«Общественная позиция»
(проект «DAT» №47 (364) от 22 декабря 2016 г.
Бейсенбідегі бетпе-бет
«Бейсенбідегі бетпе-бет» айдарының кезекті қонағы – танымал әнші Қарақат Әбілдинамен сұхбат барысында ел-жұртты біраз шулатқан жары, әрі продюсері Қыдырәлі Болмановқа «тоқал алып беруі» туралы әңгіме өрбіді.
«Тоқал тақырыбы» расымен бар сөз бе? Бұл сұраққа жауап іздесеңіз, Қарақат ханымның сұхбатына көңіл қойыңыз.
− Қарақат ханым, Қыдырәлі ағамызға «тоқал алып беремін» деген сөзіңіздің буы әлі де басылмай тұрғаны…
− Жарыма тоқал алып беру мәселесі – біздің «пиар» болатын. Концертке дейін оны ашық айта алмадық. Өйткені бізге үлкен стадионға 20–30 мың халықты жинау керек болды. Дәл сол күні 6 шілдеде Астанада жүзден астам мәдени шаралар өтіп жатты. Және студенттердің барлығы жазғы демалысқа кеткен. Сол сәтте жер мәселесіне байланысты да үлкен дүмпулер мен ереуілдер болған еді. Тіптен біздің телефонымызда «Алаңға шығамыз!», «Қазақ жеріне шын жаның ашыса, алаңға шық!» деген секілді чат-конференциялар ашылып жатты. Ал біз концерт өткізу күнін екі ай бұрын белгілеп қойған болатынбыз.
Осындай жағдайда шығармашылық кешіміздің алдында жұрттың митингілеп жатқанын қаладық па? Ол кімге керек еді? Сонша қаржы жұмсап өткізген концертімізде санаулы ғана көрермен болса, көңілімізге су сепкендей болмай ма?
Содан Қыдекең продюсер ретінде осы «пиарды» ойлап тапты. Мұндайды шетелде жүз пайызға қолданады. Оған таңқалудың қажеті жоқ. Әрине, қазақы менталитетке бұл томпақ көрінді. Инста-парақшама сол жазған постымнан кейін, халық арасында интрига туды. Тіптен «Алаңға шығайық!» деп желпініп тұрғандардың да көңілдері «тоқал алып беру» мәселесіне қарай ауып кетті. Елдің әңгімесінің барлығы Қарақат пен Қыдырәлі болды. Жерге байланысты ушығып тұрған мәселені шешіп тастамаса да, кәдімгідей ықпалы болды деп айта аламын.
Бұдан кейін біраз сөзге қалатынымызды білдік. Оны қасқайып тұрып қарсы алдық. Біз кейбіреулер секілді шетелдің әншілерін шақырып, адам жинаған жоқпыз. Бар болғаны тек «пиар» қолдандық. Кейіннен концерт залында ине шаншар орын болмағанын көріп, біз ойымыздың жүзеге асқанын байқадық. Концертке келген халықтың көп болғаны соншалық, кейбір аға-әпкелеріміз кіре алмай кетіпті. Сөйтіп, елді шулатқан Қыдекең екеуміздің концертте қол ұстасып, махаббат әнін шырқағанымызды көрген халық тоқал мен жер мәселесін ұмытып кетті. Аллаға шүкір, біз біргеміз! Тоқал алу деген пиғыл Қыдекеңде ешуақытта болған емес. Қазір оны өзі де «Менің тоқал туралы әңгімем − пиар. Маған Қарақаттан басқа ешкім керек емес» деп ашық жазып жатыр.
− Бірақ«пиар» жасаймын деп, Қыдыр мырза беделіне нұқсан келтіріп алған жоқ па? Мәселен, әлеуметтік желілерде «Қазақтың жері Қыдырәлінің тоқалының арқасында сатылмай қалған екен», «Елінің патриоты емес» деген секілді пікірлер жүр. Бұл сөздер көңілдеріңізге тиген жоқ па?
