, зейнетке шыққан мүгедек қартайған шағында құлан таза сауығып кете ме?.. Біле білсеңіздер, үшінші топ санатындағы мүгедек адамның өзі – не қолы, не аяғы жоқ адам.
Бүгінде 1-топ – 95 496 теңге, 2-топ – 79 435 теңге, 3-топтағы мүгедектер 69 886 теңге жәрдемақы алады екен. Сол себепті Әлеуметтік кодекске өзгертулер енгізу арқылы осы жәрдемақы мен зейнетақыны қоса беру керек. Ондай болмаған жағдайда еңбекке қабілетті мүгедектерді жұмыспен қамту қажет.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы мамыр айындағы № 326 қаулысы бойынша Қазақстан Республикасында мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және тұрмыс сапасын жақсарту жөніндегі ұлттық жоспары 2025 жылға дейін бекітілген. Сонда мүгедектігі бар жандардың жағдайын 2025 жылға дейін жақсартқан түріміз осы ма? Неге бізде мүгедектігі бар адамдардың мәселесін айтқанда, ол баяу іске асады? Егер бұл мәселенің оң шешімі табылмаса, онда еліміздегі кедейшілік шегі автоматты түрде өседі. Азаматтардың кедейшілік пайызын төмендетеміз деп жатқанда, қайта өсіріп алмайық. Себебі елімізде бір миллионға жуық мүгедек жандар бар. Осы бір миллионға жуық азамат автоматты түрде кедейшілік шегіне енетін болады.
Жоғарыда айтылғандарды ескере келе ұсынатыным:
1. Мүгедектігі бар тұлғаларға зейнет жасқа жеткенде де жәрдемақысын тоқтатпай, қоса берілуінің жүйесін қалыптастыру.
2. Осы жөнінде Әлеуметтік кодекске өзгертулер мен толықтырулар енгізу қажет.
3. Мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және тұрмыс сапасын жақсарту жөніндегі ұлттық жоспар 2025 жылдан кейін де жалғасын табуы керек.
ҚР Парламенті Мәжілісі «Ауыл» партиясы фракциясының
депутаты Таңсәуле СЕРІКОВ