«Общественная позиция»
(проект «DAT» №17 (381) от 4 мая 2017 г.)
DAT!
Бүгінгі «ДАТ!»-тың қонағы – азаматтық және шығармашылық белсенділігімен елге танылып жүрген белгілі публицист-жазушы Талғат Айтбайұлын қоғамдағы «рухани жаңғыру» деген дабыраға баға беруге шақырған едік. Сондағы сұхбат қоғамның қоясын қопарған үлкен әңгімеге ұласты. Оқып көріңіз.
– Пайғамбар жасынан өттіңіз, енді алаңсыз, тып-тыныш зейнеткерліктің рахатын көріп неге жатпайсыз, Тәке!
– Солай уайым-қайғысыз жатқым-ақ келеді. Бірақ қалыптасқан дағды сол – 63-ке дейін өмірім қалай болса, әрмен қарай да солай жалғасатын секілді. Шүкір, белсенділігім бір кісідей…
– Талай кітаптар жаздыңыз, талай қызметтің басын шалдыңыз. Бірақ бәрі өзіңіз таңдап алған мамандықтың төңірегінде. Әйткенмен, өткенге есеп беру мезеті деген бар емес пе?
– Мен өзі қара басыммен байланбай, халықтық істерге араласқанымды, шама-шарқымша елдің сөзін сөйлегенімді бақытыма балаймын. Он жыл шығуын тоқтатқан «Жыл – он екі ай» әдеби-танымдық күнпарақ кітабын журнал ретінде тіркетіп, биыл он жетінші жыл, үзбей шығарып келемін. Бір-бірін қайталамайтын 80 кітап жасадым. Сондай-ақ өмірімнің жартысын арнап, «Алматы 1986 Желтоқсан» айғақ-кітаптарының он томын ешқандай ақы-пұлсыз құрастырып, елге ұсындым. Соның әуелгі екі томын өткен жылы, көтерілістің 30 жылдығы қарсаңында «Желтоқсан көтерілісі» деген атаумен шығардым. «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару» бағдарламасы бойынша, мемлекеттік тапсырыспен 2000 дана таралыммен жарық көрді…
– Сіз өзі ара-тұра билікті де сынай жүріп, сол мемлекеттің «госзаказынан» да құралақан емес сияқтысыз…
– Тіпті де олай емес. Мәдениет және спорт министрлігі осы істі бастауын бастап алып, арғы жақтағы мен білмейтін біреулердің «әй, сендер не бүлдірдіңдер?» деген сесті сөзін естіді ме, кім білсін, әйтеуір тез айылдарын жия қойды. Сөйтіп, «Дәуір» баспасы жыл аяғына дейін жарық көреді деп дәмелентіп ұсынған сегіз томына берілуге тиісті қаржы тосыннан қиылып қалды. «Желтоқсан тақырыбындағы ең жүйелі кітап екен, сіздің кітаптарыңызды шығарайық» деп түрткі болған баспа қызметкерлері қатты өкінді. Бірақ өз басым, шыны керек, екі томы болса да жарық көргеніне қуандым. Өйткені Желтоқсан – билік үшін «жабық тақырып». Егер басқаша десе, онда өткен жылы 30 жылдығы тәуелсіздігіміздің 25 жылдығы дәреже-деңгейінде аталып өтпес пе еді?..
– Айтпақшы, Желтоқсан – қазақтың абыройы екенін әлемдік саясаткерлер, тарихшы-ғалымдар, шетелдік мемлекет басшылары біледі, бірақ оны өз мемлекетіміздің билігі мойындамайды. Неге олай?