− Ондайлық әсер етіп жатқан жоқ. Өзінің ісімен, ұстанымымен, елін сүйетінін паш етіп жүрген санаулы азамат болса, соның алдыңғы қатарында тұрған – Қыдырәлі Болманов. Ол жай ғана әнші, жай ғана продюсер емес, қазақ өнерінің бір пұшпағын арқалаған азамат. Ең алғаш термені де эстрадаға салған және аспаптық топ құрған да, домбыраның үнін шетелге жеткізген де – Қыдырәлі. Ең алғаш қазақ жігіттерінің басын біріктіріп, қазақ эстрадасына «АБК» тобын алып келді. Сондықтан кейінгі сөзді көре алмаушылық пен жала жабу деп ойлаймын. «Ит үреді, керуен көшеді». Бәрін бір Аллаға тапсырдық. Сондай пікір жазып отырған кісілер Қыдекеңнің жасаған жұмысының бір пайызын істей ала ма? Әлеуметтік желілерде өзіне сөз тигізіп, сынап жазғандарды Қыдекең конференцияға да шақырды. Бірақ сол кезде біреуінің үні шықпай қалды емес пе?
– Өзіңізге сұхбат жөнінде хабарласқанымда, концертке дайындық жүргізіп жатқаныңызды айтып қалған едіңіз. Ол тағы не концерт?
− «Қарақат» мектеп-студиясы түрлі тақырыпта жылына үш-төрт рет халықтың алдында есеп беру концертін өткізеді. Бүгінде оқу орталығы екі қалада жұмыс істеп жатыр. Астанадағы мектепке сегіз жыл, Алматыдағысына сегіз ай болыпты. Жаңа жылға арналған концертімізді бірінші Астана қаласынан бастап отырмыз. Концертімізге қызу дайындық үстіндеміз. Сценарийін өзім жазып шықтым. Тек бала ғана қызығып көретін емес, үлкендер де жақсы көңіл-күйге бөлене алатын концерт болмақ. Жалпы, осы уақытқа дейін біз өткізген концерттің ешқайсысынан көрермен жалыққан емес. Ақылы мектеп болған соң, біз баланың өнерін, жетістігін тек сахна арқылы дәлелдейміз. Сондықтан бұл бала да қуанатын, ата-аналар да марқайып қалатын, ұстаздар сенімі ақталатын ерекше күн болмақ. Астанадан кейін концертімізді Алматы қаласында береміз. Балаларым сахнаға біраз шықпай қалса: «Апай, қашан концерт қоямыз?» деп сұрап отырады. Бұл мені шығармашылық шабытқа жетелеп, ерекше көңіл сыйлайтын жағдай.
− Өзіңіздің авторлық жобаңыз «Жетіген» аспапты ансамблінде қандай шығармашылық жаңалық болып жатыр екен?
− «Жетіген» тобының бүгінде бір альбомға татитын жиырмаға жуық әні бар. Арасында менімен бірге дуэт ретінде айтатын әндер бар және түрік, итальян, орыс тілдерінде де ән шырқайды. Осы концертте Алла Пугачеваның «Миллионы алых роз» әнін жетігенге салып орындайды. Бүгінгі таңда шетелдік гастрольдерге шығып, үлкен өнер тұлғаларымен бір сахнада өнер көрсетіп жүр. Бұл біз үшін үлкен жетістік. Кезінде жаныма он бала ертіп жүрсем, соңғы концертке елуге жуық болып шықтық. «Жетіген» тобы авторлық жобам болған соң, әндерін, сахналық киімін өзім жіті қадағалаймын.
