«Общественная позиция»
(проект «DAT» №13 (377) от 06 апреля 2017 г.
Әлем не деп жатыр?
Freedom House ұйымының жаңа есебінде «популизмнің күшеюі мен демократиялық құндылықтардың құлдырауы Еуропа мен Еуразиядағы тұрақтылыққа қатер төндіруі», ал Қазақстандағы билікке талас «болжанбайтын бағытта өрістеуі мүмкін» деп жазылған. Сарапшылар Астана бастаған «өкілеттіліктерді қайта бөлу» реформасын «қатып қалған автократтық режимнің» сыртындағы ескі демократиялық фасадқа жағылған «тағы бір қабат бояу» деп атайды.
Freedom House халықаралық құқық қорғау ұйымы өтпелі кезең елдеріндегі демократияның ахуалы туралы «Nations in Transit 2017: The False Promise of Populism» (Өтпелі кезең елдері–2017: Популизмнің алдамшы уәделері) атты жыл сайынғы есебін жариялады.
Есепте зерттелген 29 елдің жартысынан көбінде демократия рейтингі төмендегеніне алаңдаушылық білдірілген. Демократия рейтингі 2008 жылғы әлемдік қаржы дағдарысынан кейін қатты құлдыраған еді. Бұл жолғы құлдырау – содан бергі ең үлкен екінші төмендеу. Қатып қалған авторитарлық режимдердің рейтингі демократия орныққан елдерден жоғары болуы рейтинг тарихында бірінші рет тіркеліп отыр.
Ұлыбритания мен АҚШ-тағы популистердің жеңісі постсоветтік кезеңде орнаған тәртіпті шайқалтып, Еуропа мен Еуразиядағы тұрақсыздыққа қатысты қауіпті күшейтті. Freedom House 2016 жылды кейінгі 10 жыл бойы «трансатлантикалық тәртіпті шайқалту үшін Еуропа мен АҚШ-тағы популистерді қолдап келген» Ресей президенті Владимир Путиннің жеңіске жеткен жылы деп атайды.
Баяндамада Ресей экономикасындағы ұзаққа созылған тоқырауға қарамастан, Путин «Батыс пен Ресейдің ықпал аймағы ретінде Еуропаны жаңадан бөліске салуды көздеген мақсатына жетуге мүлде жақын қалған сияқты көрінеді» делінген.
Қазір Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев – «Еуразия елдері ішінде билікте ең ұзақ отырған басшы», сондықтан оның қазасынан кейін елде билікке өзара талас болмайтынына кепілдік жоқ. «Жеке-дара билік жүйесі тұлға маңына шоғырланатыны белгілі, ал элита өзара бекіткен, билікті сақтап қалу немесе беру жайлы келісімдер болжап болмайтын бағыттарда құрдымға кетуі мүмкін» делінген баяндамада.
Кейінгі үш жылда Қазақстан үкіметінде жиі болып тұратын ауыс-түйістер мен режимді тазарту шаралары «жойқын қарқынмен» жүрді. Мұнай бағасы мен Ресей экономикасының тез қалпына келу мүмкіндігі аз тұста Қазақстан экономикасы «қиын заманды өткеріп жатыр, сондықтан ұлтшылдық үндер зорайып, күш жинап келеді».
Баяндаманың конституциялық реформаны талдаған бөлімінде «2017 жылдың басында ел парламенттік жүйеге көшуі мүмкін деп жарияланды. Бірақ бұл ескі демократиялық фасадқа жағылған тағы бір қабат бояу мен билікті нақты бөлуді тағы шектеудің әрекеті тәрізді көрінеді» деп жазылған. Қазақстан билігі кейінгі конституциялық реформаны билік тармақтары арасында «өкілеттіктерді бөлу» және парламент пен үкіметтің рөлін күшейту деп атаған болатын.
Freedom House ұйымы құқық қорғаушылары Әзербайжан, Беларусь, Ресей, Тәжікстан, Түркіменстан, Өзбекстан елдері кірген «қатып қалған автократтық режимдер» тізіміне алдыңғы жылдардағы сияқты Қазақстанды да енгізген.
Azattyq.org
«КОНТОРА» дәрменсіздікті МОЙЫНДАДЫ
ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті жастар арасында радикалды идеологияға қарсы насихат жүргізу деңгейі тым төмен деп мәлім етті ҚР ҰҚК-нің төраға орынбасары Нұрғали Білісбеков.
