«Общественная позиция»
(проект «DAT» №8 (325) от 25 февраля 2016 г.
Желідегі жарыссөз
КІМ ҮРЕЙДІ
ҮРЛЕП ЖҮР?
Әлеуметтік желілер арқылы маған әртүрлі тақырыпта сұрақтар жолдайтын интернет-достарым көп. Солардың бірі – Өмірбай-дос менің «Фейсбуктағы» «жекеме» мынадай жазба жіберген екен:
Ереке, ЖСДП партиясының сайлауалды бағдарламасымен танысып шықтым. Бағдарламаның «Біздің міндеттеріміз» деген бөлігінде көпшіліктің көңілінде жүрген кейбір мәселелер айтылыпты. Осы бағытта сіздердің жүргізетін жұмыстарыңыз кешегі Ақордада өткен жиында президент Н.Назарбаевтың айтқан сөздеріне қайшы келетіні белгілі. Президент өкілетті органдарға сайлау қарсаңында елдегі саяси және әлеуметтік ахуалдарды шиеленіске әкелетін арандату әрекеттеріне тойтарыс беруді тапсырды. Бұл жағдайдың бастамасы, яғни елді үркітіп-қорқыту біздің Таразда басталды. Әділеттікке қол жеткізе алмаған Меркі ауданына қарасты Сұрат деген ауылдың тұрғындарының сайлауға қатыспаймыз деп, президентке, Орталық сайлау комиссиясына жазған арыздарына байланысты Жамбыл облысының ІІД-нің тергеушісі белсенділік танытып, бұрыннан қозғалған, аудан прокурорын қаралау бабы бойынша қозғалған қылмыстық істің негізінде, осы ауылдың бір белсенді азаматын Таразға жедел түрде шақыртып, бір түнде оны СИЗО-ға екі рет қамап, екі рет шығарып, аяғында түн ортасында Тараздан 170 км қашықтықта тұратын ауылына қайтарған.
Осы тұрғыдан алып қарағанда, сіздердің сайлауалды жүргізетін іс-шараларыңыз арнайы қызмет және құқық қорғау орындарының ерекше назарында болатыны анық. Осындай бақылауда жүріп, өздеріңіздің сайлауалды жүргізетін үгіт-насихат жұмыстарыңызда биліктің осындай бассыздығы жөнінде елге ашық айтып, көпшілікті осы органдардың қыспағынан заң бойынша қорғай аласыздар ма?
Өмірбай САБЫРОВ
Үкіметі үрей үрлеп, қоғамын қорқыныш кезген елде өмір сүретін Өмекеңнің сұрағын жөнсіз дей алмаймын. Себебі бұл жағдай жалпақ елдің басында бар кеп. Дегенмен, мен желідегі жолдасқа мынадай жауап жолдаған едім. Бұны осы парламенттік сайлауға қатысатын барша оқырман білсе деген ниетпен газет бетінде де жариялауды жөн көрдім.
«…Көпшілікті осы органдардың қыспағынан заң бойынша қорғай аласыздар ма?» деген екенсіз. Дұрыс уайым. Марқұм Марат аға (Қабанбай – жазушы, жорналшы) сонау 1998 жылы «Пахандар республикасы» деген мақала жазған еді. Ұмытпасам, сол мақала алғаш рет «Ана тілі» газетінде жарияланды (бертін келе ол газет мұндай мазмұннан машаяқ қашатын болды ғой). Кейіннен оны «ДАТ» көшіріп басты.
Міне, сол мақала біздің елді заң емес, «Пахандар» билеп отыр деген лейтмотивке құрылған-ды. Енді ойлап қараңыз: Марат аға бұл мәселені осыдан 18 жыл бұрын жазды. Қазір аулада – 2016 жыл. Сол уақыттан бері елдегі пахандық жағдай өзгеріп кетті деп ойлайсыз ба? Керісінше, сол 18 жыл бұрынғы «Пахандар» қазір үсті-басын түк басқан нағыз «Махровый паханға» айналған жоқ па?! Ендеше заң – қайда, «Пахандар» – қайда? Егер заң «жұмыс істеп» тұрғанда (өркениетті елдердегі сияқты), саяси «қыспаққа іліну» деген тіркес лексиконымызда болмас еді және «іліне қалғандарды» құтқару мемлекеттің мүддесіндегі міндет болуы тиіс-тін.
Бірақ амал нешік, бізде заң – заң емес, «Пахандардың» айтқаны – заң болып тұрған жоқ па? Оның айтуымен телеграф бағанын соттап жіберу – сол органдар үшін шырт түкіруге тұрмайтын тірлік. Сондықтан «қыспаққа ілінгендерді» құтқарамыз деп, НӘН көкеміздің кейпімен кеуде қағып сөйлей алмаймын, Өмеке!
Әрине, адвокат жалдап, араша түсудің түрлі шарасын жасап бағуға болады – егер ол әрекет «паханшыларға» сес болса. Екіншіден, «қыспаққа ілінем» деп, көлеңкесі үңірейген үрей боп көрінер адамның тыныш жүргені ләзім шығар («Қорқарың бар – қосты неге тонайсың?» дегеннің кебін келтірмей).
Бұл елдегі өзгеріс біз бен сізге ғана керек пе? Әлбетте, ешкімді ереуілге шақырмаймын, бірақ баласы мен немересі болашақта сол «Пахандардың» құлы болып кетпесін десе, қайткенде де «қосты тонау» қажеттілігі туары сөзсіз. Таңдау осы арада пайда болады: өлімші боп жүре береміз бе, жоқ әлде өмірді (қоғамды) өзгертеміз бе?
Әрине, жолайырықта үшінші таңдау бар: өзгертсе – басқалар өзгертсін, ал мен дарбазамның тесігінен соларға сығалап тұрамын деген. Шамасы, осы үшінші жолды жоралғы етер жұртшылық көп пе деп қорқамын. Ондайда бұл қоғам жуық жылдары өзгере қоюы – құдайдың аспаннан берер несібесін шалқадан жатып күткенмен бірдей. Менің түсінігімдегі жағдай – осы, Өмеке!
Ермұрат БАПИ