Жалпы, біздің нағыз жарқырайтын кезіміз − ұлттық Наурыз мерекесі. Сол уақытқа ерекше көңілмен дайындаламыз. «Жетіген» ансамблі домбырамен де, эстрада жанрында да ән айтады. Сонымен бірге актер ретінде де өнер көрсете алады. Турасын айтқанда, қазақ эстрадасының нағыз жұлдызы деп айтуға лайық балалар өсіп келе жатыр. Көне аспабымызға жан бітіріп, оны халыққа кеңінен насихаттаушы әнші ретінде қазақ өнеріне тамшыдай ғана үлес қоса алдым деп айта аламын. Қазір сол жетіген аспабын білмейтін қазақ жоқ. Үніне ынтық болмайтын, сол аспапты ойнағысы келіп тұратын жастардың, бүлдіршін балалардың легі тоқтаусыз. Мысалы, мектепке келген екі баланың бірі міндетті түрде жетіген аспабында ойнауды таңдайды.
– Бірақ соңғы кезде «әу» демейтін қазақ жоқ деп, екінің бірі әнші болып кетті. Әннен сапа, әншіден өнер кетті деген сөздерді жиі естиміз. Осы мәселеге байланысты алып-қосарыңыз бар ма екен?
− Бұл әңгіменің жаны бар. Бірақ көпке топырақ шашуға да болмайды. Халық сөзі анық, әуені түзу әндерді ғана қабылдайды. Сондықтан жас буынға айтар кеңесім: бір ән жазсаң да, иін қандырып барып, сахнаға алып шыққан дұрыс. Шыны керек, кейде кейбір әндердің сөзі түсініксіз, әуені жеңіл келеді. Ондай әнді аяғына дейін тыңдай алмайсың. Бұл жерде ешкімге кінә тағуға болмайды. Бізде екі әнімен-ақ халықтың сүйіктісі бола білген әншілеріміз бар. Әйтпесе әншінің өз әнін таба алуы өте қиын.
Жалпы, жақсы әндер көп бола бермейді. Жылтыр, әдемі көйлегіңмен, кербез сұлу көркіңмен немесе ақшаның күшімен ешкімді елең еткізе алмайсың. Оның барлығы уақытша. Көбінесе біз заман өзгерді деп, барлығын соған жабамыз. Бірақ заман емес, адамның өзі өзгерді. Кәріс музыкасына еліктеген жастарымыз солардың киімі мен жүрісіне әуес болып алды. Бірақ қазақ болып туған соң, сенде қазаққа ғана тән үнің бар. Сенің әуенің дарақы музыка мен жеңіл айтылған сөздерден тұрмайды. Ата-бабамыз аманат етіп кеткен мұрасын бұрмаламай, керісінше, қазіргі заманға лайықты етіп өңдеп, түрлендіріп жеткізуге де болады ғой. Шетелдің музыкасына еліктегеннен гөрі өзіміздің ұлттық құндылықтарымызға көңіл бөлуіміз керек.
− Кейінгі кезде сізді өнерін екінші орынға ысырып, шәкірттеріне көп уақытын арнайды деп айтады…
− Бұл пікірмен онша келісе қоймаймын. Мектеп ашу, шәкірт тәрбиелеу – үлкен жұмыс. Мектебімнің оқушылары елімізде балалар арасында өтетін «Дала дауысы» секілді байқауларда бас жүлдені бермей, барлық номинация бойынша алда келеді. Сондай жетістіктерін көргенде, шүкіршілік етемін. Өйткені бұл – еңбегімнің жемісі. Әншілердің арасында бірінші болып «Қарақат» мектеп-студиясын аштым. Астанадағы мектепте екі жүзден астам, ал Алматыда жүзден астам шәкірт тәрбиеленіп жатыр. Осыншама баланы қабылдап алғаннан кейін, үлкен жауапкершілікті сезінесің. Әрине, кейде үлгермей жатқанда, өз шығармашылығымды екінші орынға ысырып қоятыным бар. Өйткені бәрін бір мезгілде алып жүру мүмкін емес. Бірақ шақырған жерден қалмауға тырысамыз.