«Радикалды идеологияға қарсы үгіт-насихат мәселесі проблемалы болып қалып отыр. Қарсы насихатпен қамтылған жастар негізінен студенттер мен оқушылар. Ал қалған жұмыс жасамайтын маргиналды жастарды осындай қарсы үгіт-насихатпен қамту тым төмен – 10% шамасында», – деді Н. Білісбеков өткен сейсенбі күні үкімет отырысында.
Оның айтуынша, «Қазақстан азаматтарын деструктивті діни ағымдарға тарту өршіп отыр, діни адамдардың радикалдану үдерісі жалғасуда». «Тікелей радикалды діни көзқарастарға берілген аудиторияның көзқарасын өзгерту бағытындағы жұмыстарды жүйеге келтіру қажеттігі бар. Түпкі мақсаты экстремистік идеологияның таралуы үшін әлеуметтік базаны жою болып табылады», – деді Н. Білісбеков.
Сонымен қатар ол радикалды идеологияға қарсы насихат жүргізу бағытында нақты нәтижелер барлығын айтты. «Биылғы жылдың І тоқсанында біз Қазақстанның бірде-бір азаматын террорлық ұйымдарға қатысуға шетелге жібермедік. Ол үрдіс Таяу Шығыстағы оқиғалармен байланысты, дегенмен біздің де шараларымыз нәтиже беріп отыр», – деп қадап айтты Н. Білісбеков.
Сондай-ақ ол діни экстремизм мен терроризмге қарсы тұруға бағытталған 2018–2020 жылдарға есептелген бағдарлама әзірленуде екенін айтты.
ҚазТАГ
Прокурор Құшақбаевқа ҮШ ЖЫЛ СҰРАДЫ
Астанада өтіп жатқан сотта прокурор Маңғыстау облысындағы Oil Construction Company (OCC) кәсіпорнының жұмысшылары кәсіподағының еңбек инспекторы Нұрбек Құшақбаевты үш жылға соттауды сұрады.
«Азаттық» тілшісінің соттан хабарлауынша, соттың жарыссөз кезеңінде сөйлеген прокурор Қанат Дәрібай Құшақбаевты Қылмыстық кодекстің 402-бабының 2-бөлігі бойынша («заңсыз ереуілге қатысуды жалғастыруға арандату») айыпты деп тауып, үш жылға бас бостандығынан айыру және өзін сотқа берген Techno Trading компаниясына 25 миллион 200 мың теңге көлемінде материалдық шығын өндіріп беру жазасын кесуді сұрады. Прокурор сонымен қатар Құшақбаевты кәсіподақ қызметімен айналысу құқығынан үш жылға айыруды да сұрады.
Techno Trading өкілі Нұрсұлтан Бегендік «Қандай шешім шықса да, компания шығыны өтелсе болды», – деді. Бұдан соң Құшақбаевтың адвокаты Төлеген Шаиков сөйледі. Ол Құшақбаевтың жас баласы, әйелі барын ескеріп, оған бас бостандығынан айырмайтындай жаза кесуді сұрады.
Еске сала кетсек, Маңғыстау облысында мұнай саласына қызмет көрсететін Oil Construction Company (OCC) компаниясы кәсіподақ ұйымының жетекшісі 56 жастағы Әмин Елеусінов пен осы кәсіподақтың еңбек инспекторы 35 жастағы Нұрбек Құшақбаев Ақтауда биыл қаңтардың 5-інен 21-іне дейін ОСС кәсіподағы кеңсесінде өткен мұнайшылардың жаппай аштық акциясы кезінде ұсталып, Астанаға жеткізілген соң, екі айға қамауға алынған. Аштық жариялаған мұнайшылар Қазақстан тәуелсіз кәсіподақтары конфедерациясын тіркеуді талап еткен болатын. Министр Тамара Дүйсенова мұнайшылардың Қазақстан тәуелсіз кәсіподақтары конфедерациясы заңнамаға сәйкес берілген 2015 жылдан бастап бір жарым жыл ішінде толық тіркеуден өте алмағандықтан тіркелмегенін айтады.
Әмин Елеусіновке Қылмыстық кодекстің 189-бабының 4-бөлігі бойынша («сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену немесе талан-таражға салу»), Нұрбек Құшақбаевқа – 402-баптың 2-бөлігі бойынша («заңсыз ереуілге қатысуды жалғастыруға арандату») айыптар тағылған.
Azattyq.org