«Общественная позиция»
(проект «DAT» №42 (406) от 16 ноября 2017 г.
Ойдан-қырдан
Келер жылы Қоянды жәрмеңкесіне тура 170 жыл толмақшы. Егер Қарағанды облысында ұлтқа жанашыр шенеуніктер отырса, мына жәрмеңкенің қиранды қоймасын қалпына келтіруге қазірден бастап күш салған болар еді. Сауда-саттықтың, керуендердің, сал-серілердің, шабандоздардың, күресіп жатқан балуандардың, жәрмеңкеге келген ірі тұлғалардың мүсіндері мен макеттерін жасап, үлкен кешен жасап қойса, туризм тұрғысынан да, елдің тарихи жадын оятуға да пайдалы емес пе? Осындағы тұрмысы төмен титықтаған ел-жұртқа да табыс көзі болар еді.
Қоянды жәрмеңкесінің жалғыз белгісіндей болып сол кездегі қойманың дуалдары ғана сақталған. 1990 жылдары темір-тестек терген жұрт құйма темірлі ауыр қақпаларын қолды еткен.
1848 жылы ашылған маусымдық сауда жәрмеңкесі 1930 жылға дейін өмір сүрген. Қызылдар мал мен жанға қырғын салғанға дейін Қояндының дәурені сүріп тұрады. Талды өзенінің бойы мыңғырған мал болыпты. Талдыдан әрі үш өзен бар. Бәрінің сағасы малға сыймай, сіресіп тұрады деседі.
Мұнда сауда-саттықтан бөлек, күрес, ән-күй, айтыс, т.б. өнер түрлері бойынша ірі шаралар болып тұрды. Қазақтың небір әйгілі сал-серілері, балуандары осында өнер көрсеткен. Сонымен бірге мұнда саяси-әлеуметтік мәселелер де қаралып отырған. Мысалы, 1905 жылы Қарқаралы петициясы тура осы жерде қабылданған. Қояндыдағы өлкетанушы Серік Нәбиановтың айтуынша, «Бесеудің хаты» да осы Қояндыда әзірленген. Осындай терең тарихы бар орынның жағдайы тым мүшкіл.
Арман ӘУБӘКІР
