«Тұран 001» ЖШС өз қызметінде озық технологияларды, қазіргі заманға сай компьютерлік техниканы және тиімді жобалық шешімді беретін жоғарғы архитектуралық жобаларды қолданады, сонымен қатар, сейсмикалығы жоғары аймақтардағы ғимараттардың экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
Отандық кәсіпкер ішкі нарықты қорғау, бәсекелестік, мемлекеттік-жекеменшік әріптестікті жүзеге асыру, қазақстандық қамту үлесін арттыруға белсенді ат салысады. Кәсіпорын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес заңды тұлға болып табылады, оның басты мақсаты өзінің қызметінің барлық түрінен пайда табу. Кәсіпорынның негізгі қызмет түрі: жолдарды және ғимараттарды салу саласында, жолда қолданылатын бетон шығару, іргетастар салу, құрылыс жөндеу жұмыстары, жобалық жұмыстар, монтаждық, интерьерлерді дизайн қызметі, құрылыс материалдарды өндіру және сату; делдалдық қызмет; инновациялық қызмет.
«Тұран 001» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі құрылыс уақытында қолданылатын бетон өндірісімен айналысады. Бетон, құйматас, жасанды тас материал, байластырғыш заттар (цемент, гипс, алебастр, әктас, т.б.), су (кейде сусыз) және толтырғыш материалдар (құм, малтатас, қиыршықтас, т.б.), кейде арнайы үстеме заттар қоспасының қатаюы нәтижесінде алынады; маңызды құрылыс материалы. Қоспа қалыпқа құйылғанға дейін бетон қоспасы деп аталады.
Бетон құрамындағы байластырғыш түріне қарай: органикалық емес байластырғыштармен алынған бетон (цементті бетон, гипсбетон, силикатты бетон, т.б. арнайы бетондар) және органикалық байластырғыш заттармен алынған бетон (асфальтбетон, полимербетон) болып жіктеледі. Орташа тығыздығына (көлемі бойынша) байланысты аса ауыр (2500 кг/м3-ден жоғары), ауыр (1800 — 2500 кг/м3), жеңіл (1800 — 500 кг/м3), өте жеңіл (500 кг/м3-ден төмен) болып бөлінеді.
Бетонның ең басты қасиеті оның беріктілігінде. Беріктілігі негізінен байластырғыш материалдардың түрі мен сапасына, бетонның орташа тығыздығына байланысты. Сондай-ақ, ол бетон бұйымдарының маркасымен (сығымға беріктілік шегімен, осьтік созылуымен немесе иілу кезіндегі созылуымен) сипатталады.
«Тұран 001» ЖШС Қазақстанның батыс өңіріндегі ірі құрылыс ұйымы, құралғаннан бастап құрылыс нарығында жұмыс істейді және орналасқан аймағында құрылыс индустриясының көшбасшысы жоғары беделге ие.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өндірген өнім көлемі 2022 жылмен салыстырғанда 2023 жылы 2082,2м3–қа немесе 6,75% пайызға, ал 2023 жылмен салыстырғанда 2024 жылы 1621,3м3-қа немесе 4,92 пайызға өскенін көруге болады. Бұл өз кезегінде кәсіпорынның соңғы үш жылда өндірген өнім көлемінің өсуімен сипатталады.
Негізгі қор – өнім өндіруге толығымен және бірнеше рет қатысатын өндірістік капиталдың бір бөлігі өз құнының материалдық-заттай формасын өзгертпей бірнеше кезең ішінде өнімге ауыстырады.
Қазақстан Республикасы Салық кодексіне сәйкес негізгі қор элементтері бір жылдан аса қызмет етеді және оларды алған сәттегі құны республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген тиісті қаржы жылына елуден аса айлық есептік көрсеткішті құрайды. Негізгі қорға үй, құрылыс, ғимарат, өткізу құрылғыларын салуға, машина, жабдық, көлік құралдарын, құралдар сатып алуға жұмсалған авансталған капиталдың бір бөлігі жатады. Кәсіпорынның негізгі қорларының құрылымы ғимараттар, құрылыстар, машиналар, жабдықтар, транспорт, басқа да негізгі қорлардан тұрады.
2022 жылдан 2023 жыл аралығында негізгі өндірістік қорлар 1,12 млрд. теңгеден 1,03 млн. теңгеге төмендеген. Соңғы үш жылда машина мен құрал-жабдықтар және транспорттық құралдар құнының едәуір өскенін көруге болады. Жалпы 2022 жылдан 2023 жыл аралығында негізгі өндірістік қорлардың транспорттық құралдар тобының үлес салмағы 1 пайыздан 1,2 пайызға өскен.
