«Общественная позиция»
(проект «DAT» №37 (354) от 13 октября 2016 г.
Жаңа айғақтар
Алматы облысы Жамбыл ауданындағы қанды қылмыс шекара бекетінің маңында болған дейді марқұмдардың туыстары мен жәбірленуші тараптың адвокаты Мұхтарима Карбанова. Қылмыскерлер қолынан қаза тапқан марқұмдардың туыстары мен жәбірленуші тараптың қорғаушысы қылмыс орнымен танысқаннан кейін тергеу барысына, алғашқы сатыдағы тергеу амалдарына қатысты сұрақтар туғанын айтады.
«Қылмыс болған жер «Қастек» шекара бекетіне жақын орналасқан. Оқиға орнына бара жатқан бізді де шекарашылар алыстан көріп, жанымызға келді. Жөн сұрап, құжаттарымызды тексерді. Біз де олардан 18 қыркүйектегі оқиғаға қатысты сұрадық. Шекарашылар 19 қыркүйек күні бір көлікті көргенін, оның ішінде үш-ақ адам болғанын айтты. Мұқият марқұмның қалтасында ол күні жеке құжаты болмаған. Ол бұған дейін жеке бас куәлігінің мерзімі бітіп, жаңасына өтініш берген. Сонда шекарашылар мемлекеттік шекараға құжат тексеріп өткізгенде, оны қалай өткізген? Басқа куәгерлер көрдік деген үшінші көлік қайда?
Бұдан басқа да сұрақтар туады. Үш азамат өлтірілген орындардың арасы 100 метрден аспайды. Атылған мылтық дауысын ешкімнің естімей қалуы мүмкін емес. Одан кейін қылмыс болған жер жүк көлігінің жүруіне өте қолайсыз. Ешкім мұндай жерге өз бетінше ауыр көлікпен келмейді. Жол жүру өте қиын, көлік аударылып кетуі мүмкін. Сондықтан қайтыс болған азаматтарды қинап әкелген деп ойлаймыз. Тергеушілердің айтқаны мен мына жердегі жағдай үйлеспейді. Мәйіттерді шөппен жасырған дейді. Ал мұнда ондай орылған шөп жоқ, қан іздері жоқ. Бірақ машинаның, малдың келген іздері анық көрініп тұр», – дейді марқұмдардың бірінің туысы Еркін Бейсекей.
Жоғалған үш азаматқа тиесілі көліктердің бірі табылған Қаншеңгел аулының тұрғыны, мейірбике болып істейтін Сәния есімді келіншек те өртенген көлік туралы айтып берген. Ол кісі өртенген көлік жанынан еш адам көрмегенін, бірақ балалары көлікті сөндіруге барғанда, ол жерден бампері жоқ «Мерседес» көлігі шаңдатып өтіп кеткенін көрген.
Жәбірленуші тараптың адвокаты Мұхтарима Карбанова да қылмыс орнына барған. «Күдіктілердің әрекеттері туралы бұған дейін тергеушілер айтып берген болатын. Оқиға орнына бара жатқанда, шекарашылар тоқтатты. Оларға болған жайды айттық. Оларға да сұрақ қойдық. Шекарашыларға мал айдап бара жатқандарын айтыпты күдіктілер. Ол туралы шекарашылардың қызмет кітапшасында да жазылған екен және бір адамда жеке куәлік болмаған. Бұл да сұрақ туғызады», – дейді адвокат.
Адвокат қылмыс орнының көлікпен баруға өте қолайсыздығына және ол жердің мал сататын, саудаласатын жерге ұқсамайтынын, марқұмдардың ол жерге қандай сөзге сеніп баруы мүмкін екеніне назар аудару керек деп санайды. «Жолдың өзі сондай тар. Көлікпен бару қолайсыз. Оларды күш қолданып, қорқытып апаруы мүмкін. Бұл сұрақтардың барлығын біз тергеу тобына қойып, жауап алатын боламыз», – дейді адвокат М. Карбанова.
