«Общественная позиция»
(проект «DAT» № 01 (272) от 08 января 2015 г.
Қатер қайдан демеңіз!
Ескі жылдың соңына таман, анығын айтқанда, 19 желтоқсан күні “Кондор-Э» спутнигін Жер орбитасына шығарған «Стрела» тасымалдаушы ракетасы «Байқоңыр» ғарыш айлағынан ұшырылды. Бұл ресми тілде тараған қысқа ғана қатардағы хабар сияқты. Бірақ салмағы 105 тонналық «Стрела» зымыранын американдықтар сонау кеңестер кезінде жер мен кеңістікке аса залалды ракета деп бағалаған болатын. Ескерте кетейік, бұл зымыран «Протон» сияқты кеңістікке аса улы гептил отынымен ұшырылады.
Бірден айтайық, бұл «Стрела» – кеңестер армиясының қаңсығы. Ол АҚШ пен КСРО арасында жасалған «ОСВ» (стратегиялық қаруды шектеу) келісімі кезінде Қарулы күштерде пайдаланылудан шығарылған соғыс техникасы. Америкалықтар «Сатана» деп өте қорқынышты атау берген «РС-18» континентаралық баллистикалық ракетасы (КБР) – осы тажал.
Әлбетте, американдықтар оны «Сатана» деп атағанда, оның жойқын жойғыш күшін емес, зымыранды алып ұшатын отынының адам баласына өте қатерлі екендігінен осындай атау берген. Әйтпесе АҚШ-тың сол замандағы «Першинг», «Томагавк», «Полларис» зымырандары өздерінің қуаты жағынан «Сатанадан» кем емес. Бірақ оларды ұшыру үшін пайдаланған отын қоршаған ортаға аса залал келтірмейтін қатты отын еді.
Ал тасымалдаушы «Стреланың» арғы атасы «РС-18» КСРО Қарулы күштерінде алғаш рет 1967 жылдан сынаққа қабылданған, технологиялық тұрғыда жетілдірілмеген ракета еді. Міне, Қазақстан билігі осы конверсияланған (әскери пайдаланудан алынып тасталған) ракетаны Ресейдің ғарыштық зерттеу жұмыстарына қолдануға рұқсат бергені таңдандырады. Қоршаған ортаға зияндылығын былай қойған күннің өзінде бұл «Сатана» сынақтан толық өтпеген, ұшырылу кезінде талай рет апатқа ұшыраған ракета болатын. Соның салдарынан сынақ кезінде бұның бірнеше үлгісі жарылып, ауа атмосферасынан шықпай қалғаны туралы деректер өте көп. Бірақ сол кездегі құпиялыққа байланысты ол жағдай кеңестік ақпаратта айтылмады.
Содан бұл ракета 14 жыл бойы Қарулы күштерге қабылданбады. Себебі оны ұшыру процесі өте қауіпті болды. Сол сынақтардың 90 пайызы Қазақстан жерінде жасалды. Ақыры 1981 жылдан бастап, мұндай ракеталық кешенмен жабдықталған әскери полктар тұңғыш рет қорғаныс шебіне қойылып, жауынгерлік дайындыққа әрең дегенде көшіріледі.
1988 жылдың ортасына қарай КСРО тарапынан АҚШ және Батыс Еуропа елдеріне қарай бағытталған нысаналарға бір сәтте ұшып шыға алатын, естіген елдің зәресін ұшыратын 308 «Сатана» – шахталық қондырғыларда тұрды. Олардың 157-сі Ресейде, өзгелері Беларусь пен Украина жерінде орналастырылды. Әр ракетаның 10 жарылғыш басы (боеголовка) болды, ал әрбірінің қуаттылығы Хиросимаға тасталған 1200 бомбаға пара-пар еді.
Михаил Горбачевтің кеңестік елдерге жылымық әкелген «қайта құру» жылдарында АҚШ-пен арада жасалған стратегиялық қаруды шектеу келісімі кезінде американдықтар дәл осы «Сатананы» қысқартуды талап етті. Бірақ КСРО басшылығы бұл талапқа мойынсұнғанымен, Кеңес Одағы тарап, Ресейде экономикалық дағдарыс орын алған 90-жылдардың ортасына дейін ол ракета қолданыстан шығарылмады.
Міне, енді «Роскосмос» агенттігі осы конверсиялық зымыранды «бейбіт мақсатта» ғарыштық зерттеу спутниктерін кеңістікке шығаруға пайдалана бастағаны – «Сатананың» әлі күнге дейін конверсияға түспегенін дәлелдесе керек. Яғни, 30 жылдан астам уақыт бұрын жасалған бұл ракеталарды қоймадан шығарып, қайтадан пайдалануға қосуға Ресейге Қазақстан тарапының мұрсат беруі – американдық соғыс саясатының ашу-ызасын тудыруы әбден мүмкін. Оның үстіне 30 жыл бұрын жасалап, ресейлік салақтықпен шаң басқан қоймаларда жатқан ракеталар қазақстандықтар үшін қаншалықты қауіпсіз болуы мүмкін? Бұл біздің әскери мамандардың басы жетпейтін сұрақ болса керек.
