Алдаспан
Биылғы жыл – адуын ақын Аронұлы Сүйінбайдың 200 жылдық мерейтойы екен.
Иә, биыл той көп: Қазақ хандығының 550 жылдығы, Жеңістің 70 жылдығы, аты қалып, заты өзгерген Конституцияның… жылдығы, Ассамблея деген албастының… жылдығы, тағысы тағы. Жынды қылар «жылдық» көп.
Осылардың арасында Сүйінбайдың 200 жылдығы жетім қыздың тойындай болатын сияқты. Үлкен үй жақтан үлп еткен үн жоқ. Әйтпесе Сүйінбайдың атымен аламан айтыс өткізсе де, бірдеңе қылудың қисыны келіп тұрған жоқ па?!
Айтпақшы, оның да өз себебі бар: «…аналардың Абылайының 300 жылдығын, Мағжанының дөңгелек датасын атамадық, сондықтан біздің Сүйінбай да тұра тұрсын…» дейді-дағы. Атаса – сөзге қалады: аңдып отырған «аналар» айқайға басады. Қисық қисын – осы ғана.
Ас та төк қалың ақшаның заманында «аналардікі» аталу керек кезде қызыл қырсыққа салынды: шекарасы болмаған елдің тойға татырлық тұлғасы болушы ма еді – «мемлекет жасап, оны жер-дүниеге танытқан» адамнан аты асып кетпесін деді. Оған өзі ым қақпаса, өзгесі өле алмай жүр ме: той өткізбейік дейтіндей…
Енді сол ақша дағдарыстың диірменінде тартылып кеткен кезде «үнем керек» деген үйдей мәселе туды: ұсақ-түйек тойларды жергілікті жер өз күшімен өткізсін деді. Шамасы, шапыраштыны Үйсін атасымен бірге, қалың қазағымен қосып, сона-а-ау заманғы қызылкөз қырғыздың мазағынан құтқарып қалған Сүйінбай ақынның аруағы енді «жергілікті жердің» кемпір-шалына ғана тәбәрік таратушы боп қалатын сияқты.
Заман деген осы: бірде – алдын, бірде – артын беретін.
Әлде «беруші» заман емес, сол заманды ерттеп мінген билеуші байғұстар ма екен?
Ермұрат БАПИ
ИРАН-ҒАЙЫП
Элегия
«Менің Пірім – Сүйінбай…» –
Жамбыл.
Сүйінбай –
Жамбыл-Ата
Пірі емес пе,
Ал,
Жамбыл –
Ақындардың
Дүрі емес пе?!
«Дүрін» –
Төрге шығарып,
Науан-Қазақ,
«Пірін» –
Босаға аңдытып
Жүр емес пе!
«Дүр»
Өлеңін –
Жатқа айтып…
Бүкіл Ғалам,
Уақыт Тілі –
Тоқтаусыз тықылдаған…
…«Пірдің»
Жырын –
Ауырлап,
Зар –
Илердей:
«Ақ-Орданың»
Сүйегі –
Сықырлаған?!
Жамбылға:
Жарасады –
«Гүл-Керімдеу»!
Сүйінбайды:
Сияқ па –
«Құр-Кебіндеу»?!
Әуел –
«Құдай»…
«Пайғамбар»…
Солардан –
Соң:
«Пір» –
Ілгері,
Білгенге,
«Дүр» –
Кейіндеу!
Қалай,
Қайтіп жұбатам –
Алаң-Елді:
Мұң қапқандай,
Шер меңдеп –
Дала-Белді?!
…Бұ Дүние
«Пір» көргелі –
«Екі Ғасыр»,
«Дүр»
Жасы:
«Жүз Жетпіске» –
Жаңа келді…
«Екі Ғасыр» –
«Иен-Байлық»,
Тойламай ма?!
Тарих Қойнауына –
Бойламай ма!
«Сүйінбай –
Ұмыт болса:
Қазақ –
Ұмыт…
Мен де –
Ұмыт боламын!» –
Деп,
Ойламай ма?!
«Дүр»
Атында –
Облыс…
Аудан…
Ауыл,
«Пірдің»
Шеккен «Мехнаты» –
Таудан ауыр!
«Бұрын шыққан –
Құлақтан,
Озған –
Мүйіз»:
Миға –
Тыным бермейді…
Ойға –
Дамыл!
Сүйінбай –
Пір,
Жамбыл –
Дүр,
Мен –
Бір Ғаріп:
Қасірет –
Жұтып,
Қайғы –
Ішкен,
Кер-Құнданып!
Айыр-Тілім:
Арсызға –
У
Шаша-шаша,
(Таң –
Бозы едім…)
Барамын –
Тарғылданып!
…«Қорқыт Көрі» –
Қазылған:
Алдым-Артым!
«Көш-Әкімге»:
«Жыр-Мәйіт» –
Болды…
Нарқым!
«Сиынған»:
«Нән-Дөйімнің» –
Жоқтығынан:
«Алпыс Бесім» –
Атаусыз қалды,
Бәлкім?!
(«Елуім» де,
Өткен-ді –
Еңіреумен:
На-Хақ –
Жазым…
«Тұлыпқа» –
Мөңіреумен
Һәм
Нә-Мақұл
«Таяқ» –
Жеп,
«Тәһит» –
Көріп,
Түк сезбейтін
Тұл-Надан –
«Меңіреуден»!)…
«Шендінің»:
Кем кезіктім –
Тектісіне,
Көп түстім,
Тексізінің –
«Тепкісіне»!
«Тепкін –
Міскін»:
Ел билеп –
Тұрар болса,
«Жетпей-ақ» –
Қойсам деймін,
«Жетпісіме»!
(Құдайым,
Берер болсаң,
Шулатпай бер,
Көзімді-Көңілімді –
«Сулатпай» бер?!
Бұйырса –
Ризамын,
Мен –
«Марқұмға»,
Қасынан –
«Мұнарымның»,
«Тулақтай» –
Жер!)
Арқалаған,
«Сүй-екем» –
«Аманатын»,
Мейлі,
Мен-ақ –
Болайын:
«Өләл –
Ақын»!
Сырда –
Туған:
«Гөй-Сұмдық» –
Болайын-ақ,
«Аңсыз» –
Сөйлеп,
«Арандап» –
Омалатын!
Заман –
Езгін!
Ұлт Көңілін –
Басқан Күйік!
Жердің Беті –
Былғаныш!
Аспан –
Былық!
Жаным –
Азып,
Жүрегім –
Қан-Жылайды:
«Боқ-Қарынға» –
Қор болып…
«Бастан» –
Биік!
Қоғам:
Соғып…
Ұйытқыған –
Құйындайын!
Ертеңім –
Бүгінімнен де,
Қиындайын?!
…Ұрандап,
«Үш Жүзімнің» –
Басын қосқан:
Тәуелсіздік-Тәубемдей –
Сүйінбайым!
Ия!
Ол –
Данышпан,
Дана,
Ұлы емес пе?!
Жырындай:
Мәңгі-Бақи –
Тірі емес пе!
…«Қырық-Пышақ»:
Ұлт-Ұлысты –
Ұйыстырып,
«Нұрланып»,
Көктен –
Жебеп…
Тұр емес пе!
21.01.2015