Ал үш жігітті өлтірді деген күдікпен ұсталған Талғат Сүлейманов пен Мұрат Оңалбаевтың адвокаты Меркебек Мәкенбаевтың айтуынша, қайтыс болған ағайындылар мен күдіктілер таныс болмаған. Күдіктілерден алынған жауап бойынша, оқиғаның хронологиясы былай өрбіген: «17 қыркүйекте Сүлейманов сол күні базарға келіп, өзінің 2-3 бұзауын сатады. Кейіннен Сүлейманов екі көлікпен мал әкелген ағайындыларды көріп, олармен саудаласа бастайды. Сүлейманов 16 бас сиыр сатып алады», – деп баяндады адвокат. Алынған тауар үшін күдікті Сүлейманов сатушыларға 2 миллион теңгеден аса ақша береді.
Содан күдіктілер ағайындылардың жүк көлігімен малдарды Сұраншы батыр ауылына апарады. Жолда Сүлейманов өзінің ауылдасы Оңалбаевқа хабарласып, одан малдарды көліктен шығаруға көмектесуін сұрайды. 18 қыркүйекте шамамен сағат 13.00-де олар Сүлеймановтың үйіне келіп, малдарды сонда қалдырады. Айта кетейік, олар ағайындылардың 36 малын сатып аламыз деп келіскен екен. «Содан Сүлейманов оларды алдап, 20 малды оның тау жақта тұратын туысы алғысы келетінін айтады. Сонда қалған ақшаны береміз деп келіскен. Олар ағайындыларға тағы екі миллион 800 мың теңге төлеу керек болатын.
Осылайша мал сатушылар келісіп, менің қорғалушым өзімен бірге винчестер алып шығады. Ағайындардың «Неліктен қару алып шықтың?» деген сұрағына Сүлейманов онда қасқырлар көп деп, қаруды қойшыларға апарып беретінін айтқан», – деді Меркебек Мәкенбаев. Тауға баруға келіскен үш ағайынды мен күдіктілер осылайша жолға шығады. Олардың соңынан сұр түсті Mercedes көлігін жүргізіп келе жатқан Оңалбаев келеді.
Таудағы қораға жақындаған бойда олар Сулы сай шатқалының алдына барып тоқтайды. Содан малшылар «Камаздан» 12 малды түсіреді. «Шатқалға жеткенде, Сүлейманов қасындағы ер адамның арқасына оқ атады. Алайда ол құламайды. Содан менің қорғалушым екінші рет тағы оқ атады. Содан ер адамның мәйітін алып, шөптің арасына тығып, ары қарай кете береді. Сол жақта Сүлейманов ағасының мал қорасында қалғанын айтады. Шатқалда Талғат Сүлейманов екінші ер адамды атып өлтіреді. Осыны көрген Мұрат оған бас салып, осы қылмыс үшін қамауға алынатындарын айтқан. Ал Талғат болса, оның бұл айқайына «Егер сен маған қазір көмектеспесең, сені де өлтіремін» деп жауап қайтарған», – деді адвокат. Сүлейманов Мұратты қорқытып, оған үшінші ер адамды шай ішуге шақыруын бұйырады.
Содан Мұрат үшінші ер адам жаққа қарай бет бұрған болып, жолда жасырынып қалады. Бірнеше уақыт өткен соң Сүлеймановтың өзі сол жаққа қарай барып, табиғатты тамашалап жүрген үшінші ер адамды көреді.
«300 метр биіктікте тұрып, винтовкамен үшінші ер адамның басына оқ атады. Содан Мұратты тауып алып, оны көмектесуге мәжбүрлейді. Сөйтіп екеуі мәйіттерді «Камазға» салады. Мүрделерді «Камаздың» ішіндегі тезектермен жауып тастайды. Кейін жолға шығады.
Алайда жүк көлігі жолда бұзылып қалады. Содан олар «Камазды» сол жақта тастап, үйлеріне қайта береді. Мұның барлығын Сүлеймановтың өзі айтып берді. Кінәсін толықтай мойындады. Ағайындыларды өлтірген соң қатты қиналғанын және дүйсенбіде өзі келіп, кінәсін мойындамақшы болғанын да айтты. Сондай-ақ ол үш ер адамды 20 малды тартып алу үшін өлтіргенін айтты, – деді адвокат.
Qamshy.kz