– Біздің билік – орысшыл. Солай болғандықтан, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің 100 жылдығы іргеміздегі Қырғыз еліндегідей аталып өтілмеді. Оны ауызға алсақ та, Алашорда өкіметі туралы ауыз ашсақ та, Алаш арыстарының идеясын қайта көтеріп, отарсыздану ұрандарымен алаңда атойлаған Желтоқсан көтерілісі қаһармандарының ерлігін ескерсек те – орыстарды үркітіп аламыз, ұлт араздығын қоздырамыз деп қорқады. Ең ақыры 30-жылдардағы ақсүйек аштықты жасап, қазақты қынадай қырған қасіретпен нәубетті де, биліктің бойын әлгіндей үрей билегендіктен, мазалай алмаймыз. Өз алдымызға тәуелсіз ел екендігіміз рас болса, онда неге күнпарағымызда қуғын-сүргін қасіретін еске алу күні ретінде көрсетілген атаулы күні күллі телеарналар мен радиодан азалы әуендер ойнатып, Көк туымызды төмен түсірмейміз?.. Демек, біз Мәскеуге қарап таң атырып, күн батыратын, Кремльде отырған орыс патшасының бетіне жалтақ-жалтақ қарайтын, езілушілік қамыты мойнынан әлі күнге арылмаған елміз. «Кіндігі байланған» дейді ғой: ақиқатын айтқанда, елбасымыздың кіндігі байланғандықтан, ол кісі тәуелсіз ел атанғанымызға ширек ғасырдан асса да, отарсыздану бағытында батыл қадам жасауды ойына алу былай тұрсын, оны тіпті түсінде де көргісі келмейді…
«Тіл отар болса, халық та отар» деген екен Алаш арыстарының бірі Халел Досмұхамедов. Сондықтан біз әлі Ресейдің отарлық бұғауында байланып, маталып отырмыз.
– Сонда ештеңе өзгерген жоқ дейсіз бе?
– Осы наурыздың басында өзін «Желтоқсан ақиқаты» РҚБ-нің жетекшісімін деген Бейсенғазы Нүкенге қатысты Алатау ауданында (Алматы) азаматтық сот отырысы өтті. Оны аудандық сот төрағасының өзі жүргізді. Ай жарымдай уақытқа созылған бұл процесс Б.Нүкеннің жеңілісімен аяқталды. Ұйым құрылтайшыларының бірі болғандықтан, мен оған куә ретінде қатысып, өз сөзімді айтып, жауап бердім. Сот орысша өтті. Өйткені арызды Б.Нүкен мырза орысша жазыпты. Арамызда бөтен ұлттан бір ғана кісі болды. Ол – Бейсенғазы адвокаттыққа жалдап алған татар келіншек.
«Құрметті сот, – деп бастадым айтарымды. Аудармашы сөзімді ілесе аударып тұрды. – Мен процесстен тыс бір минуттық ой айтайын. 1986 жылдың желтоқсанында қазақ мәселесін орталықтағы орыс көсем өзіміз шешеміз деп еді, аяғы қантөгіске ұласты. Шеруге шыққан жастарды күшпен басып-жаншыды. Қазақты – қазақ жазғырды. Қазақты – қазақ соттады. Ауылдан келіп, орыс тілін енді үйреніп, өз ойын жөндеп жеткізе алмайтын бауырларымыз жазықсыз жазалы болып кете барды. Арада 30 жыл өтті. Сонда алаңда «сен кімсің, қайдансың?» деп сұрамаған қаһармандар едік, енді орысша соттасып жатырмыз. Қазақ тілі, қазақ ұлтының мүддесі үшін алаңға шықтым деп, бәсін арттыруды жақсы көретін азамат енді өз мүддесін орыс тілі арқылы қорғайтын болыпты. Міне, осындай жағдайға, осындай ездікке жеттік, осы сорлылығымыз үшін еңіреп жылағым келеді…» – дедім.
– Иә, ондай ездік пен сорлылық үсті-үстіне үдеп барады-ау, өзі…
– Еліміздің ертеңі, өркені үшін, жер үшін, тіл үшін, қазақ халқының мерейі үшін өлдік-талдық па дегенде әзер жеткен тәуелсіздігімізді қолдан сусытып алмайық деп, жүрек әміріне жүгінген ардақты азаматтарымызды жер қылатын кер заманда күн кешудеміз. Ерлік бағаланбай, ұрлық-қарлық жасағандардың, ел байлығын тонап, халық қаржысын қымқырған қандықол қылмыскерлердің жеңіс туы желбіреп тұрған дәуір бұл. Егер шын ерлікті, ұлтымызға деген есіл ерлердің сүйіспеншілігін түсіне білсек, Мұхтар Шахановтай біртуар тұлғамызды тұқыртып, Макс Боқаев, Талғат Аян мен Жанболат Мамай секілді желкілдеп жетілген, Отанымыздың тұтастығы, тұғырлы болуы, бабалар мұраға қалдырған атамекенде халқымыздың қайғы-мұңсыз, бақытты ғұмыр кешуі жолында қашан да құрбан болуға дайын жастарымызды түрме тозағына тығар ма едік?!
