«Общественная позиция»
(проект «DAT» №39 (310) от 12 ноября 2015 г.
Бейсенбідегі бетпе-бет
Жуырда «Түрквижн-2015» ұлттық іріктеу байқауы өтті. Оған қатысты көпшіліктің пікірі ала-құла: біреулері – жолдама иесін тапты дейді, енді біреулері – байқауда әділдік болмады дейді. Біз сол байқауға қатысқан әнші Бейбіт Көшқалиевті «Бейсенбідегі бетпе-бет» айдарының қонағы болуға шақырған едік.
– Бейбіт мырза, күні кеше ғана өткен «Түрквижн-2015» ұлттық іріктеу байқауы әділ өтті деп ойлайсыз ба?
– Жалпы, пенде баласы жүз пайыз әділ бола алмайды: ол жаратылыста бар нәрсе. Ал салыстармалы түрде айтар болсақ, әділ өтті деп ойлаймын. «Түрквижн-2015» ұлттық байқауы – қазақтың шоу-бизнесінде өзіндік орны бар өнер шарасы. Сол себептен де байқауда бақ сынаған әрбір қатысушыны анау мықты немесе мынау осал деп бөліп-жара айта алмаймын. Байқауға қатысқан кез келген өнер иесінің өзіндік орындау шеберлігі, стилі және тыңдармандары бар. Қазылар алқасы мен сарапшылар осы тұрғыдан қараса, таңдау әділ өтті деп ойлаймын. Ал әлемдік байқауға жолдаманы жеңіп алған «Орда» тобы – шоу-бизнесте өзіндік ойып алар орны бар музыкалық ұжымдардың бірі. Сондықтан «ордалықтардың» «Түрквижн-2015» байқауында бәйге алуына ынтықпын, сәттілік тілеймін!
– Ал «Орда» тобы түркі әлемін Жанар Дұғалова сияқты тәнті ете алады деп ойлайсыз ба?
– Міне, көпшілік қауымның көкейінде жүрген де – осы сұрақ. Қараңыз – Жанарға дейін бұл байқауға «Ринго» тобы қатысып қайтқанын жұрттың елемегені рас. Ал Жанар болса, ол байқаудың нәтижесін жаңа бір деңгейге шығара білді. Сондықтан жұрттың бәрі «Орда» тобын Жанар Дұғаловамен салыстырады. Дегенмен де, «Орданы» Жанармен салыстыруға келмейді. Жанар – жеке әнші, ал «Орда» – топтық ұжым. Жанардың жолы болып кетті: «Түрквижн-2014» байқауына лайықты ән жаза алды. Кешегі күні өткізілген ұлттық байқауды қарасаңыз: онда дәл осындай ән айтылған жоқ…
– Иә, көпшілік қауым арасында: «Байқауда бір дұрыс ән естіген жоқпыз – кілең ыңқыл-сыңқыл. Не музыкасында, не сөзінде мағына жоқ… Құлақтың құрышын қандыратын әндер қайда?» деген пікірлер айтылды. Осыған сіз нендей уәж айтасыз?
– Байқауға әркім әртүрлі ниетпен: бірі – жеңіске жету үшін, енді бірі – бір көрініп қайту үшін барады. Ал менің байқауға қатысқандағы негізгі ойым – әнімді елге таныстыру, мейлінше шоу жасау болды. Біздің эстрада жанрында жанды дауыспен билеп тұрып, ән айтатын жобалар жоқтың қасы. Сондықтан мұндай жобаларға қатысу – мен үшін үлкен абырай.
Тыңдарман қауымның бәрі профессионал емес: жобаға қатысқан финалистерге дауыс берген кезде бірі әншінің шыққан жеріне, енді бірі – шыққан руына қарайды. Мұндай бөлінушілікпен біз өнерді өрге сүйрей алмаймыз.
