«Общественная позиция»
(проект «DAT» №15 (286) от 16 апреля 2015 г.
Күн тәртібіне
Сонау да сонау заманда, жан-жануар түгел аманда, кәрі Тасбақа көл жағасындағы қойтасқа шығып, тарбиып жатып, басын шайқап: «Тасемес бақа көбейе бастады, ақыры не болар екенбіз?!» депті деген аңыз бар. Тәуелсіз Қазақстандағы қоғамдық саяси қозғалыстар, бірлестіктер, партиялар туралы ести, оқи бастасам-ақ, осы бір аңыз ойыма орала қалады: «ақыры не болар екенбіз?».
Ал бізде бірлестік, қозғалыс атаулыны түгендемегенде, саяси партиялардың ғана саны 2002 жылы 19 болды да, бүгінде ақыры оның үштен бірі қалды. Олар: аты қысқа, күнде қырық құбылатын «Нұр Отан» партиясы (Отанның нұрлысы, нұрсызы болатынын да көрдік); соңғы кезде белсене түскен демократиялық «Ақ жол» атты партия; Қазақстанның Коммунистік халықтық партиясы (билік халықтың ғана сөзін айтатын «халықтық емес» Коммунистік партияны жауып тастады); анда-санда айбаттанып, әзірге тыныш жүрген Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы және әйтеуір бар екендерін жылына бірер рет білдіріп қоятын «Бірлік» партиясы («Ауыл», «Әділет», «Руханият» партияларының бірлескен жұрнағы).
Кешегі кеңестік Компартияның мұрагеріне айналған «Нұр Отанды» екі қазақтың бірі білсе, басқаларының не «қырда тас санап», не «ойда құм санап» жүргендерін ешкім айтып бере алмайды: ол «құбылыстың» нақты дәлелі – кезектен тыс президенттік сайлау өткізілетіні жарияланғаннан кандидаттарды тіркеуге дейінгі аралықта, мысалы, ЖСДП-ның бас көтере алмағаны.
Халықтың мұң-мұқтажын айта алар бірден-бір партияның негізі «Қазақстанның демократиялық таңдауы» қоғамдық қозғалысы еді, оны қожайынның айтуымен сол кездегі премьер-министр Қасымжомарт Тоқаев жөргегінде тұншықтырды. Ал оған жалғас болған «Әділетті Қазақстан үшін» атты қозғалысты оппозициялық делінген саяси партиялар ары-бері тартқылап бітірді. Компартия қақ жарылып, билікке білек артқаны үстемдік алды. «Ақ жол» да екіұдай болып, биліктің бет-аузына қарағаны қалып, біз «Нағыз Ақ жолдан», оның ту ұстаушысы Алтынбек Сәрсенбайұлымен көз жаздық. «Азат» болса, олар да қақ жарылып, тұздары жараспаған ерлі-зайыптыларша бірде айрылысып, бірде қосылып, ақыры теріс айналысып, құжаттағы сұлабасы ғана қалды.
Сонымен, бүгінде жалаң мақтаны желсіз күнде де жалауша желбіреп, өтірігі өрістеп тұрған бетпақ билікке түйіле қарай алатын оппозициялық партия жоқ. «Бармын!» десе, оның бар екенін бүкіл халық білуі, көруі керек. Алматыда шығатын, бірақ облыс орталықтарынан арғы көпшілікке жете бермейтін: «Дат», «Жас алаш», «Ашық алаң» газеттеріне «теориялық» мақала жазумен ғана «тірі» екендерін көрсете алмайды. Құқы аяқасты болып, жанайқайлы талап-тілегі ескерілмей отырған жұртшылыққа өзімен қол ұстаса әрекет жасай алар жәрдемші қажет. Жер-жерде ұйымдары іс жүзінде жоқ, сөз жүзінде ғана бар пәрменсіз партиядан, немесе жасанды оппозициядан не қайыр?
«Нұр Отан» әйтеуір өзінің халықтық-демократиялық партия екенін «дәлелдеуден» жалықпайды. Бірақ онысы – даңғаза сөз. Олай болмаса, айталық, ол партия ауылды қалпына келтіреміз деген желеумен соңғы 15 жылда үкіметтің жобасымен, парламенттің құптауымен, президенттің жарлығымен бюджеттен қанша қаржы бөлінгенін, оның қаншасы ауылға жеткенін, қаншасы қайда ғайып болғанына бір рет нақты назар аударды ма, тиісті орындар арқылы тексертті ме? Жоқ! Соңғы 15 жылда ауылдың тым-тым құлдырағанынан, мәселен, тоғыз жүзден астам ауылдың қылаяғы ауыз суға зар болып отырғанынан партия, оның басым көпшілік дауысқа ие парламенті шынымен хабар-ошарсыз ба? Парламент депутаттары дәстүрлі каникулы кезінде туып-өскен ауылдарына – сайлаушыларына бармай ма, әлде олардың ауылдары гүлдеп тұр ма? Гүлдеп тұрса, оны гүлдемегендерге үлгі етіп неге айтпайды?
