«Общественная позиция»
(проект «DAT» №10 (327) от 10 марта 2016 г.
Уақыт уыты
Арыстанның
ЕСЕП БЕРУІ
Хайуан дегеніңіз болмаса, ел қатарлы мына біз де, яғни, жан-жануар әлемі де ел алдында есеп беріп, жиналыс ашатын кезіміз болады. Аймақтың әкімі есеп беретін болып, күні кеше ғана тырбаңдаған тірі жәндік түгел жиналдық. Жиналысты әншіліктен әкімшілікке дейін өскен Түлкі Сайқаловна бастады:
– Қадірлі достар! «Орман-тоғай» аймағының әкімі Арекеңнің, то есть Арыстан ағамыздың орман жұртшылығына есеп беру салтанатын ашық деп жариялаймын! Президум мүшелерімен таныстырып кетейін: Арекеңнің бірінші орынбасары Қасқыр Көкжалович, белгілі емші Тауық бикеш, оппозиция мүшесі Ешкі мырза және мен, Түлкі Сайқаловна. Арекеңді құрметпен қарсы алайық!
Арекең шыққан кезде дүйім жұрт, жұрт деппін-ау, жануарлар өре тұрдық орнымыздан. Алдыңғы аяғымызды асқазанға тіреп қойып, «Орман әнұранын» шырқай жөнелдік («Әнім сенсің тың дала» әнімен):
Орманның бүгін шырқаған кезі,
Арыстан ағам айтты ғой өзі.
Мақтанса бүгін – мақтансын хайуан.
Орманың бүгін кем емес Айдан!
– Есеп беру үшін сөз Арыстан ағамызға беріледі! – деп, Түлкі залды бір қысық көзімен сүзіп өтті. Арекең мінбеге көтерілді. Микрофонға жақындап:
– Арр-рр! – ете қалып еді, астапыралла, «шәңк» еткен дыбыс шықты! Арыстанымыз күжірейгені болмаса, қатын, жо-жоқ, қаншық дауысты болып шықты! Сонда да аузы қисық болса да, арыстан сөйлейді, іркілмеді:
– Жоғарыдағы қалықтап ұшқан қыраннан тапсырма алғалы бері біздің «Орман-тоғай» аймағы сол тапсырмаларды бұлжытпай жүзеге асырып келеді. Хайуандарды жаппай жұмыспен қамтып жатырмыз. Мәселен, менің құдам Қасқыр мен қаншық құдағиым екеуі «Қозы Көрпеш» деген казино ашып, ол жерге жұмысқа тек қана жас тоқтыларды алып жатыр. Жастарды еңбекке баулу деген, міне, осы!
Осы арада оппозицияшыл Ешкі баж ете қалды:
– Бә-ә-ә! Сол ресторан ашылғалы орманнан маза кетті. Кеш болса бітті, шиебөрі шуылдап, қаздар қаңқылдап, тоқтылар маңырап, айқай-шу болады. Ол аз болғандай, Қасқырлар түн ауғанда Айға қарап ұлып отырады! Ол казинода малға шөп орнына кендір береді. Кендір кемірген мал оңа ма? Меңдуана жеген микеще болады. Баяғыда Жолбарыс көкеміз осы «казино» деген бәлеңді орманнан алыс, батпаққа салу керек деп еді, құлақ аспадыңдар.
– Мына ешкінің есебін табу керек екен! – деп, Қасқыр күңк етті.
– Ешкі мырза, жарыссөзге кейін уақыт береміз. Арекеңнің сөзін бөлмеңіз! – деп, Түлкі сыздады.
Қаншық дауысты көсем көки берді.
– Денсаулық саласы да дұрыс жолға қойылды. Ар-рр! Түлкі ханым құстардың денсаулығына, Қасекең малдардың денсаулығына, Жарқанат жәндіктердің денсаулығына қатты көңіл бөліп жатыр…
Ешкі тағы да сөзді бөліп:
– Б-ә-ә-ә! Роддомды неге Әтешке бересіңдер? Бүкіл роддомда тек қана Қораздың семьясы босанып жатыр. Басқалары қорада қоздап, төбеде төлдеп, ұяда ұлып жатыр!
Тауық бикештің жаны шығып кете жаздады:
– Қоқ-қоқ-қоқ! Жаппа жалаңды, Ешкі мырза! Көкектің де жұмыртқасын басып жатырмыз!
Ешкі оған да қарсы дәлел айтты:
– Ол жұмыртқаның әкесі жоғарыда отырған Қырғи болған соң басып отырсың!
Түлкі шыдамады:
– Ешкі мырза! Тәртіп сақтаңызІ
Арекең тоқтар емес:
– Тәртіп демекші, орманда қылмыс азайды. Аңдардың бәрі сыбайлас қамқорлықпен жұмыс істейді.
Біреу Ешкінің микрофонын өшіріп қойыпты. Жалма-жан жанында қалғып отырған борсықтың микрофонына жармасты:
– Заңсыз аңшылыққа қашан тосқауыл қоясыңдар? Апанда жатқан өзіңіздің досыңыз Жолбарысты үш оқпен атып кетті. Ал сауысқан болса, «Жолбарыс өзін-өзі талаған» деген өсек таратып жүр. Шың басында тұрған жақын серігіңіз Арқарды да аңшылар атып құлатты. Оны «шибөрілер талаған» деп жылы жауып қойдық…
– Ар-ррр! Мынаның үні өше ме, жоқ па?! – деп, қасқыр қырылдай бастады. Бұрыш-бұрышта тың тыңдап отырған шүйебөрілерді көзімен іздеді.