Қазақ деген қашан да үлкенін құрметтей білген халық. «Орда» тобының сахнада жүргеніне де биыл 15 жыл болды. Ондағы жігіттермен туған жылымыз шамалас болса да, олардың өнерде жүрген жылдары менен үлкен. Ал Түркия елінде өтетін байқауға кім барса да, бәрі қазақтың жігіттері. Сондықтан тілеулес болғанымыз абзал. «Орда» тобының интернет желісіндегі парақшасын оқып қарасаңыз, оларды оқырмандары қолдап, ізгі тілектерін білдіруде. Ал байқауға жеке-дара қатысқан Ергеннің (Айтымбетов) парақшасына «Орда» тобын жамандап, керағар пікірлер жазып жатыр. Өнерді осылай бағалауға бола ма екен? Жалпы, тым шектен шығудың қажеті жоқ: әрбір жазылған немесе айтылған ғайбат сөз үшін жауап беретін кез туарын ұмытпау керек…
– Егер сіз бұл байқауға қатыспаған жағдайда қай әншіге дауыс берер едіңіз?
– Мен ешкімге дауыс бермеймін: қатысқандардың бәрі мен үшін дос әрі әріптес. Барлығының өнерін сыйлаймын, олардың өзіндік стилі және өз тыңдармандары бар. Айқайлап, шыңғырып ән айтатындардың бәрі ән айта алады деген сөз емес.
Мәселен, Мейрамбек аға Беспаев ешқашан айқайлап айтпаса да, халықтың көңілінен шығып, әлдеқашан өз бағасын алып қойған әнші. Кейбіреулер аталмыш жобаға айқайлаған әнші қатысу керек деп түсінсе, олардың қатты қателескені деп білемін. Қазіргі шоу-думанның заманында эстрада ерекшелік пен харизманы қажет етеді.
– «Түрквижн-2015» ұлттық іріктеу байқауына қатысқандардың қатарында «Орда» тобынан басқа Рүстем Жүгінісов, Райым Уайыс секілді финалистердің есімі аталды. Бірақ осы тізімде өзі түгілі, көпшілік қауым аттарын естімеген әншілер де бар… Байқауға іріктелініп алынған финалистер сіздің көңіліңізден шықты ма?
– «Түрквижн» сияқты байқауларға тек танымал әртістер қатысуы тиіс деген қағида жоқ. «Өнерге әркімнің де бар таласы» деп Абай атамыз айтқандай, тәй-тәй басқан жас таланттардың да көрінуіне мүмкіндігі бар.
– Айтыңызшы, бүгінде сахнада «жеке батыр» болғаннан топтың құрамында ән айтқан оңай болып кеткен жоқ па?
– Негізінен жалғыз жүріп ән айтқан оңайырақ. Бірақ топта көппен бірге ән айтқанның бір жақсысы – өнерде береке болады. Берекеге жету үшін сабырлық, түсіністік керек. Мәселен, кезінде Рүстем Нұржігітпен бірге ән айттым, сол бірліктің нәтижесінде ол маған өмірдегі досым әрі бауырым болып қалды.
– Сіздің жоғары оқу орнын бітіргендегі негізгі мамандығыңыз – мұнайшы. Бүгінде көпшілік жасқа арман болып жүрген бұл мамандықты неге тастап кеттіңіз?
– Мұнайшылықты оқығаным болмаса, бұл мамандық бойынша жұмыс істеп көрмедім. Әу баста қайбір ата-ана сияқты, мені де өз әке-шешем жақсы мамандық алғанымды қалап, осы оқуға түсірді. Бірақ жүрек қалауым өнерге жақын болған соң, сахнаны айналсоқтап кеттім…
– Жалпы, елдегі жастар саясатына көңіліңіз тола ма? Бүгінгі жастардың дені «өз күнін өзі көріп» жүргенін қалай бағалайсыз?
– Біздің елдегі жастарға елбасымыз үлкен мүмкіндік берді. Мәселен, «Болашақ» бағдарламасымен ілім қуған кез келген талапкер білім ала алады. Ал кез келген қоғамда кемшін жағдайлардың болуы – заңдылық. Идеалды орта жоқ.
