«Общественная позиция»
(проект «DAT» №39 (310) от 12 ноября 2015 г.
Жаңғырық
Алматы облысының әкімі Амандық Баталов мырзаның жетімдерге арнап алпыс пәтерлі үй салып беріп, кілтін өзі тапсыра құттықтағанын осы гәзеттің өткен, қазан айының 29-ындағы санынан оқып, баспаналы болған шат-шадыман жастардың суреттерін көрген сәтте қуаныштан көңілім тасып: «Ай, Амандық Інім! Ай, Азамат! Жаса! 100 жаса!» – деп, құшағы ойыншыққа тола қалған балақайша мәз болдым. Өзіме бейтаныс әкімнің жан жылуы молдықтан жүзі нұрланып жүретін шығар деген оймен Адам, Азамат бейнесін көз алдыма сырттай елестетіп: «Әп, бәрекелді! Міне, халық үшін жаралған Ұл осындай болса керек-ті!» дей отырып, қағазымды үстелге төсеп, қаламымды қолға алдым.
Мынау қысаң заманда жетім жастардың алпыс отбасына тегін пәтер сыйлап, жүздеген жанның тынысын кеңейту дегеніміз – нағыз адамгершілік қасиеттің бір нышаны! Оны халқын сүйе білген, ресми «мырза» ныспысын ақтай алған Азаматтар ғана жасай алады! Әне, Амандық Баталов мырза дәлелдеп берді!
Жақсылықты газетте паш еткен Ермұрат Бапи: «…жетімдерді тұрғын үймен, жеке пәтермен қамтамасыз ету бағдарламасын ел президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі бекіткен. Ал Баталов болса, сол бағдарламаны тап-тұйнақтай етіп орындаушы ғана» депті. Иә, оң тапсырманы орындау ой өрісі кең, санасы кіршіксіз, таза іскер адамның ғана қолынан келеді. Ондай жан, өкінішке қарай, аз да, оны күндеуге, оған тасадан тас лақтыруға дайын пасықтар көп екенін сан көрдік. Солар немесе солардың итаршылары Амандық Баталов мырзаны да нысана етер. Бір өкініштісі – олар көзге көрінбейді, не Астанаға «домалақ хат» жаудырады, не интернеттегі сайттарға бүркеншік атпен жындарын төгіп жанталасады. Солайша арамзаланып, тығылып жататын тексіздердің дертесін қайыру мүмкін емес, ондайларға, мысалы, менің қолымнан келетіні: – Азамат Амандыққа құдайдың көзі түзу болса екен! – деген тілегімді қарсы қою ғана.
Әңгіме аясына қарай жалпы қайырымдылық жайында бір пікір айтқым келді. Амандық Баталов мырза іске асыра білген қоғами сипатты қайырымдылық өз алдына десем, жеке адамдардың қайырымдылық парызы туралы неге айтпасқа?
Кеңестік кезде қалыптасқан «жолдас» деген, яғни «жолы бір» деумен қалыптасқан орынды сөзді кеңеспен бірге лақтырып тастап, құдды бар-ау, тәуелсіздікте жолымыз бір болмайтынын алдын ала білгендей, шетімізден «мырза» болып шыға келдік те, бұл сөздің мәніне жүгіне білуді біразымыз керек етпей, аяғымызға іле салатын шәркейге айналдырдық. Сөйтіп, жолымыз айрық-айрық болып кетті.
«Біразымыз» деп отырғаным – халықтың нәпақасын «қарағайға талды жалғап» сухиттаумен, немесе көзін бақырайтып қойып тартып алумен байыған бетсіздеріміз. Олар – мейірімсіз, қайырымсыз, өзімшіл өлермендер, малды арамдықпен тауып, ешбір ойланбастан арам қарекетке жұмсаушылар. Соларды – ресми «миллионер», «миллиардер» атағы барларды бөле-жара атап, әуре болмай-ақ, олардың кімдер екені баршаға белгілі, осы газеттегі, «Жас Алаштағы» мақалаларда тізімдеп аталып та жүр, иә, сол шылқа байлардың жетім-жесірлерге, мүгедектерге қол ұшын бергендерін, тіпті шарасыздықтан баспасөз арқылы көмек сұрағандарға қайырылғанын көрген емеспін. Оның есесіне о қала мен бұ қалада миллиондаған долларға қабаттап хан сарайындай үй, коттежд, мейрамхана, мейманхана, супермаркет салып, ондаған, жүздеген мың доллардың шетелдік аутокөлігін қосақтап мініп, қайсыбірі жеке меншік ұшақпен серуендеп жүргендерінен хабардармын. Кейбіреуі өзімізде, шетелде «тоқал ұстап», оларын бейқам тұрмысқа не қажеттің бәрімен қамтамасыз етіп отырған көрінеді. Олар «өзінде бармен көзге ұрып», еріккенде Алматы мен Қапшағайдың ортасындағы казино мен түнгі клуб қалашығында бәсекелесе ақша шашып, «армандарына жетіп» қарық.
Көпшіліктің басында бар өзге қиыншылықтарды тізіп айтпағанда, ауыр дертке ұшыраған, шыбын жаны шырқыраудан қажып, өзімізде шипа таба алмай, Қытайға, Германияға, Израильге, басқа шетелдердің біріне барып емделуге қажетті қаржысы жоқтықтан көпшіліктен газет арқылы көмек сұраған қазекемдердің – мәдениет өкілдерінің он шақтысын білемін. Елімізге еңбегі сіңген белгілі қайраткерлер. Ал миллионер-миллиардерлер олардың ешқайсысына қайырылған жоқ.
Белгілі кинорежиссер Қалдыбай Әбеновтің жанайқайы «Аллажар» фильмін білмейтін қазақ бар ма?.. Өкінішке қарай, білгісі келмейтіндер бар. Олар кімдер?.. Олар – фильмнің биліктегілерге жақпағанын естіген жылмақай жағымпаздар және адалдықтан ада анау миллионерлер мен миллиардерлер. Қалдыбайдың достары оның шетелге барып емделуіне жәрдем жасауды өтіне газетке, интернет сайттарына құлаққағыс жазғалы, арнаулы есеп-шот ашқалы 10 ай болды. Амал не, жетерлік қаржы жиналмады. Көмектесуге құлшынғандардың қалталары тесік, ал ақшасы есепсіз талтаңбайлар Қалдыбайдың тағдырына елең етпеді.
Өзі жердің үстінде жүрмей, жерді өзі табанына жапсырып алып, аман сақтап жүргендей болатын сол талтаңбайлар туралы «хикаяттарды» оқығанда: «Миллиардтаған долларыңның бір миллионы ауызсусыз қаңтарылып қалған анау алты жүз шамалы ауылдың кеңес кезінде суды тереңнен тартқан электрлі құдықтарын қалпына келтіріп беруге жетер еді», деп қаламын. Немесе «үйсіз-күйсізі көбірек қалаларға 80–100 пәтерлі 4–5 тұрғын үй салдырып берсең, қанша мың адам сені ертеңді-кеш алқап жүрер еді!» деп ойлаймын. Ойлап қана қоймай, атап-атап жаздым да. Бірақ «баяғы жартас…». Ай-хой заман!..
Ғаббас ҚАБЫШҰЛЫ