Ал Атыраудағы Исатай мен Махамбеттің ескерткіші қойылған алаңға жер үшін жиналған мыңдаған адамдардың арасында асқан белсенділігімен көзге түскен Макс пен Талғат өршіл рух, өткір ойлары үшін «сыбағасыз» қалмады. Әйтпесе алаңдағы барша жұрт буырқанған, күштік құрылымдар тарапынан сәл бірдеңе бола қалса, жарылуға шақ тұрған дүйім елдің ортасына галстуксыз, өте қарапайым кейіпте келген облыс әкімі не деп еді? Ешкімді қаматтырмайтынын, жазықсыз жапа шектірмейтінін айтқан. Ол – ол ма, президентіміздің өзі қасиетті қазақ жері үшін жан беретін осындай жастардың барлығына шын ризашылығын білдіріп, сүйсінді емес пе, Бақытгүл? Сонда мұнысы барша жұртты алдаусыратқан сөзі болды ма?..
Әй қайдам!.. Әркім өз сөзінің иесі болуы керек қой! Халқымыз екі сөзді адамдардан айыл жиюшы еді. «Екі сөйлеген ерден без!» дейтін. Халықтың қайтпас, қайсар мінезін мұқалтып, тұқырту жолында жасалған нешетүрлі қитұрқы қулық пен сұмдықтарға куә болдық. Әлбетте, биліктің тарапынан халқымызға жасалынатын қандай да қарсы қадам, ойсыз әрекетке қарсылық көрсеткендерді қудалау, қамау, зорлық-зомбылық көрсету бетін тұмшалағандар мен оқа таққандардың, шен-шекпен кигендер, шіренген шенеуніктердің тарапынан «қоғам тыныштығы, ұлт араздығын болдырмау» деген бүркемелі мақсат-мүддемен жүзеге асырылуда.
Бірақ түптің-түбінде ұлттың мерейі тапталмау жолында жасалған ерлікке қарсы сондай жөнсіз іс-әрекеттердің бәрі биліктің ұшар басындағы бір-ақ кісіге тірелетіні сталиндік сүргін, голощекиндік қырғын және Желтоқсан көтерілісінің дәл осы күнге дейін шыбын жанымызды шырқыратумен келе жатқан жарасы кім-кімге де сабақ болуы керек-ақ еді. Алайда олай болмай, жаңаша жалғасумен, қорғансыз халыққа қару кезеп, тіпті қырып тастаудан тайынбайтын кеспірсіз қылық, дүлей түрімен түршіктіруде…
– Сөйте тұра, бұл билік «халықтың рухын жаңғыртамыз» деп жатқан жоқ па? Өзі әбден жаншып, таптап тастаған рухты қалай жаңғыртпақ екен?
– Иә, билік ашынған елмен ашық әңгімеден қашады, бетпе-бет келуден қорқады. Өйткені бей-берекет ісімізді әшкерелейді, бетімізді осқылап, тырнайды дейді. Халық – бір жақта, сол халыққа қорған болуға тиісті олар екінші қиырда күн кешуде. Айнала-төңіректеріне қытай қорғанын құрған билік пен екі ара ашылған үстіне ашылып барады. Осыған жеткізген отыз жылға жуық уақыттан бері озбырлық, өктемдікпен, өзім білемдікпен жүргізіліп келе жатқан биліктің соқыр саясаты…
«Әуелі – экономика, содан соң – саясат» деген ұстанымның және бүкіл билікті бір адамның қолына үйіп-төгіп ұстатып, айнала-төңірегіндегі үркердей топтың ықпалында кетудің ақыры кланаралық қақтығысқа апаратынын, қарапайым халықтың қан қақсап қалатынын өзгеше ойлайтын саясаткерлер айтудай-ақ айтты, жазудай-ақ жазды. Алтынбек Сәрсенбайұлының «Үштағанында» алда қандай қауіп-қатер, елді ойсыратып кететін зардапты оқиғалар күтіп тұрғаны соншалықты терең білгірлік, көрегендікпен баяндалды. Бірақ оны билік асқан жаулық сезімде, ызалы, ызбарлы күйде қабылдады.