Мен продюсерімнің құрып берген бір жүйесімен келе жатқан әншімін. Өнерде жүргеніме он бес жыл болыпты. Ешуақытта ешкімнің алдына шығып немесе сахнадан көрінбей кеткен емеспін. Өмірім, өнерім халықтың көз алдында өтіп келеді. Жылына бес рет концерт беретін әншілерді де көріп жүрміз. Бұны дұрыс деп есептемейміз. Біз репертуарымыз жаңарған сәтте бес жылда бір рет шығармашылық кешін беруге дағдыланғанбыз. Жақында «Жақсы көремін, жақсы адамдар жасасын» деген ән жаздырдым. Өйткені маған қазіргі кезде жақсы адамдардың қатары азайып бара жатқан секілді көрінеді…
− Бұлай ойлауыңызға не түрткі болды? Әлеуметтік желіде айтылатын небір сындардан кейінгі түйген ойыңыз ба әлде?
− Әлеуметтік желідегі оқырмандардың пікірін жай ғана шолып шыққанда, олардың қандай адам екенін жазған жазуларынан-ақ біліп отырасың. Ниетінің түзу еместігін көргенде, кәдімгідей қынжыламын.Ешқандай істейтін жұмыстары жоқ, әйтеуір пікір жазғыш. Әңгіменің негізгі түбірін түсінбей, бірден ойын жеткізуге ұмтылып тұрады. Бұдан қазіргі жастардың агрессияға жақындығын байқауға болады. Арасында, әрине, көңіліңді жадырататын жақсы адамдар да бар. Өзімді мақтағандарды айтып отырған жоқпын. Тұщымды ойымен бөлісіп,сені жаңа идеяға итермелейтін пікірді оқығанда, кәдімгідей риза болып қаласың. Танымасаң да, сол адаммен әлеуметтік желіде дос болып кетесің. Өзім тек инстаграм-парақшасында ғана отырамын. Мен ниеті түзу емес адамдарды бірден танимын. Сол үшін оларды үндемей ғана қара тізімге кіргіземін. Өйткені мені оқығандарын қаламаймын және мен де ондайлардың парақшасын оқуға құмартпаймын. Әңгімем жарасатын, өнерім мен өзімді бағалайтын адамдар ғана парақшамды оқығанын қалаймын.
− Ал көптеген өнер жұлдыздары «желіде жеке басына қатысты сындар жиі жазылады» деп шырылдайды. Мұндайды сіз қалай қабылдайсыз?
− Желідегі кейбір оқырмандарды тәрбиелеуге, ақыл айтуға күшім де, уақытым да жоқ. Оған бола ашуға булыға алмаймын. Мысалы, маған көбінесе «Сіз «Бенефис-шоу» бағдарламасында үнемі Қыдырәлі ағаның алдына шығып сөйлейсіз» деген сын айтады. Соларға «Мен телевизия саласының кәсіби маманы емеспін. Және тележүргізушілікке өзім сұранып барған жоқпын. Менің азаматым басынан сөз асырып, әйел затын алдына шығарып қоятын еркекке ұқсай ма? Сіз ойлағандай қасқыр әйел болсам, осыншама жыл өнерде, өмірде де бірге жүру мүмкін бе? Отбасында тату-тәтті бола алмаған ерлі-зайыптылар сахнада қол ұстасып, махаббат туралы ән айтуы мүмкін бе?» деп жауап беремін. Өтірік күліп, өтірік жылайтын актриса емеспін. Менің көңіл-күйім, ішкі жан дүнием көзімде тұрады.