Өндірістік-шаруашылық саймандар жалпы негізгі өндірістік қорлар орташа құны 1086,71 мың теңгені немесе 0,1 пайызды құрайды. Басқа да негізгі қорлар құны 2022 жылы 3353,15 мың теңгені құраса, 2022 жылы бұл көрсеткіш 4129,44 мың теңгені құрады, бұл өз кезегінде негізгі өндірістік қорлардың 0,4 пайыз үлесін алады.
Жалпы негізгі өндірістік қорлардың актив бөлігі 2022 жылдан 2024 жыл аралығында 66,1 пайыздан 66,3 пайызға дейін өскенін көруге болады. Ал негізгі өндірістік қорлардың пассив бөлігінің үлесі керісінше 33,9 пайыздан 33,7 пайызға дейін қысқарған.
Кәсіпорында өндірістің экономикалық тиімділігіне, оның негізгіқорлармен қамтылу дәрежесіде әсер етеді. Еңбектің қормен қарулануы еңбек өнімділігінің арттырылуына себеп болады. Негізгі қордың қолданылуының нәтижесі ол азық шығуы, өндірілуі. Сондықтан өндірістік қордың қайтарылуы немесе таза кірістің құнымен қатынасы арқылы жүзеге асады. Қор сиымдылығы — бұл жылдық негізгі қор құнының жалпы өнім құнына қатынасы.
Кәсіпорын персонал санының соңғы үш жылда өсуі, өндіріс көлемінің өсуімен сипатталады. 2022 жылмен салыстырғанда соңғы екі жылда кәсіпорын персонал саны сәйкесінше 5 адамға немесе 12,8 пайызға және 7 адамға немесе 17,9 пайызға өскен. Өндіріс көлемінің арту есебінен барлық өндірістік персонал санында жұмысшылар үлесі артқан. 2022 жылмен салыстырғанда соңғы екі жылы жұмысшылар саны 2 адамға немесе 7,4 пайызға және 3 адамға немесе 11,1 пайызға өскен.
Жұмыс күшінің ағымы кәсіпорын қызметінде маңызды болып келеді. Кәсіпорында ұзақ жұмыс істейтін тұрақты кадрлер өздерінің квалификациясын жоғарылатады, басқа да мамандықтарды үйренеді, кез келген жағдайға тез үйреніп алады, ұжымда қызеттік атмосфера қалыптастырады, және де еңбек өнімділігіне жақсы әсер етеді. Кадр ағымының қозғалысының себебін анықтау үшін, сапалы қызметкерлердің арасында болып жатқан өзгерістерді зерттеу мақсатында кәсіпорында жиі әлеуметтік зерттеулер мен бақылаулар жүргізіп отыру қажет.
Жұмсалған еңбек сапасына және санына байланысты еңбекақы еліміздің ұлттық табысының бір бөлігі болып табылады. Еңбекақы мөлшерінен табыс деңгейі және жұмыскерлердің материалды жағдайы байланысты болып келеді.
Кәсіпорын өз еркімен жалпы еңбекақы төлеу қорын айлар және кварталдар бойынша анықтайды, еңбекақы төлеу нысанын бекітеді, тарифтік мөлшерлемені және окладтарды, қосымша ақы, сыйақы мөлшерін қолданыстағы заңға және шаруашылық қызметтің нәтижесіне байланысты анықтайды.
Кәсіпорынның жалпы табысына ақшалай түсім тауарларды сату және қызмет көрсетуден түсетін ақшалай түсім, атқарылған қызметтен, мүліктік бағалылықты сатудан, несие берілгендегі алынатын тиісті үстемесін және басқа да ақшалай және материалдық түсімдер жатады. Жиі қолданылатын «таза табыс» ұғымы жалпы табыс және материалдық ресурстардың шығындары арасындағы айырмашылығы болып саналады.
ЖШС қызметінің қаржылық нәтижесі алынған пайда сомасымен және рентабельділік деңгейімен сипатталады. Кәсіпорын пайданы ең басты өнім өткізуден алады. Пайда дегеніміз – тауар өткізуден және қызмет көрсетуден алынған ақшалай кіріс пен оны өндіруге және сатуға жұмсалған шығындардың айырмасы. Былайша айтқанда, пайда – бұл өндірістің айналымының қаржылық қорытындысын білдіретін кәсіпорын қызметінің нәтижелі экономикалық көрсеткіші. Рентабельділік пайда сомасының өзіндік құнға немесе негізгі немесе айналым қорларының орташа жылдық құнына қатынасының пайыздық қатынасын көрсетеді. Рентабельділіктің өсуіне ықпал етуші факторлар – сатылған өнімнің ассортименті, оның көлемі мен құрылымы, бағасы мен өзіндік құны.