– Зәкең – Заманбек Нұрқаділовтің де қоғамдағы орны опырайып, ойсырап қалған жоқ па? Олар момақан халықтың қорғаны, шын жанашыры еді.
– Айтпаңыз! Сонау бір қыспақты шақта елімізді экономикалық күйзелістен алып шыққан Әкежан Қажыгелдиннің өзін «ит қосып» қуды ғой билік. Елде жүрсе, халықты соңынан ілестіріп, жеке-дара билігіме кесір тигізеді деді. Халықтың қамы, Қазақстанның болашағы дегенді қара бастың мүддесі басып кетті. Ғалымжан Жақияновтың сағын темір торда бұғаулап ұстап сындыра алмады, еркіндікке шыққан соң ел ішінде еркін жүруіне де мұрша бермеді. Енді Ғалекең секілді халқым, қазағым деген азаматтың қай қиырда, не күйде жүргенінен де бейхабармыз.
Ал Мұхтар Әбілязов ше? Оның кім екенін, қай деңгейдегі экономист, банкир, саясаткер екенін Франция түрмесінде отырып жазған мақалалары мен берген сұхбаттарынан жақсы білеміз… «Қолда барда алтынның қадірі жоқ». Ел игілігі үшін осындай азаматтың қабілет-қарымын пайдалануға әбден-ақ болатын еді-ау! Билік Мұхтар Жәкішевті де керек қылмады. Баспасөз саласында басшы болып жүргендердің кез келгенін он орайтын Сейітқазы Матаевты да қолдан қылмыскер етіп шығарды.
– Сонда бұл билікке кім керек? Оған жағатын адам қандай болуы керек деп ойлайсыз?
– Билікке Машкевич пен Шодиев, Ким… сияқтылар керек. Сыбайласқан, ауыз жаласқан жемқорлар керек… Елдің ен байлығын әкесінің мүлкіндей бөлісіп, арандары ашылған қорқауларды көрсе де көрмейтін, көру құқынан айырылған тергеуші, сот, прокурорлар керек… Қара халықты тұншықтырып, езгіде ұстайтындар, сол жолда ұлтын да, ұятын да ұмытатын сұмпайылар керек… Қазақты тілінен, дінінен, рухынан, елінен, жерінен айырып, сорлатып жатса да, билікті майын тамызып мақтайтын мәймөңке жағымпаздар, жарапазаншылар керек… Ойына келген ойранын ойланбай жасайтын, көзі түскен біреудің бизнесі болса, рейдерлікпен тартып алатын Б.Н. сынды, көкесіне сүйенген теңдессіз мықтылар керек… Осы керектердің ішіне халықтың есебінен байыған, қымқырған мол ақшаларын шетелге асырғандардың бәрі-бәрі керек…
– Ал енді әлгі «керек еместерге» қайта оралайықшы…
– Е, олардың кім екенін Жаңаөзен қырғынынан кейін, қазақтың көзі тірі классигі Мұхтар Мағауин ағамыз «Қазақсыз Қазақстан» деген мақаласында жеріне жеткізіп жазды. Егер біздің билікке бар қазақ аяулы, қимасындай қымбат көрінсе, Сабыр Адай жүрегімен жырлағандай, «әр қазақ – менің жалғызым» десе, халыққа қызмет ету – асыл парызы екенін шын ұғынса, өз құқын, адами қасиетін табандап тұрып қорғаған қарусыз қазақтарды оқ боранының астына алғызар ма еді?..
Әй, көкем-ау, олар – өз қазағымыз, қандасымыз, жандасымыз, бауырымыз еді ғой! Бір бөтені жоқ еді! Осы жердің, елдің иесі емес пе еді?! Ел билігінде отырған Н.Ә.Назарбаев қазақ жеріне, барша байлығына қалай қожалық етсе, олар да сондай дәрежелі иесі болатын. Әйткенмен, ескірмейтін, ұрпақтан-ұрпаққа ұмытылмай ұласатын қасірет жүзеге асты.
Билікке «керек еместер» – «Жас Алаштан» аластатылған Рысбек Сәрсенбайұлы, Алматының түрмесінде, тергеу камерасында отырған Жанболат Мамай, жан сауғалап Алманияға қашып кетуге мәжбүр болған Болат Атабаев…
– Қайнаған қиянаттың ортасында өзіңіз де жүрсіз ғой, қалай ойлайсыз, сонда биліктің бұра тартқан пиғылы осылай жалғаса бере ме?