«Бенефис-шоу» бағдарламасын жүргізуге Қыдекең екеумізді қоярда-қоймай шақырды. Біз көп ойландық. «Өнерге қатысты бағдарлама болған соң, отбасылық жұп ретінде сіздердің жүргізгендеріңізді қалаймыз» деп, «Хабар» басшылығы өтінгеннен кейін келіскен болатынбыз. Әр кәсіптің өз қыры мен сыры бар. Тележүргізуші болу да оңай емес екен. Сценарий бойынша дайындалып шыққаныңмен, бірақ бағдарлама барысында бәрі өзгеріске ұшырайды. Қыдырәлі екеуміздің студиядағы қонаққа қоятын сұрақтарымыз да ауысып кетеді. Кейде екеуміз бірге сөйлеп қаламыз немесе бір-бірімізден бұрын сұрақ қойып қаламыз. Осыны біздің қазақтар асыра сілтеп, «Күйеуіңізге сөз бермейсіз, аузын жабасыз» деп мені сөгеді. Түсінген адам түсінеді, ал түсінгісі келмегені жаңағыдай сөз айтады.
− Иә, сіздерді қазақ эстрадасының Төлегені мен Қыз Жібегі деп атайды. Жалпы, үлгілі отбасы болу және оны сақтап қалу үшін қандай да бір қағидаларды ұстанасыздар ма?
− Ең бірінші ұстанатын қағидам – жарыма деген адалдығым, пәктігім, сенім мен сезімнің тазалығы. Осы қасиетімді Қыдекең әлі күнге дейін бағалайды. Мені әрдайым «Қақатым» деп еркелетіп, алақанына салып отырады. Ата-анамның берген қазақы тәрбиесі менің бақытты өмір сүруіме септігін тигізуде. Жарымның алдында таза, адал болуға баулыды. Өнер адамдары үшін бұл қасиет өте қажет дер едім. Реті келіп қалса, біреуге қылмыңдап, көзіңді сатып қалу – әйел затына жараспайтын қылық. Сондықтан бойымды ондайдан аулақ ұстаймын.
Әйел адам төзімді, сабырлы бола білуі керек. «Әйел еркелесе – жеңеді, ашуланса – жеңіледі» деген сөз бар. Осы қағиданы ұстаса, отбасы берекеге толы болады. Қыдекең ұзақ жылдар бойы үйленбей жүрген ғой: өзіне-өзі би, төре болып қалыптасып қалған азаматқа он екіде бір гүлі ашылмаған, сары ауыз балапан болып тұрмысқа шықтым. Алғашқы кездері қиын болғанымен де, уақыт өте келе ұйыған отбасына айналдық. Қыдекең екеуміз махаббаттарын мәңгілік сақтап, бала-шағасын бірге тәрбиелеп өсіре білетін керемет үлгілі отбасы болуды армандадық. Нағыз бақыт − өсіріп отырған ұлдарымыз, құдай берсе, қыздарымыз.
− Бұлай дегеніңізге қарағанда, қыз күтіп жүрген сияқтысыз ғой…
− Иә, бұйырса, алдағы уақытта қуанышты жаңалығым болады. Соған үміттеніп отырмыз. Бұл жайында айту әлі де ертерек. Бірақ қазіргі заманда елден ештеңе жасыра алмайтын болдық қой…
− Биылғы жылдың сіз үшін ең елеулі де, әрі шулы жаңалығы қайсысы болды?
− Елді шулатқан жаңалық сол – тоқал жайындағы құрған «пиар» болды. Ал ең елеулі, әрі жағымдысы – соның нәтижесінде өткен шығармашылық концертіміз дер едім. Өз продюсерлік орталығымыздағы әншілер ғана болып, дүйім жұртты жинай алдық.
− Біздің оқырмандарымызға Жаңа жылдық қандай тілек айтар едіңіз?
− Тауық көп жұмыртқа басып, көп балапан шығаратын құс қой. Сол сияқты қазақтың әр шаңырағынан сәбидің үні шықсын! Қазағым көбейсін! Әр қазақтың басында баспана болсын! Мұңайып жүрген қазақты көргім келмейді. Істеген жұмыстары табысты, әрі жемісті болуын тілеймін!
− Жаңа жыл сіздерге де өз берекесін алып келсін!
Сұхбаттасқан –
Анар
ДӘУКЕН,