2023 жылмен салыстырғанда 2024 жылы негізгі қызметтен түскен түсім 33,15,63 млн. теңгеге немесе 9,22 пайызға артқан, ал сол жылдардағы өзіндік құнның 21,47 млн. теңгеге немесе 7,52 пайызға өсуі есебінен, рентабельділік деңгейі 1,99 пайыздық пунктке ғана өскен. 2014 жылмен салыстырғанда 2024 жылы негізгі қызметтен түскен түсім 39,37 млн. теңгеге немесе 10,03 пайызға өскен, ал соның нәтижесінде рентабельділік деңгейі 4,98 пайыздық пунктке өсті. Соңғы үш жылдың көрсеткіштерін салыстыратын болсақ, кәсіпорынның тиімді қызмет етуі 2023 жылы байқалған.
Кәсіпорында жоғары нәтижелілікке жету үшін еңбек ресрстарын материалды және материалды емес ынталандару жүйесін қалыптастыру қажет. Адам іс-әрекетінің уәждері жайлы жалпы мағлұмат беру. Менеджмент жүйесінде ынталандырудың мәні мен қажеттілігін орнату жетік талқыланады. Өтемақы жүйесінің мақсаттары мен ерекше жетістіктерге жеткенде қолданылатын марапаттаудың бір түрі-сыйақы төлеу болып табылады. Жұмыскерге өз жұмыс орнында оның қызметтік міндеттемелерін атқарғаны үшін, кәсіпорын мақсаттарын орындауда қосқан үлесі үшін төленетін қосымша ақы мәселесі қарастырылған. Осындай әдіспен берілген еңбек мотивациясының жүйесі жұмысшылардың еңбекақысын жұмысқа қатысуы және қоғамның қаржылық-шаруашылық қызметімен байланыстыра отырып есептейді.
«Тұран 001» ЖШС-нің тиімді даму жолын әзірлеу болып келесі бағыттарды белгілеген дұрыс болып табылады:
1. Менеджмент тиімділігін жоғарылату кәсіпорында жоғары нәтижелілікке жету үшін еңбек ресрстарын материалды және материалды емес ынталандару жүйесін қалыптастыру қажет.
2. ЖШС-нің жалпы қызмет көрсету саласын жоғарлату мақсатында келесі ірі және өте тиімді кешенді усыну. Желі арматураны дайындаудан бастап, шпалды сынаумен және штабелирлеумен аяқталатын барлық технологиялық операцияларды орындауды қамтамасыз ететін, жабдық кешені болып табылады және С1, Ш3, АРС, Ш5 типті алдын ала кернеулі темірбетон шпалдарын, сондай-ақ ОСТу32 бойынша БС-9А және БС-11А типті бағыттамалық бұрмалардың брустарын өндіруге арналған 134-99 атты корпусты еңгізу. Бұл кешен жолдағы рельстерді орнату, бекіту, жөндеп жаңадан салуға арналған.
3. Технологиялық құралғының экономикалық пайдалылығы келесілер: пайдаланудың жөндеуаралық кезеңін екі есе ұлғайту; бекіту торабының металл сыйымдылығы 30% — ға кеміді, бұл 1 км жолға 15 тонна металл; бекітулерді ағымдағы ұстауға жұмсалатын шығындарды бірнеше рет төмендеуі. Қорытындылай отырып еңгізілетін технологиялық кешеннің келесі тиімділік көрсеткіштері мынадай: тусетін пайда көлемі нөлден жоғары 82490,5 тенгені құрады; күрделі салымдардың өтелу мерзімі тез арада ақталады 0,4 жыл; капиталдың пайдалығы өте жоғары 2,5 ды құрады.
Қорытынға келсек, «Тұран 001» ЖШС-нің жұмысынан үлгі алып, басқа да жас, бизнесті жаңа бастаған кәсіпкерлерге жоғарыда көрсетілген тәжірибені қолдануға болады. Аталған Серіктестік жас мамандар үшін нарыққа жол ашып, Отандық кәсіпкерлікті дамытуға, ішкі нарықты қорғауға зор үлес еңгізеді. Сырым Дат