– Жо-жоқ, Бақытгүл, бар нәрсенің басы, аяғы болады. Бұл – табиғи заңдылық. Кешегі сталиндік, хрущевтік, горбачевтік дәуірдің өткеніндей, Нұрекеңнің де билік құрған дәурені бітуге бейімделіп келеді. Оның алдында Ресей халқы Путинмен қоштасатын сыңайлы. Бүгінгі ресейліктердің буырқанған қимылы сондай ойға жетелейді. Халық мыңдап емес, миллиондап көшеге шықты. «Надоело!» деп шеруледі.
Бізде де қара су, қара нанға қарап қалған, ұн алуға ақша таба алмай, тентіреп жүргендер мен қайыршы болып кеткендер барған сайын көбейе түсуде. Еңбекке қабілетті 8,5 млн адамның екі жарым миллиондайы жұмыссыз, банктерге қарыздар 5,5 миллионға жуық халықтың 1,2 миллионы алған ақшасын мүлде қайтара алмайтын мүшкіл халде екенін таяуда жарық көрген газеттер жазды. Сол секілді әлемнің әр шалғайындағы дамыған, дамымаған елдердің бәрінен алған, алды-артымызға қарамай ала берген қарыздарымыздың шығандап өскені сондай, әрбір қазақстандыққа шаққанда орта есеппен 9000 доллардан айналатынын да әлгі басылымдардан оқып, білдік.
– Ендеше қазіргі қоғамымыздағы дүрмекті әңгімеге келейікші. Мерзімдік басылымдарымыздың бәрі Нұрсұлтан Әбішұлының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» дейтін мақаласын талдап, талқылаумен әлек. Өздерін халықтың қаймағы санайтындардың ішінде шет қалғаны шамалы. Осы тұрғысында өзіңіз не дер едіңіз?
– Мен бе?.. Әй, Бақытгүл-ау, ел тізгінін ұстаған елбасының аузы жақсы-ау! Айтады, айтқанда да, қатырып айтады. Мәселен, пәлен жылдан кейін «Азия барысы боламыз» деді. Қандай ғажап сөз! Бірақ, бола алмадық. Мемлекетті тонауға құрылған топалаң тірлікпен біз мың жылда да Азия құрлығы емес, ТМД елдері арасында да «барыс» бола алмайтынымызға көзіміз жетті. Оны анық сезген биліктің төңірегіндегілер де айқайшыл, ұраншыл газеттері мен телехабар тізгінін ұстағандарға «енді бүйтіп айта бермеңдер, ұят болады» деген болу керек, қазір журналистер ол сөзді мүлде ауызға алмайтын болды.
Одан кейін елбасымыз «Мәңгілік ел боламыз» дегенді айтуы мұң екен, депутаты, депутат емесі бар, ғалымы, ғалым емесі бар, ақыны, ақын бола алмай арманда қалғаны бар, әй, бір жалаулатты-ай кеп!.. Шындыққа иілейікші: мәңгілік Құдай ғана емес пе?! Сонда әлгі жарапазаншылардыкі не сандырақ?..
Сөйтіп, «Мәңгілік ел» тақырыбындағы жарыс әңгіменің де соңына жеткендейміз. Мына рухани жаңғыру да, үш тұғырлы тіл мен латын алфавитін енгізу туралы тақырып та халықтың назар, ойын саясаттан басқа жаққа қарай бұруға, бүгінгі қоғамдық саяси, әлеуметтік-тұрмыстық жағдайға көңілі толмайтын жұрттың, әсіресе қазақтардың буын шығаруға арналған бағдарлы ойын секілді көрінеді де тұрады.
– Дәл осындай кезде ақын-жазушылар саясаттан, халықтың хал-жағдайын тілге тиек етуден тыс қалды ма, әйтеуір үндері шықпайды ғой…
– Кешегі кеңестік заманда және одан бергі бірер жылда Жазушылар одағының еңселі ғимаратына кіріп-шығатындар көп еді. Жер мәселесін сөз еткен жиын қандай дүмпумен өткені көз алдымда. Одан кейін де Астана қазақтың еңсесін түсіретін қаншама шешімдерді аянбай шығарса да, ондай дүрмекті басқосу болған емес. Бұл жерде оның бәрін санамалап жатудың өзі артық.
