Қазақтың билігі ҚАЗАҚТЫ НЕГЕ бөле «қырқады»?

«Общественная позиция»

(проект «DAT» № 01 (272) от 08 января 2015 г.

 

Зығырдан

 

Жайшылықта жұрттың аузынан: «Бейнеттің зейнетін көр» де­ген­ді ара-тұра естіп қалсақ та, бүгінгі нарықтық қоғамда сол бейнетпен тапқан зейнеті көбіне-көп зейнеткерлік қордың уысында екенін аңғарамыз. Онсыз да «Жас күнімде бейнет бер, қартайғанда зейнет бер» дейтін қазақтың қазіргі таңдағы зейнеті – Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы (БЖЗҚ) көздеулі зейнатақы.

 

Байқаған болсаңыз, бү­гінгі бүтін әңгіме де осы зейнетақы дегеннен шығады. Әрине, онда да біз сарсылып тақырып іздеп, ойда-жоқта төбесінен топ ете түскенімізден емес, кезекті бір «ДАТ» оқырманының датынан – «Мен Тұрғынбай Әбу» деп бас­талатын қынжылысы мен қа­пасы тұнған хатынан ұғып-біл­генімізді, түйсініп-түйгенімізді жаздық.

Сол ағамыздың сөзіне сенсек, осы алдағы 2015 жылдың қаңтар айында зейнеткерлікке жасы толады екен. Сонсоң ғой, қалбақ қағып, зейнеткерлікке қатысты құжаттарын қамдап, аудандық зейнетақы төлеу ор­талығына тапсыруға жеткені. Сонда сол орталықтың қыз­меткерлерінің не дегенін естіп-білсеңіз?! Олар: «Сіз Қазақ­станға 1998 жылдан кейін кел­гендіктен, сізге ең төменгі ба­залық 11000 теңге көлемінде зейнетақы тағайындалады. Сіз­дің Қазақстандағы 8-9 жылғы еңбегіңіз ескерілмейді. Екі ел арасындағы келісім-шартқа бай­­ланысты зейнеткерлік заң­на­ма­ларына биыл қазан айында осындай өзгерістер енгізіл­ген, бірақ зейнетақы қорына жиналған ақшаңызды аласыз», – деп, шығарып салған.

Енді он мың теңгенің Алматыдай әйдік шаһарда он күн­діктің құрсағына да жұқ болмайтынын ойлағасын, жағаң­ызды ұстап, аңырай ашылған аузыңызды жалма-жан жауып көріңіз! Сонда ар жағындағы жиырма күнде терезесінен сы­ғалаған қарттығын жолдас қы­лып, кімнің есігіне телмір­ген­дей? Қай жұмыстың босағасын күзеткендей?

Айтпақшы, сол шығарып салма сөзінің астарында көп-көп көмескі жайт жатқан еді. Осы жерде 11000 теңгелік зей­нетақының оп-оңай бұйыруына себеп болған «Қазақстанға 1998 жылдан кейін келуінің» мән-жайы былайтұғын: хат авторы – Тұрғынбай Әбу 2006 жылы Моңғолиядан атамекенге қоныс аударып, Қазақстан азаматтығын алған. Содан бас­тап 8 жыл бойына Алматыдағы жоғары оқу орындарында оқы­тушылық қызмет атқарады. Қазір де Орталық-Азия универ­си­тетінде оқытушы.

Осындайда құлықсыз би­ліктің қисынсыз қисабына таң­ғаласың? Әлде адам ақысын жеу – осылардың маңдайына бақырайтып жазылған-ау, шамасы?! Әйтпесе онсыз да қарығы ашылмаған, тағдыры тарғыл қандасының қартайған­да қарттық есебінен алар аз қаражатына мұнша сараң болмас па еді?! Тіпті бұл жымысқы саясатты екі ел арасындағы тәп-тәуір «келісім» атымен жүзге асырудың өзі – әбестік! Біздің білуімізше, бұл ретте Тұрғынбайдың өз отанында он жылдың өн-бойына сіңірген еңбегінің ақталмауы – тіпті тегін емес!

Естеріңізде болса, баяғы бір «Қызылағаш оқиғасында» сол ап­ат­ты ауылға арнайы барған ел президенті Назарбаевтың бар қазақтың көзінше «жығылған үстіне жұдырық» қылып: «Оралмандар, сендердің осы елге еш еңбектерің сіңбеген» деген мәнде бәтуәсіз сөз айтқан еді. Міне, осылай елім-жерім деп келген ағайынның еселеп төк­кен терін біржола жоққа шығар­ған. Сол сөзімен Назарбаев біздің безерген шенді-шекпенді атаулыға әжептәуір «өнеге» болған еді. Ал енді осыдан ке­йін жаңағы бір биліктің биші­гінде жүрген, жұқана ғана тірлігі бар жай қызметкерге өкпелеп көр!

