«Общественная позиция»
(проект «DAT» №18 (382) от 12 мая 2017 г.
Менің замандасым
Адам қартайған кезде өзі өмір сүрген ортаның, бірге өскен дос-жарандарының, құрбы-құрдастарының қалай өзгергенін, недей жетістіктеріне жеткендерін алақанға салып қарағандай болады. Өзің жеткен биіктіктен айналаңа көз саласың. Өмірде бірге жүрген дос-жараның жақсы жағынан көрінсе, қуанып, кемшілігіне күйінесің.
Осындай, менімен қатарлас өткен азаматтың бірі – Қалибек Алтыбаев еді. Бүгінде жасы 80-ге тақаған шағында осы бір абзал замандасым жөнінде газет арқылы жылы лебіз білдіруді жөн көрдім. Зайсан өңірінде, Сауыр-Сайқан тауының бауырында дүниеге келген Қалекең жастайынан өз өлкесінің өркендеп өсуіне өз үлесін қосқан ел азаматтарының бірі болды. Қаршадай кезінен колхоздың қойын бағып, шопандық кәсібін кейіннен совхоз құрылғанға дейін жалғастырды.
Жас кезінен зерек, шаруаға елпек, Қалибек қой жая жүріп, сырттай орта білім алды. 1963 жылы республикалық жас шопандардың І съезіне, 1970 жылы республика комсомолдарының ХІІ съезіне қатысты. Осының бәрі тау ішінде туып, қыр төсінде өскен жігіт үшін үлкен жетістік еді. Кейіннен оны аудан басшылары совхоз комсомол ұйымының жетекшілігіне ұсынды. Бұл жұмыста да ол өз қабілетін таныта білді – облыстық комсомол комитетінің мүшесі болды. Еңбегін оқумен ұштастыра жүріп, Лениногор (Риддер) Орман шаруашылығы техникумын, Семей ауыл шаруашылық өнімдерін дайындау техникумын, кейіндері КПСС Орталық Комитетінің Жоғары партия мектебін бітірді. Зайсан ауданының «Кендірлік» және «Қаратал» совхоздарында басшылық қызметтер атқарды, «Ақарал» ауылдық кеңесінің бастығы болып ұзақ жылдар қызмет етті.
Еңбек ете жүріп, республикалық, облыстық, аудандық баспасөз беттерінде мақала, очерктер, өлеңдер жазып, өзінің қаламға қарымы барын да танытты. Республика Журналистер одағының мүшесі және Зайсан ауданының құрметті азаматы атанды.
Қалекең Зайсан тарихының қазынашысы, шежіресі деп айтуға әбден болады. «Атамекен Зайсан» атты кітабында ауданның әр кезеңдегі тарихы мен сол тарихта азды-көпті із қалдырған мыңдаған адамының, қол бастаған батырларының, ел бастаған билерінің, патша заманындағы болыстары мен байларының, неше түрлі саудагерлері мен көпестерінің, бала оқытқан молдалары мен алғашқы мұғалімдерінің, балуандары мен шешендерінің, құсбегілер мен саятшыларының, аты шыққан ғалымдары мен қаламгерлерінің, өнер шеберлерінің өмірі туралы қызықты мағұлыматтар, Зайсан тарихының қыры мен сыры жазылған.
Бұл кітапты Зайсан ауданының энциклопедиясы десе де артық болмас. Ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында аудан әкімдігіне «Зайсан» деп аталатын түрлі-түсті безендірілген бірнеше жүздеген суретпен көркемделінген деректі танымдық кітапты тағы да шығарысып берді. Онда ауданның шаруашылықтары мен әр саладағы мекемелері, еңбек озаттары туралы мол деректер бар. Мұнан кейін ауданның білім саласының барлық мекемелері мен мектептерін, ұстаздарын қамтыған «Ұстаз – елдің тірегі» атты 450 беттік тағы бір толымды кітап шығарды. Қысқасын айтқанда, ауданның кешегісі мен бүгінін, бай тарихын Қалибексіз елестету қиын.
Сонымен бірге «Сан сұраққа саяхат» (1993), «Зайсан өрнектері» (2000), «Абайдың алып айдынынан» (2001), «Шырағың мәңгі сөнбейді» (2003), «Сынаптай сырғыған жылдарым» (2003), «Атамекен Зайсан» (2006), «Үш кемелдің шалқарынан» (2011), т.б. кітаптардың авторы.
Қалекең зейнеткерлікке шыққаннан кейін де қарап жатпады. Зайсан өңірі жайлы, аудан халқының тұрмыс-тірлігі туралы 5-6 кітап шығарды. Зайсан ауданының құрылғанына 80 жыл және Зайсан қаласының 150 жылдық тойларын атап өтуге арнап, энциклопедиялық жинақ шығаруға атсалысты. Елім десе, жерім десе, ішкен асын жерге қоятын Қалекеңнің жасы 80-ге таяп қалса да, ардагерлер кеңесі тарапынан өтетін қоғамдық жұмыстардың бел ортасында жүреді.
Бұл жарық дүниеде бәріміз де пендеміз ғой: біреу «жақсы» десе – баладай қуанып, «жаман» десе – ренжиміз. Қалай дегенмен де, жақсы адамға лайық марапат-мақтау көзі тірісінде айтылғаны дұрыс қой. Адам болып дүниеге келген соң, өмір бойы жинаған жақсылығының нәтижесін осы жарық дүниеде естіп, көруге не жетсін. Зайсанға заңғар Қалибектің өткен өмірінен мен білетін естеліктер ол кешкен қызғылықты өмірдің оннан бірі ғана болса керек.
Ақбай ЖЕКСЕНБАЕВ,
зейнеткер,
Алматы қаласы