Қазақ әдебиеті тағы бір орны толмас қазаға ұшырады. Халқына әбден танымал жазушы, драматург, сценарист, Қазақстанның Еңбек Ері Әкім Тарази 92 жасқа қараған шағында өмірден өтті.
Әкім Үртайұлы Әшімов (Әкім Тарази) 1933 жылы 9 қыркүйекте Алматы қаласында дүниеге келген. 1950 жылы Жамбыл облысы Жаңа Тұрмыс ауылында орта мектепті, одан соң 1957 жылы Абай атындағы Мемлекеттік педагогикалық институттың филология факультетін аяқтап, 1957–1959 жылдары туған ауылындағы өзі оқыған мектепте орыс тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі қызметін атқарды. 1960–1962 жылдары Мәскеу қаласындағы Жоғары сценарлық курста оқыды. Әр жылдары «Литературная газета» басылымының Қазақстандағы меншікті тілшісі, «Қазақфильм» киностудиясының бас редакторы, Қазақстан Кинематографистер одағының бірінші хатшысы, Қазақ КСР Кинематографистер одағының хатшысы, Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы, Мәдениет министрінің кеңесшісі, «Қаржы-қаражат» журналының бас редакторы, Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры, Астана қаласындағы Қазақ ұлттық өнер университетінің профессоры, Қазақстан Жазушылар одағы филиалының жетекшісі болып жауапты қызметтер атқарды.
Әкім Таразидің «Тасжарған», «Қорқау жұлдыз», «Шер», «Қиянат», «Мұстафа Шоқай», «Москва – Баласаз» романдары, «Ауыл шетіндегі үй», «Тәж», «Махаббат жыры», «Көк аспанда қырағы көз бар», т.б. әңгіме-эсселері мен повестері, «Жолы болғыш жігіт» пьесалар жинағы, сондай-ақ 12 томдық шығармалар жинағы жарық көрді. Оның сценарийлері бойынша түсірілген «Тұлпардың ізі», «Арман – атаман», «Қараш-Қараш оқиғасы», «Мұстафа Шоқай», «Қызжылаған» фильмдері қазақ киносының «алтын қорына» енді.
Көрнекті қаламгердің «Күлмейтін комедия», «Жақсы кісі», «Жолы болғыш жігіт», «Ақын, періште, махаббат», «Індет», «Махамбет», «Лайнер», «Үкілі жұлдыз», «Қыз махаббаты» және өзге де драматургиялық шығармалары еліміздің театр сахналарында қойылды. Жазушының көптеген туындылары орыс, қытай, поляк, болгар және ағылшын тілдеріне аударылған.
Әкім Тарази Н.Я. Бичуриннің «Ежелгі уақытта Орта Азияда өмір сүрген халықтар туралы мәліметтер жинағы» («Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена») және «Шыңғыс әулетінен шыққан алғашқы төрт ханның тарихы» («История первых четырех ханов из дома Чингизова») атты тарихи ғылыми-зерттеу еңбектерін, сондай-ақ Ф. Рабленің «Гаргантюа және Пантагрюэль» романын қазақ тіліне тәржімалаған.
Туған халқының әдебиеті мен мәдениетін дамыту мақсатында өмір бойы ізденіп өткен қаламгердің еңбегі мемлекет және қоғам тарапынан жоғары бағаланды. 1994 жылы ол «Құрмет» орденімен марапатталса, 1997 жылы оған «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» атағы берілді, ал 2002 жылы Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты атанды. 2011 жылы Прага қаласында Франц Кафка атындағы Халықаралық әдеби сыйлықпен марапатталып, сол жылы Англияда «Қорқау жұлдыз» романы ағылшын тілінде жарық көрді. 2015 жылы Әкім Тарази «Отан» орденімен марапатталып, 2021 жылы ол өнер және әдебиет саласындағы жетістіктері үшін Қазақстан Республикасының жоғары дәрежелі үздік наградасы – «Қазақстанның Еңбек Ері» атағының иегері атанды.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев аса көрнекті жазушы, драматург, Қазақстанның Еңбек Ері Әкім Таразидің қайтыс болуына байланысты оның жұбайы, Мемлекеттік сыйлықтың иегері Роза Мұқанова мен балаларына көңіл айтты.
«Әкім Тарази бүкіл саналы ғұмырын сөз өнеріне арнаған, төл әдебиетіміз бен мәдениетімізді төрге оздырған ұлтымыздың біртуар перзенті еді. Дарынды қаламгер қазақ прозасының көкжиегін кеңейтті, ұлттық кино және драматургия саласына өлшеусіз үлес қосты. Асыл мұратынан ешқашан айнымаған қалам иесін көзі қарақты оқырман «Әдебиет әлемінің Әкімі» деп ардақ тұтты, зиялы қауым оның шығармашылығымен қатар адамгершілік қасиеттерін ерекше бағалады. Өнегелі өмір сүріп, соңына мол мұра қалдырған Әкім Таразидің жарқын бейнесі халқымыздың жүрегінде мәңгі сақталады», – делінген жеделхатта.
Жыл басында қазақ руханияты ауыр қазаға ұшырап, Мұхтар Мағауин, Мекемтас Мырзахметұлындай қос алыбымен қоштасқан еді. Енді, міне, ұлттық әдебиет, кино мен драматургияның дамуына өлшеусіз үлес қосқан тағы бір алып – Әкім Тарази ағамыз бақиға аттанды. Қанша ауыр болса да, шындық – алыптар шоғыры азайып барады!
Алайда Алланың бұйрығына не шара! Тек қарымды қаламгердің қаламынан туған шоқтығы биік шығармалары мен тарихи- филофиялық, әлеуметтік тақырыптарды терең қозғаған туындылары ұзақ жылдар халқымыздың рухани азағына айналады деген сенім ғана көңілге медеу. Ләйім солай болғай!
«Дат» газеті редакциясының ұжымы қайғылы қазаға орай «Әдебиет әлемінің Әкімі» атанған ағамыздың жары Роза Мұқановаға, балалары мен туған-туыстарына, әріптес інілеріне терең қайғырумен көңіл айтады.
«D»