Жалпы, «Нұр Отандық» парламенттің «халық қызметшісі» деген атына заты сай емес. Өйткені онда халық үшін ұйқысы бөлініп жүргендер жоқтың қасы. Оны «соқырға таяқ ұстатқандай» етіп мына бір ғана мысалмен айтып берейін: парламент депутаттары былтыр өздерінің айлық ақысын көбейтуді екі дүркін әңгіме етті – айына орта есеппен үш мың доллар алып отырғандары олардың «еңбектеріне лайық емес» көрінеді. Таратылған лақап бойынша, дүние жүзіндегі ең бай елу елдің қатарына қосылған, енді бірер жылда ең бай отыз елдің ортасынан орын алмақшы, ал шындығында ең бай елу елге ілесе алмай келе жатқан Қазақстанның «халық өкілдері» айлық ақыларының АҚШ конгресшілері, Ресей думашылары… алып отырғандай етіліп, екі еселенуін көкседі. Тірлігіміздегі ең ауыр қызметті атқарушы мұғалімдер мен дәрігерлердің ауылдағыларының айлық ақысы 45–50 мың, қаладағыларының айлық ақысы 60–70 мың теңге ғана екені ешқайсысының қаперіне кіріп-шықпады.
Ал биыл жыл басында парламент депутаттарының айлық ақысын ықшамдау туралы пікір естіле қалғанда, депутаттардың біразы табыстары 400 мың теңге екенін, оны кемітсе, күн көре алмайтындарын айтып, жыларман болды. Жүйкесі күн сайын шабақталатын мұғалім мен дәрігердің отбасына айына 50–70 мың теңге әбден жетеді екен де, жұмсақ орындықта есінеп отыратын депутаттарға ықшамдалғанның өзінде кемінде 350 мың теңге болар айлықтың жетпесі сөзсіз екен. Бұл, сыпайылап айтқанда, ынсапты ұмытқандық, анайылап айтқанда – ұяттан безгендік!
Айлық ақыларының ықшамдалуына қарсы болғандардың «алдыңғы сапынан», өкінішке қарай, демократиялық «Ақ жол» партиясының төрағасы Азат Перуашев көрінді. Ол «Қазақ» газетінің 6 наурыздағы санында былай деді: «…Бұл – ештеңе емес. Бұл – теңізге құйылған тамшы. Бұл – популистік пиар қадам»… Бюджет 1–2 миллиард теңге ұтады. Ол қайда жұмсалады? Ол экономикалық жағдайға әсер етпейді».
Қал-л-лай екен?!. Перуашев мырзаның теңіздің тамшыдан құралатынын білмегені ме?! Оның мәлімдеуінше, партиясындағы барлық депутат кәсіпкерлікпен айналысады екен, сонда олар, мысалы, ай сайын неше мың теңге немесе неше мың доллар табыс тауып жүр? Әлде кәсіптері ешқандай кіріс кіргізбейтін ермек пе? Егер олар текке терлеп жүрсе, айлықтарын ықшамдау «Ақ жол» партиясы үшін шынында «ештеңе емес» болмас еді.
Осы бір мысалдардан жасалар түйін не? Ол – жариялы да, жариясыз да миллионерлер мен миллиардерлер билеп отырған елімізде халықтың тауқыметіне қабырғасы қайысып жүрген саяси партия жоқ деген сөз. Ал ондай оппозициялық саяси партия қажет.
Оппозиция – тек билік үшін күресетіндер тобы емес, биліктің қадамын қадағалап, мүлт басқанын жария етіп, оның себебін түсіндіріп, түзетуге көмектесетін күш. Бізге сондай қамқоршыл, байыпты, бағдаршыл, халықтың көз-құлағы, тілі болуды парызы деп білетін әділетті саяси партия қажет.
Мен осы «ДАТ» газеті бетінен «Аңыз адам» журналының бас редакторы Жарылқап Қалыбайдың халық мүддесі үшін ұлттық-демократиялық партия ұйымдастыру ниеті барын оқып, біраз ойланып: «Игі ниет, қолдауымыз керек!» деген ой түйдім. Аты анық, заты бұлыңғыр он партиядан іскер, ықпалды бір партия артық! Жігерлі, намысты азамат Жарылқап Қалыбайдың «Нұр Отанмен» тізе түйістіре, еркін, батыл сөйлесе алатын шын мәнінде ұлттық-демократиялық партия құруға қабілеті жетеді деп білем.
Ал біз – «Елім! Халқым!» деген азаматтар – оған қолдан келгенінше көмектесуге тиіспіз! Осы газет жеткен жердегі патриоттар, олармен қарым-қатынастағы арғы ағайындар құлағдар болғай! Қаржылы азаматтарымыз сенім артып, жұмыла жәрдем жасар болса: «Бәрекелді!» делік, ондай мүмкіндігі болмай тұрғандар ықыласты сөзімізбен, лайықты іс-әрекетімізбен көмектесейік! Тұрмыстың ауыртпалығына душар болған халыққа қолымызды созайық!
Ғаббас ҚАБЫШҰЛЫ