– Біздің жиналыс аңшылардың мәселесін қарайтын орын емес, қо-қоқ!– деп, Тауық бикеш Ешкіге қарсы сөйлегісі келіп, қақалып қалды.
– Ешкі мырза, бос сөзбен уақытты алмаңыз. Көпшілік жиналыс соңынан болатын концертті асыға күтіп отыр – деп, елдің қамын ойлағыш болып рөл ойнап үйренген Түлкі көпшілікті көлденең тартты.
«Концерт» десе қояншығы қозып жүрген Ешкі күйіп кетті:
– Білеміз қандай кәнсерт екенін! Айсбергтен келген Пингвиндер тыр жалаңаш билеп, Джунглиден келген Какаду ән айтып, Сібірден келген Тоқылдақ тоңқылдап, орманның бар жемісін қалталарына толтырып, тайып тұрады! Сол сырттан келетін әртістерден не пайда? Өзіміздің Сандуғаш, Бұлбұл, Бозторғайлар шырылдап, дән таппай жүр.
– Ыр-ррр! – деген дыбыс Түлкіден қалай шыққанын өзі де аңғармай қалды.
– Ар-ррр! – Қасқыр да тісін қайрап отыр.
Арыстан су ұрттап қойып, сөзін әрі жалғай берді:
– Ырр-рр! Баспана мәселесі де шешіліп жатыр…
Есің кеткір Ешкінің бұған да қарсы дауы бар екен, бақырып жіберді:
– Б-ә-ә-ә! Үй салуды Суырға тапсырған кім осы? Көртышқанның інін бұзып, Аюға апан салып беріпті! Көртышқан байқұс баспанасыз қалды. Не көзі көрмейді, бұл қай басынғандық?! Көртышқанның ата-бабасы сол інде өмір сүрген, ал Аю талтаңдап Тайгадан келіп, енді жер менікі дейді!
– Әй, Ешкі! – деп, Түлкі елге көрсетпей жұдырығын түйді.
Арекең арындап жатыр:
– Ар-ррр! Қазір ормандағы елдің тұрмысы жақсы, бәрінің көлігі бар…
Енді Ешкі безілдеп кетті:
– Мә-ә-ә-ә! Бә-ә-ә-ле-е-е! Біздің көлік сол баяғы Бұғы, Ат, Есек; анда-санда Өгізге мінеміз. Сендер оларды менсінбейсіңдер ғой! Иномарка Пони деген кішкене ат мініп алдыңдар шеттеріңнен.
Қасқыр шыдамай, орнынан тұрып сөйледі:
– Енді Пони деген экономный ғой! Аз жейді, шағын, жеңіл. Ат, Өгіз дегенің көп жейді. «Ішуі жаманның…» артынан түскенде де былш-былш-былш етіп… Ал Пони жеуі де аз, көп жерді ластамайды…
– Уа-а-р-ррр! Орман жолдарын жөндеп жатырмыз… – деген сөз Арекеңнің аузынан шығуы мұң екен, Ешкі тағы секірді:
– Жолдың бәрін бұзатын мына үлке-е-ен көлік – Түйе! Жүрген жерін ойып кетеді! Жүкті екі жағына теңдеп басқаны аздай, өркешіне де таңып алады ғой! ГАИ-да тиіспейді оларға. Кеден де тексермейді. Біздің есектерді кеденде тоңқайтып қойып тінтиді де, Түйелерді органдағы Борсықтар сопровождать етіп жүреді. Түйе орманда жүретін көлік емес. Орман жолын бүлдірмей, сыртымен жүрсін!
– Ар-рр, Ешкі мырза, сөзді бөле бердің-ау! – деп, Арыстан өтірік күлген болды. Түлкі де қалжыңға араласқан болып:
– Ы-ррр! Ешкі мырза, Шыбыш ханым іздеп жатпасын сізді!
Баяндамашы енді өнер мен мәдениет саласына ауысты:
– Мә-ә-әдениет саласында да үлкен өзгерістер болды. «Қарсақфильм» киностудиясы «Жануарлар» фильмін түсіріп бітірді! Кино өте сәтті шықты!
Ешкі мінбенің тап алдына жетіп барып, аттан салды:
– Бә-ә-әре-екелді! Қайдағы сәтті шыққан?! Арыстанның ролін Джунглидан келген Шимпанзе ойнап, Бұқаның ролін Кенгуру ойнап жүрсе!
– Ыр-ррр!
– Ыр-ррр!
– Қоқ-қоқ-қоқ!
– Осымен сөз бітті, іс тәмәм! – деп, Арыстан столды бір ұрды. Шүйебөрілер Ешкіні шап берді!
– Арекеңнің есеп беру жиналысы осымен жабық. Енді бәріңізді Қасқыр мырзаның «Қозы Көрпеш» мейрамханасына түскі асқа шақырамыз.
– Жеңгеміздің қолынан дәм татпағалы көп болды…
– Қандай тағам татамыз?
– Ешкінің етінен «Жаубүйрек» жейміз! – деп Қасқыр ырсиды.
– О-о-о!
– Немене!? Бә-ә-ә-ә…
Есеп беру мәжілісі тағы да әнұранмен бітті:
Аңдардың бүгін шаттанған кезі,
Жетті ғой оған талайдың көзі.
Хайуанды ешкім етпейді мазақ,
Төбесі көкке жетпей тұр аз-ақ!
Асқар НАЙМАНТАЕВ