«Общественная позиция»
(проект «DAT» №08 (279) от 26 февраля 2015 г.
Өлгеннің артынан сөз айтуға болмайды деген түсінік бар. Бірақ Вена түрмесінде асылып (?) өлген Рахат Әлиев Қазақстан истеблишменті үшін қатардағы қазақ саналмаса керек. Біріншіден, ол бүгінгі ел президентінің бұрынғы болса да – күйеу баласы: Нұрсұлтан шал – одан қалған үш бірдей немеренің атасы.
Екіншіден, ол Қазақстан билігінде лауазымды қызметтер атқарған, елдің саяси билігіне тікелей қатысы болған адам. Сонымен бірге Рахат Әлиев қоғамды дүр сілкіндірген бірқатар оқиғалардың, соның ішінде қанды қылмыстардың фигуранты. Оның қатысы немесе араласуы болған істер қалай болғанда да қазақстандық сот талқысынан өткен және сырттай болсын жазаға тартылған қылмыскер.
Сонымен, осындай түйсік тұрғысынан айтар болсақ, Рахат Әлиевтің өлімі кімге қажет болды? Әрине, австриялық тергеу орындары бұл сауалдың қандай да бір пұшпағын ұстайды деген сенімге нәумиездік танытуға болады.
Ал жекелеген сарапшылардың пікірін саралай келгенде, оның Венадағы сот отырысынан бір күн бұрын «асылып өлуі» бірінші кезекте Австрия саяси билігіне қажет болған сияқты. Себебі Венада елшілік қызмет ете жүріп және кейіннен қылмыстық қудалаудан бассауғалау барысында, ол Австрия өкіметі билігінің бірқатар лауазымгер тұлғаларын өзінің ықпалына тарта білді. Олардың қатарында әділет, прокуратура, дипломатия өкілдері болды. Әсіресе оның миллиондаған доллар қаржыны «жуу» деректеріне австриялық бірқатар шенеуніктердің қатысы болғаны – еуропалық таблоидтардың тақырыбына айналған мәселе.
Ал демократиялық Еуропа елдерінде лауазымды тұлғалардың «көлеңкелі қаржы» махинацияларына қатысуы – өкіметтік дағдарыс тудыратын проблема. Лас ақшаны «жууға» қатысы болған саяси тұлғаның тұтылуы – партиялық негізде сайланатын билікке саяси скандал болатын оқиға. Бұл жағдайдың мән-жайы сот барысында ашылар болса, Рахаттың қатысы бар деген қос банкирдің қазасы Австрия билігі үшін ойыншық болып қалары хақ.
Осы ойдың ретімен алғанда, Рахат Әлиевті өлтіруге Австрияның мемлекеттік саяси билігі ишара білдіруі әбден мүмкін. Оларға қайдағы бір қаңғырған қазақ үшін өкімет билігі басында саяси дағдарыс тууы – тіпті де қажет емес.
Дегенмен, қазақстандық сарапшылардың ой-жоралғысына қарағанда, Рахат Әлиевті құрту – кезексіз президенттік сайлау алдындағы қазақстандық биліктің мұқтаждығынан туған қажеттілік сияқты. Шегінерге жері қалмаған жаралы тағы сияқты кешегі күйеу бала сайлау алдында өзінің «КГБ-КНБ»-лік архивтік арсеналынан кезекті компроматты төге салуы мүмкін еді. Оның «соңғы жебе» ретінде сары майдай сақтап жүрген деректі дәйектері (фото, видео, аудио, құжат, айғақ, т.б.) барын бұған дейін оның жақын серігі, ҰҚК генералы Әлнұр Мұсаевтың айтқаны бар. Ол мұндай жәйтті оппозициялық саясаткер Алтынбек Сәрсенбайұлының қазасына қатысты біздің газетке берген сұхбатында суыртпақтап қана шығарған болатын.
Австрия түрмесінің қатаң бақылау жағдайында Рахатқа қазақстандық тараптан қастандық жасалуы мүмкін емес деген пікірге де ден қоюға болады. Жеке камерада, телебақылаудың қарауында жатқан адамды құрту – біздің ебедейсіз елдің қолынан келетін іс пе?
Әйтсе де, Рахат Әлиевтің өлімімен тұспа-тұс өткен ҚР Қауіпсіздік кеңесі отырысынан кейін, Қазақстан «Сырбар» сыртқы барлауының директоры Аманжол Жанқұлиев неге аяқ астынан «басқа жұмысқа ауысуына байланысты» қызметінен босатылды? Бұл да саралауға себеп болатын сұрақтың сықпытындағы мәселе болса керек. Интригалық иірімге толы саясаттың жілік майын шағып ішетін Нұрсұлтан Назарбаев «аяқ асты ажалдың» артын күтпей, оны неге қолма-қол қызметінен алып тастады?
Қалай десек те, жоғарыда айтылған қос қисыннан басқа да себеп-салдар суырылып шығуы ықтимал. Сондықтан қазақшалап құмалақ ашқаннан гөрі, жуық күндері жалғасы жария болатын ақпарат ағынын тосайық.
Ермұрат БАПИ