Ал ең қауіптісі, тіпті басқа жағдай. Ресей тарапынан «Сатананы» қайтадан пайдалану деген сөз – американдық ракета жойғыш континентаралық зымырандар Қазақстан территориясына қарай нысанаға қойылды деген сөз. Яғни, Қазақстан территориясынан «Сатана» ракетасы ядролық жарылғыш баспен АҚШ-қа қарай ұшуы мүмкін деген қауіп американдықтарды осындай қауіпсіздік шарасын жасауға мүдделі етеді. Егер, Құдай сақтасын, Ресей мен АҚШ арасында ядролық қақтығыс бола қалса, американдық ракеталардың Қазақстан жеріне де ұшып келуі тіптен ғажап емес. Себебі АҚШ агрессиялық Ресейден қорғану үшін, амалсыздан осындай қадамға баруға мәжбүр болады.
Конверсиялық ракеталарды қайтадан пайдалануға Ресей неге жанталасып отыр? Себебі, өзінің соғыс доктринасына ядролық қаруды пайдалану мүмкіндігін енгізген Ресей 2020 жылға дейін ядролық қарумен жасақталған әскери күштерін (жер, теңіз, әуе) түгел қайтадан жаңартпақшы. Ал бұл екі арада Ресейде қалыптасқан экономикалық дағдарысқа байланысты және жаңа зымыран тасығыштар жасауға шығынданбау үшін, Кремль өзінің «қоймада жатқан» ескі ракеталарын соңғы данасына дейін пайдаланып қалмақ ойда.
Иә, бұл Ресейдің өзіндік ішкі ісі екені анық. Бірақ ол өзінің «ішкі ісін» Қазақстан территориясындағы «Байқоңыр» арқылы неге жүзеге асыруы тиіс? Өз жерінде, өзінің ауа кеңістігін ластап, күні-түні «Сатанасын» самғатса, оған ешкім қарсы бола қоймас. Ал адамзаттың денсаулығына аса қауіпті гептил отынымен ұшатын және бұдан 30 жыл бұрын жасалған ескі-құсқы ракетасын Қазақстан аумағында пайдалануға Ақорда билігі неге рұқсат береді?
Американдық соғыс мамандарының пікіріне қарағанда, «Сатана» ракетасы қаншама ескірді дегенмен, оның жарылғыш зат тасымалдау қуаты әлі де кемшін түскен жоқ. Оның қуаты Американың ең мықты деген «Минитмен-3» ракетасынан кем түспейді.
Ал адамзат үшін ең қорқыныштысы – Ресей континентаралық баллистикалық ракеталарын жаңартып, жетілдіріп, олардың жаңа үлгілерін шығара бастады. Бұл – ресейлік соғыс доктринасының қорғанысқа емес, шабуылға бағытталғанын дәлелдейтін дерек. Осы жағдайда ядролық қару атаулыдан бас тартып, оны конверсиялап, бейбіт мақсатқа жұмсау туралы әлемге жар салып келе жатқан Қазақстан билігі Ресей тарапынан «Байқоңырда» соғыс мақсатындағы ракеталардың ұшырылып жатқанына неге үнсіз қарап отыр?
Ресей мен Украинадағы соғыс жағдайын жіті қадағалап отырған әлемдік қауымдастыққа мұны қалай, не деп түсіндіреміз? Ал біз үшін алаңдайтын нәрсе – Ресей конверсияланған ракеталарды неге өз ғарыш айлағынан ұшырмайды? «Сатананың» бір түрі «Р-36М УТТХ» ракетасын Ресей 1977 жылдан бері «Байқоңырда» 62 рет сынағаны аз болды ма? Сол 62 сынақтың 56-сы сәтті болып, өзгелері апатқа ұшырап, айналасына қанша зардап шеккізгені сол тұста құпия сақталғаны анық. Бірақ арада қанша уақыт өтсе де, оның жеңіл-желпі зардап болмағанын түсіну қиын емес. Себебі жер мен суда, ауада да өзінің улы қасиетін жоймайтын гептилдің қатері неге тұрады?!
Әрине, Ресейдің «Стрела» ракетасын конверсиядан шығаруында басқа да мақсаттар болуы мүмкін. Мәселен, отын қалдығы қоршаған ортаға аса қауіпті осы ракеталарды Қазақстан жерінде пайдаланып бітіріп, ал өзінің «Плесецк» космодромын таза күйінде сақтап қалуды ойлап отырған болуы да мүмкін. Ендеше Ресейдің Қазақстан жерін әбден улап кетуіне біздің қоғам неге мүмкіндік береді?
Гүлмира
ТОЙБОЛДИНА,
«D»
РН «Стрела»
Общие сведения
Страна Россия
Семейство УР (МБР УР-100Н УТТХ)
Назначение ракетаноситель
Разработчик НПО Машиностроения
Изготовитель НПО Машиностроения
Основные характеристики
Количество ступеней 3
Длина 28,27 м
Диаметр 2,5 м (2,5×2,62 м для ГО)
Стартовая масса 105 000 кг
Масса полезной нагрузки – на НОО 2000 кг
История запусков
Состояние действующая
Места запуска Байконур
Число запусков 3
– успешных 3
– неудачных 0
Первый запуск 5 декабря 2003
Последний
запуск 19 декабря 2014
Первая ступень
Длина 17,2 м
Маршевый двигатель 3×РД-0233 и 1×РД-0234
Тяга 1880кН (470×4) /2080 кН (520×4)
Удельный импульс 285 с / 310 с
Время работы 121 с
Горючее НДМГ
Окислитель АТ
Вторая ступень
Длина 2,8 м
Маршевый
двигатель РД-0235
Рулевой двигатель 4-х камерный РД-0236
Тяга /240 кН (рулевой: 15,76 кН)
Удельный импульс /320 с (рулевой: 293 с)
Время
работы 183 с (рулевой: 200 с)
Горючее НДМГ
Окислитель АТ