«Общественная позиция»
(проект «DAT» № 01 (272) от 08 января 2015 г.
Қисық айна
Жаңа жыл қарсаңында Нұрсұлтан Назарбаевтың былай дегені бар: «Біреудің арқасында күн көретін уақыт өтті. Біз еңбек еліміз. Сондықтан мен 3 дәрежелі еңбек даңқы орденін тағайындау туралы шешім қабылдадым. Үш дәрежеге ие болған жұмыскер еңбек еріне теңестіріліп және ол тек жұмысшылар мен шаруаларға – жұмысшылар әулетіне тапсырылады» (ҚазТАГ).
Біз бұдан өткеміз: Кеңестер одағы кезінде үш дәрежелі «Трудовая слава» деген орден болған. Ол кезде бұл орденді берудің жол-жоралғысы бар еді: социалистік жарыста социалистік міндеттемесін артығымен орындаған еңбеккерді марапаттаудың сылтау-себебі қолдан болса да жасалатын.
Ал енді ше? Ол орденді бұл Нұрекең қалай бермек: капиталистік міндеттемесін орындаған адамға бере ме? Жұмысшы мен шаруаның еңбек есесін қалай есептейді? Ол пақырлар әлдебір қожайынның қол астында (ТОО, АО, ИП…) жұмыс істеп жатса, олардың еңбегін кім, қалай, қайтіп бағалайды? Бұған менің басым жетпейді.
Дұрысы – адамға орден емес, жұмыс бергені жөн еді. Бізде, ресми мәлімет бойынша (статком), жарты миллионға жуық жұмыссыз бар. Қайталап айтам: бұл – ресми ғана дерек. Ал елдегі жұмыссыздың нақты санын Назарбаевтың өзі де білмейтін шығар.
Менің есебіммен олардың мөлшерлі санын былай есептеуге болады: әлемдік экономика және саясат институтының дерегі бойынша, Қазақстанда 2,7 миллион өз күнін өзі көрушілер бар (берілген патент санына сай). Сол патент иелері (дүңгіршек саудасы, базарлар мен барахолка саудагерлері, бұрыш-бұрышта бәліш пен шемішке сатушылар, т.т.) бүгінгі дағдарыс кезінде негізінен жұмыссыз. Тіпті олардың жартысы өлмес күнін көретін тірлік етіп жүр дегенде, ~1,3-1,5 миллион адам жұмыссыз деген сөз. Осы мөлшерге 500 мың ресми жұмыссызды қосыңыз: сонда елде 2 миллионның маңында жұмыссыз бар деген сөз. Бұл жалпы Қазақстан халқының – 12%-ы, еңбекке жарамды халықтың (8 млн) – 25 пайызы. Міне, доғал долбардың дерегі осындай.
Ендеше халыққа «Еңбек даңқы» керек пе, жоқ әлде бала-шағасын асырайтын қарапайым еңбек керек пе?
Бәлкім, менікі – үйреншікті «жағадан алу» шығар. Ал дербес ойлы «Фейсбук» қауымдастығы бұған не дейді? Даңқ пен дақпыртты қауыздап көрейікші.
Ермұрат БАПИ
Comments
- Ғабиден Жәкей: Бізде жұмыссыздық 2,5 млн адамға жуық, ауылды жерде жастарға жұмыс жоқ! Ол – факт! Орден емес, жұмыспен қамту үшін, бірінші өндіріс орындарын көбейту керек. Билік қазаққа бұрылуы керек. Тарихи, мемлекет құрушы – қазақ, сондықтан ұлттық бетке ұстар менеджерлер болу керек! Бұл уақыт та өтер… Машкевич, Маминдер де кетер… Тарихта не, кім қалады? Қазіргі уақытта еңбек етпей, ел мен банкті алдап, арбап қаншама «мошенниктер» жур! Түрме осы айлакер-арамзалармен толуда, ең қиыны – әйел адамдар көп!
- Құрманғазы Рахметов: «Алдымен экономика, содан кейін саяси реформа». Осындай лозунгінің желегі желге ұшқанын байқап, тығырыққа тығылған Ресейдің балағына жармасқандай біздегі жағдай… Есігін құлып та күзетпеген қазақтарым 2 метрлік жабық дуалмен қоршала бастады. Барлық та, байлық та қолдың кірі. Оның бәрін де қайтаруға болады. Ал бір-бірімізге деген ниетіміздің бетін қайтару оңайға түспесі анық. Осы кезеңнің ең өкініштісі – осы, мен үшін.
- Ерлан Саиров: Еңбек қоғамын құру үшін, еңбек етуге жағдай жасау керек. Ол үшін кіші және орта өндіріс ашу қажет. Ол өндірісті, бізде бүгінгі жиналысқа қарасақ, Мамин мен Машкевичтен басқа ешкім ашып жатқан жоқ тәрізді. Сондықтан Астанадан 30 шақырым жерді ХІХ ғасырдың ортасы ма деп қаласың. Аймақтарды, дамыту бағдарламасы кажет.
- Tursynali Tileushi: Егер шағын және орта өндіріс орындарын ашудың тиімді механизмдерін мемлекет шынайы қамтамасыз етер болса… Халық қазір сол мүмкіндіктерге зәру кезеңге жетті. Қайдам, ол тетіктерді де «баяғы жартас» жайлап алған…
- Meruert Makhmutova: Задорнов айтқандай: «Капиталистiк еңбек қаhарманын көрдiңiз бе?»
- Асхат Омарғазин: Абайдың заманында есек көп болған ба, әлде олардың екі көті болды ма екен, ә?
- Бақытбол Берімбай: Халық ақыны Мұхтар Шахановтан сықақшы-жазушы Көпен Әмірбек: «Мұхтар аға, сіз алмаған шетелдің шен-шекпені, атақ-дәрежесі қалмады. Бәрін алдыңыз. Ал өз еліміздің орден- медалінен неге қашасыз?… Ең болмаса «Ерен еңбегі үшін» медаліңіз де жоқ. Соның себебі не?» – деп сұрағанда, Мұхаң: «Отан – біздің ең үлкен Анамыз. Әркім өз Анасына қызмет еткені үшін жылу дәметпеу керек. Отан да өзінің ерекшеленген, дараланған адал ұл-қыздарын марапаттап отыруы шарт. Бірақ ол өте әділетті болуы керек! Ал қазір кез келген заңдастырылған ұрының ең кемі екі орден, үш медалі бар… Солардың қатарында жүргім келмейді! – депті.
- Айбек Тұрарұлы: Президенттің бұл шешімін түсініп отырған жоқпын. Сондықтан не айтарымды да білмеймін. «Баяғыда, біздің кезімізде былай болатын…» деп, даурығып, заманын мақтап отыратын шалдар болатын еді ғой. Жастығын сағынып, соны қолға алып жатқан болар біздің шал.
(«Фейсбук» қауымдастығы)