Ал енді іріктеп айтсам, соның ішіндегі жанды мәселе тағы да көтерілген жер жағдайы емес пе еді?.. Одақ болып ауыз аша алмай ит болдық қой, ит болдық!.. Жер үшін көшеге шығып, алаңға ұмтылғандардың арасынан Тұрысбек Сәукетай, Кемелбек Шаматай мен Болат Шарахымбайды ғана көрдім. Басқа да бірді-екілі қаламгер шеруге шықса – шыққан шығар: әрине, ол – халық атынан сөйлеуге құқылы қаламдас аға-әпкелерімнің, әріптестерімнің абыройы. Тіпті президент Назарбаевтың өзіне хат жазып, шырылдаудан бір танбай келе жатқан Ғаббас Қабышұлы, Қабдеш Жұмаділов, Мұхтар Шаханов, Темірхан Медетбек, Софы Сматай, Иран-Ғайып… тағы кім еді?.. Қарашы, рухы өлмеген үркердей ғана топ… Басқалар сияқты ғой олар да. Алайда ел мен жер мүддесі, қазақ халқының бүгінгі ғана емес, ертеңі үшін дегенде, ол кісілер бала-шағасын ауызға алмайды, бас қамын ұмытады.
Ал өзгелер ше? Қатты айтты деп кінәламасын, ол шіркіндердің көбінің есіл-дерті – депутат атану, сыйлық алу, марапатқа ұмтылу, қала берді аудан, облыстың құрметті азаматы болу, төрде отыру… Бәрі өстіп пендешілік пайымға байланды. Күстаналайтын коммунистік заманда Компартия көсемдері қаламгерлерден қаймығатын, қатты санасатын еді. Бүгінгі Қазақ билігі барсың ба, жоқсың ба демейді, бәрімізді бейшара күйге түсірді…
– Бар әңгімеңізді пайғамбар жасынан өтерде айтармын деп жиып-теріп жүрдіңіз бе дейін десем, еркін ойлы басылымдарда талай ащы ойлы мақалаларыңыз жарық көрді. Оны көзі қарақты елдің бәрі оқыды. Енді осы сұхбатымыздың соңында кейінгі кездері өзіңіздің көңілді хош қылған оқиға жөнінде де айта кетсеңіз.
– Айту керек. Әсіресе әнімен айдай әлемді аузына қаратқан, дүйім қазақтың мәртебесі, мақтанышы, мерейі болған Димаш Құдайбергеновті айту керек! Айналайын еншісі кетіп, еңсесі түскен, қарызға батып, қыларға амал таба алмай қамыққан, қарны ашқан қазақтарды да, майға меймілдеген бай, бақуат ұры-қары қандастарымызды да тамсантып кетті. Маған бөгде тілде сөз айтпай, қасиетті қазақ тілінде сөйлегені, ыңғайы келсе тек қана қазақша ән айтуға ұмтылып, жұлқынып тұрған мінезі ұнады.
Шіркін-ай, осы қасиет пен осындай бітім күллі қазақ елі атынан сөйлейтін президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлында болғанда ғой, онда біздің сүйікті тіліміз, анамыздың аяулы тілі әлдеқашан күрмеуі қиын күрделі мәселе болудан қалып, мәртебелі тұғырында тұрар еді. Бірақ «ештен кеш жақсы» деген де бар. Ертеңнен бастап барған елдерінің бәрінде отарлаушы елдің тілінде емес, меншікті мемлекеттік тілімізде сөз сөйлеп, сұхбат берсе де, ойсыраған тұсымыздың орны толар еді. Қай тілге де қақалмай, қылау түсірмей, еркін аударатын мамандар жетеді. Үкіметіміз түгелге дерлік өз қазағымыздан жасақталған. Солар қазақша жиын өткізіп, депутаттарымыз өзіміздің мемлекеттік тілімізде сайрап кетсе, ой, ғажап, жүз жасағандай болар едім-ау, Бақытгүл! Ондай күнге жетер ме екенбіз?..
– «Үмітсіз – шайтан» ғана. Жетеміз, Тәке, жетеміз! Димашымыз үлкен өнеге көрсетті емес пе?! Қай салада жүргенімізге қарамай, іліп әкетсек болғаны!
Сұхбаттасқан –
Бақытгүл МӘКІМБАЙ,
«D»