Әгәрәки, бұл жердегі бар мәселе президенттің қашанғы қасаң өлшеміне – еңбек «сіңіру» мен «сіңірмеу» қағидасына  тіре­ліп тұрса, біз де білгенімізді бүкпей айталық онда: бағзы бір сүйегінің өзіне қына шыққан өңшең өзге жұрттың білгіштерін қайдам, тәңірісінің пейілі түсіп, осы топырақта туып-өскен то­лағай бір ағам айтатын: «Кімнің болсын отанына қосқан еңбегі – қазақ руханиятына қосқан үлесімен өлшенеді», – деп.

Тап-тамаша сөз емес пе?

Шынында, рухани байлық болмаса, «дүние біткен боқтың қабы» екені әзелден белгілі-ақ! Ендеше сол шекара асып, шеттен келген қандастар тұтас ұлт­тың руханиятына не бере алды дейсіз бе?

Мұндайда бәрін атап түгесу мүмкін бе? Әуелі қырық жыл тастүрмеде жатып, «тергеушім, мен қылмыскермін» деп «мойындап», күллі қытайдың қазақ ұлтына жасаған жауыздығынан, қыл қысқасы, өзіне істеген қия­на­тына дейін жазып шыққан Қа­жықұмар Шабданұлын атар ед­ік. Мүбәдә, бізден басқа жұрт болса, «Қылмыс» романын Нобель сыйлығына баяғыда-ақ ұсы­нар еді-ау (мұны басқасын атамағанда, Орхан Кемал мен Мо Янь алған осы Нобель сый­лығының, әсілінде, не үшін бе­рілетінін білгендіктен айтамыз – Қ.Қ.)?

Ал Шығыс Түркістанды құру жолында қапыда мерт болған Оспан батыр жайлы «Қаһарлы Алтай» атты роман жазған Жақ­сылық Сәмитұлы мен Мем­сыйлықтың иегері, Халық жазушысы Қабдеш Жұмаділовті атамай өту мүмкін бе? Ақиық ақын Мұқағалидың өзі: «Тап осы ақ­ын болмаса, мұрнымды кесіп берейін», – деген Жәркен Бө­деш ше?

Тіптен тұтас түркінің ошағы сынды Түркия жері аталса да, тарыдай шашыраған қанда­сыңның таудай талабымен мақ­танасың! Сол уақытта аударуға анау-мынаудың жүрегі дауаламайтын Құран Кәрімнің өзін аударып, 800 мың данамен та­ратқан Халифа Алтайдың ұшан-теңіз еңбегін қайда қоясыз? Мұндағы еңкейген қарттан ең­бектеген балаға дейін білетін әлемге әйгілі спорт шебері Мұстафа Өзтүріктің елге қосқан ершімді еңбегін айтпау мүмкін бе?

Сонау Қарақалпақтың Қо­ңы­рат деген жерінде туып-өсіп, кейіннен ғана елге оралған қазақтың ғажап ақыны Төлеген Айбергеновтың ақындығы мен руханиятқа, оның ішінде әде­биетке қосқан өлшеусіз еңбегін кім жоққа шығара алады? Оның бер жағында хат авторының кіндік қаны тамған бай өлке – Баян-Өлгей мен өзге елдерден білімі мен білігі қатар озып, кімдер жарқырап шықпаған десеңізші?

Ал оқу-ағарту саласында ел­дің ертеңі, Қазақстанның нұрлы жолы үшін тынбай шәкірт тәр­биелеп келе жатқан Тұрғынбай Әбудің еңбегін көрмеу – барып тұрған мысық тірлік (бұл жер­дегі нұрлы жол – президенттің биылғы нұры тасыған «Нұрлы жолы» емес)!

P.S.: Сірге жияр тұста «елге еңбегі сіңбеген» деп, қазақ пен қазақты бөле-жара қарайтын ел президентімен оның айналасындағы басшы-қосшыларына ескертеріміз: ел арасын алатайдай бүлдіретін, әрі-беріден соң қазақты екіге, үшке бөлетін бұндай арзанқол, артып айтқанда, «однаразовый» саясатқа бармағанын ескертеміз!

Сонымен қатар шенеунік біткен «ала қойды бөле қырқып, жөнге жарымасын» жадында ұстауы ләзім! Ол үшін нені істеу, нені істемеу керектігін өздері анық білсе керек?..

Қозыбай ҚҰРМАН,

«D»