– Айтпақшы, сіз де бүгінгі бірқатар жастар сияқты «намазға жығылған» екенсіз: бірақ «сайтанға серік болмаймыз» деп, кезінде біраз өнер иелері (Мұхамеджан Тазабеков, Бекболат Тілеухан, т.б.) өнерден де, ғылымнан да жырақтап кетті. Соған қарағанда, ислам діні өнердің прогресіне кедергі болуда деген пікір рас сияқты ма?!
– Сіз айтқан тұлғалар өнерді тастап кетті ме, жоқ па – нақтысын білмеймін. Жалпы, ислам – кеңшілік беретін дін. Адамзат баласы жақсы мен жамандықты қалай ажырата білсе, ислам дінінде де жақсылық пен жамандық бөлініп айтылған. Егер біздің өнердегі жасап жатқан дүниеміз дұрыс болса, ол ешкімге зиянын тигізбесе, ислам діні ондай өнерге тыйым салмайды.
– Мәселен, әлемдік эстрада сахнасында мұсылман елінен шыққан бірде-бір жұлдыздың (тегі еврейге жақын түркиялық Тарканнан басқа) болмауын қалай түсіндірер едіңіз?
– Мұсылман елінен шыққан, әлемдік эстрадада танылған Амр Диаб, Махер Зейн сияқты әртістер көп-ақ. Тіпті Құранды әрқайсысы жатқа білетін Кувейт елінде қари имам ислам жайлы концерт берген.
– Ал сіз ұстаған микрофоныңыздан бастап, сөйлесетін телефоныңыз, қолыңыздағы сағат, астыңыздағы көлік, киген киіміңіз, пайдаланатын компьютеріңіз – түгелдей батыстық маркалар. Солардың ішінде бірде-бір мұсылман елінің бренді жоқ. Осы жөнінде ойланып көрдіңіз бе?
–Дегенмен, сол брендтердің пайда болуына негіз қалаған ғалымдар Шығыс елдерінен, мұсылмандар ортасынан шыққан жоқ па?! Астраномия мен медицинаның негізі де Шығыста қаланды. Бірақ кейінгі әлемдік саяси жағдайларға байланысты мұсылман елдерінің ғұлама ғалымдары Батысқа қарай бет бұрып кеткені тағы да шындық. Иә, кейіннен мұсылман елдері кенде қалды, билеуші топ қысым көрсеткендіктен, ондағы прогрессивті топ өкілдері ізденуге, ғылыммен айналысуға мүмкіндігі бар елдерге тарап кетті. Шыны керек, қазір мұсылман елдері ұйықтап қалды. Енді, міне, бір-бірімен қырылысып жатыр.
– Ал Оңтүстік Азиядағы соғыс ошақтарынан қашқан мұсылмандар Батыс Еуропа елдерінен пана іздеп, жөңкіліп жатқанын қалай пайымдар едіңіз? Олар Араб Әмірліктеріне, Малайзияға, құрамында мұсылман халқы бар Ресейге, бергі Орта Азия елдеріне неге бармайды?
– Иә, мойындау керек, Еуропа елдері шекарасын айқара ашып, босқын мұсылмандарға пана болып жатыр. Германия мен Испанияға қаншама мұсылман барып, қоныстанып жатқаны да жасырын емес. Бұл бір жағынан болашақ жақсылықтың нышаны болар. Еуропа елдеріне қоныстанған мұсылман бауырлардың болашағы керемет болатынын іштей сеземін. Құдай біздің елді доллармен сынаса, өзге мұсылман елдерін бомба мен оқтың астына алып сынап жатыр.
–Біздің газеттің оқырмандарына айтар қандай жаңалықтарыңыз бар?
– Менің айтарым – жаңалық емес, ізгі тілегім. Әуелі еліміз аман болсын! Өйткені бүгінгідей қиын-қыстау уақытта дағдарыс деп, көңілдерін түсірмей, әр қиындықтың артында бір қуаныштың боларын ұмытпасын. Қиындық пен қуаныш ағайынды ғой: үнемі бірге жүреді. Сабырлы болу керек!
Сұхбаттасқан –
Жансая ЕРТАЙ,
«D»